Vísir - 28.03.1978, Blaðsíða 11

VISIB Þriðjudagur 28. mars 1978
11
Bændaþingmaður
,,Ég er bóndi að atvinnu”,
sagöi Mills, „Og hef veriö baö
alla tið. Ég er búsettur i Suöur-
Englandi, i landbúnaöarhéraöi,
og er bændaþingmaöur”.
Mills var landbúnaöar og
sjávarútvegsráðherra i stjórn
Heaths auk þess sem hann var
ráöherra um málefni Norður-
írlands. Nú ei' hann i sérlegri
nefnd innan breska þingsins,
reyndar vanda okkar Breta ær-
inn, þar sem verðbólgan hjá
okkur hefur farið i 28 prósent, en
þiö hafið verið að gllma við allt
aö 50% veröbólgu. En viö höfum
áhuga á aö hjálpa”
Ka Idhæðni örlaganna
Mills sagöi ennfremur aö
landhelgismál heföu komiö til
umræöu I viötölum hans viö
islenska ráöamenn. „Þaö er
kannski kaldhæöni örlaganna
fiskistofnanna viö strendur
Bretlands sé mikilvægari en
flestir gerá sér grein fyrir”.
En erindi Peter Mills hingaö
til lands var ekki aðeins aö ræöa
utanrikispólitik. Mills er meö-
limur i „Christian Fellowship”,
en það eru samtök sem til eru i
mörgum löndum og einkum i
röðum áhrifamanna.
„Viö erum um þaö bii 35 sem
erum virkir I þessum samtökum
innan breska þingsins”, sagöi
Mills. „Þetta eru kristin sam-
her að Islendingar hafí fyrírgefíð Bretum
leiri hnjónaskilnaðarmálum en nokkur önnur stétt
i fyrrum írlandsmálaráðherra Breta og núverandi þingmann íhaldsflokksins
sem fer með málefni evrópskar
samvinnu, og eftir aö Bretar
gengu I EBE, hafa bæði verk-
efni og völd þessarar nefndar
aukist til muna. „Við látum
okkur mjög annt um varnir
Vesturlanda”, sagöi Mills „og
ástæöan fyrir dvöl minni hér er
m.a. sú aö ræöa við stjórnvöld
hér um vestræna samvinnu og
málefni NATO”.
„Viö höfum einnig áhyggjur
af veröbólgunni, eins og aðrir,
og þau mál hefur vissulega
boriö á góma I viÖPÖum minum
viö Geir Hallgrimsson. Ég taldi
aö viö Bretar eigum nú viö svip-
uö vandamál aö striöa I sam-
bandi viö landhelgismál og þið
fyrir tveim árum. Nú erum viö
aö berjast fyrir verndun okkar
fiskistofna, gegn ásókn
nágrannaþjóöanna, Belga,
Frakka og fleiri þjóöa”
„Þvi er ekki aö neita aö viö
höfum lært litillega til verka i
landhelgisgæslu af viðskiptum
okkar við Islendinga. Ekki þó
þannig aö til jafn alvarlegra
átaka hafi komiö núna. En þaö
er skoðun min að viö höfum ver-
iö of gráðugir, og aö verndun
tök, sem i eru menn úr öllum
flokkum. Ahugamál okkar er aö
vernda kristna arfleifö i okkar
landi og kristiö siðgæöi. Þetta
gerum viö m.a. meö þvi aö taka
höndum saman, (og þá fer f jöldi
okkar á annaö hundrað) til að
berjast gegn frumvörpum sem
lögö fram i þinginu um allra
handa slökun á siögæöislögum.
Viö höfum t.d. barist gegn lög-
um um fóstureyðingu, frjálsari
löggjöf um kynvillinga, og þess-
háttar, en barist fyrir lögum
sem miöa aö þvi aö viöhalda
háum siðgæöishugmyndum.”
Margir hjónaskilnaðir
meðal breskra
þingmanna.
„Viö látum einnig til okkar
taka og reynum aö hjálpa öör-
um þingmönnum sem eiga viö
persónuleg vandamál aö striöa.
Þingmenn i Bretlandi eru 630,
og þeir eiga I fleiri hjónaskiln-
uðum en nokkur önnur stétt I
Englandi. Þetta stafar sjálfsagt
m.a. af miklu vinnuálagi, en i
þessu máli höfum viö virkilega
reynt aö hjálpa,” sagði Mills.
tslenskir þingmenn hafa tekiö
þessu máli vel, að sögn Mills, og
hann er vongóöur um aö áður en
langt um HÖur veröi félagsskap-
ur hliöstæöur þeim sem hann er
i kominn inn I alþingi
lsiendinga.
Mills læröi reyndar til prests
og hefur leyfi til aö prédika.
Hann er þekktur persónuleiki i
Englandi i gegnum sjónvarp.
þvi áöur en hann hóf þing-
mennskuferil sinn sá hann um
helgistundir I BBC.
„Ég hef unnið ákaflega mikiö
i sjónvarpi”, sagði Mills, „bæöi
eftir aö ég fór á þing og áöur.
Ég tel sjónvarpiö ákaflega
mikilvægan fjölmiöil, en um leiö
hættulegan, sem taka verður
mjög alvarlega. Nú til dags eru
stjórnmálamenn dæmdir af þvi
hvernig þeir koma fyrir i sjón-
Ærpi ööru fremur. Og ég get sagt
þér aö þaö er ekkert einsdæmi,
sem ég hef heyrt aö sé aö gerast
hjá ykkur, aö fólk sem hefur
oröiö þekkt I gegnum sjónvarp
öölast pólitiskan frama. Þetta
er aö gerast alls staöar i heim-
inum, og er ekkert undarlegt
þegar áhrifamáttur sjónvarps
er haföur i huga”.
„En mér finnst ákaflega
skemmtilegt aö vinna viö gerö
sjónvarpsþátta, og ef ég heföi
ekki leiöst út i stjórnmál væri ég
mjög trúiega sjónvarpsmaöur”
Mills hefur ekki dvaliö á
tslandi áöur, og aö hans sögn
kom margt honum á óvart.
Ekkert þó eins og myndlistar-
mennirnir. „Mig skortir næst-
um orö til aö lýsa hrifningu
minniá málurunum ykkar. Þeir
sem ég hef séö eru á heims-
mælikvarða aö minum dómi.”
Annars stakk þaö Mills I augu
hvaö landö er nakið og hrjóst-
ugt, og i mikilli andstöbu vib
blómlega og gróöursæla heima-
byggö hans.
116 mánubi var Mills Irlands-
málaráöherra, og þaö voru
sennilega þeir mánuöir sem
mestur hiti var i kolunum.
„Þetta var yfirleitt mjög dap-
urleg reynsla”, sagöi Mills. „Ég
varð aö taka erfiðar og sorgleg-
ar ákvarðanir. Ég heföi aldrei
trúaö þvi aö óreyndu aö slikt
hatur og grimmd væri til”,
sagöi Peter Mills aö lokum.
—GA
P ER L YDRÆDISLEGAST
landshlutadagskrár verði sendar
út daglega. Hver og einn hafi aö-
gang að útvarpssendingum, og
aðstaða veröi viöa um land til aö
sem flestir geti komist aö.
Stefán sér fram á að með þessu
skipulagi geti landsmenn valiö úr
a.m.k: þremur dagskrám hverju
sinni. Mestu framförina sér
Stefán i þvi að almenningur geti
oröið virkari þátttakandi I gerð
útvarpsdagskrár. Þaö kallar
hann aö treysta fólkinu, og að
þannig muni fólkið eignast eigiö
útvarp.
Þessar tillögur Stefáns hljóma
einstaklega fallega og lýöræöis-
lega. Sérhver frelsisunnandi
hlýtur aö klökkna viö lestur
þeirra.
En hvernig skyldu þessar til-
lögur reynast I alvörunni. Litum
aftur á reynslu Bandarikja-
manna. Já, meira aö segja þeir
hafa reynt þetta hámark lýö-
ræðisins.
Fyrstu bandarisku útvarps-
stöövarnar höföu engar auglýs-
ingatekjur. Fyrirtækin sem
framleiddu útvarpsviðtæki stóöu
aö rekstri stöövanna (þetta var
um og eftir 1920). Dagskráin
byggöist á fólki sem labbaði inn i
stúdíó stöövanna og flutti efni
sem þaö haföi fram aö færa. Sum-
ir sungu, aðrir spiluðu á hljóö-
færi, fluttu ræöur, fjölluðu um
heima og geima. Skömmuöust út i
allt og alla o.s.frv. Stundum kom
fyrir aö enginn var fyrir hendi til
að flytja efni, og þaö leiddi til aö
stöövarnar fóru að framleiöa
dagskrárefni til aö fylla i eyöurn-
ar. Eitt sinn var ekkert til aö út-
varpa hjá einni stöðinni, og þá
var hljóönema stungið út um
glugga, og „hljóöum New York
borgar” var útvarpað þar til eitt-
hvað betra bauðst.
Hlustendur tóku þessu öllu vel
fyrst i staö, en uröu nokkuð fljótt
leiöir á „lýðræöinu” og kusu dag-
skrár sem voru framleiddar til
skemmtunar og fróöleiks. Þannig
hefur fyrirkomulagið verið æ siö-
an, ekki aöeins I Bandarikjunum,
heldur um allan heim. Fólk hefur
yfirleitt haft takmarkaðan aö-
gang aö útvarpi, ef tilgangurinn
hefur veriö sá einn aö viðra skoð-
anir sinar.
Allir í sjónvarpið
Hugmyndin um frjálsan aö-
gang almennings að útsendingum
skaut aftur upp kollinum þegar
svokallað þráð-sjónvarp var inn-
leitt I Bandarikjunum fyrir
nokkrum árum. Þráð-sjónvarp
getur borið mun fleiri rásir
heldur en útsendingar um loftin
blá. Reglur voru settar i helstu
stórborgum Bandarikjanna að al-
menningur skyldi hafa aðgang aö
nokkrum rásum i þráðsjónvarp-
inu.
Margir hafa notfært sér þennan
aðgang. Fyrirkomulagiö er svip-
aö og var i útvarpinu 1920. Fólk
flytur tónlist, segir brandara,
fjallar um menn og málefni,
hefur viötalsþætti, kynnir hug-
myndir o.s.frv. Allir fá aðgang
eftir þvi sem timi leyfir. Innihald
boöskapsins skiptir ekki máli.
Sannkallað lýöræði.
Þetta fyrirkomulag litur nokk-
uö svipað út og þær hugmyndir
sem Stefán setur fram i grein
sinni. En hvernig eru viðtökurn-
ar? Vægast sagt ömurlegar.
Sárafáir hafa einu sinni fyrir þvi
aö skipta yfir á „almenningsrás-
irnar”. Þeir sem gera þaö eru
fljótir aö skipta yfir á dagskrá
sem þeir hafa meiri áhuga á aö
sjá.
Fólk virðist einfaldlega ekki
hafa áhuga á aö horfa og hlusta á
alls konar amatöra og byrjendur,
röflara og aðra prédikara.
Hætt er við aö lýðræðisdagskrá
Stefáns fengi svipaðar viötökur
hér á landi. Fólk hefur einfald-
lega ekki áhuga á aö vera'að
hlusta á skoðanir og yfirlýsingar
annarra daginn út og inn. Blöð og
timarit flytja nóg af sliku. Þaö
hefur sýnt sig aö fólk litur fyrst og
fremst á útvarp og sjónvarp sem
tæki til aö flytja skemmtiefni. Og
þegar fólk fær að ráöa dagskránni
(meö þvi að hlusta eöa hlusta
ekki), eins og er i Bandarlkjun-
um, þá flytja stöövar þaö efni
sem fólkiö hefur mestan áhuga á
að sjá og heyra. Stefán kallar
slikt „múgmenningu” en ég leyfi
mér aö kalla þaö lýöræöi.
Hugmynd Stefáns um aögang
allra aö útvarpinu hefur litið gildi
ef enginn nennir að hlusta á.
(Þótt ég hafi ekki ætlaö aö
fjalla um sjónvarp hér, og ætli
ekki aö gera þaö, þá get ég ekki
annað en lýst furðu minni á þvi að
Stefán skuli vitna I glæponinn
Spiro T. Agnew, fyrrum varafor-
seta Bandarikjanna, til aö rök-
styðja gagnrýni sina á bandariskt
sjónvarp. Arás Agnew á frétta-
flutning sjónvarpsstöövánna var
aöeins einn liöur i heildarárás
Nixon-stjórnarinnar á fréttaflutn-
ing sjónvarpsstöðvanna, vegna
þess aö þær voguðu sér að gagn-
rýna stjórnina.)
Skoöanakúgun
Ríkisútvarps
Afram meö útvarpið. Stefán
óttast skoöanakúgun ef „peninga-
Lftum á reynslu Bandarfkfamanna: Já, meira að segfa
þeir haffa reynt þetta hámark lýörcoðisins.
menn” stjórna frjálsum útvarps-
stöðvum, sem hann telur engan
vafa á að verði i reynd. Óttast
Stefán þá ekkert skoðanastjórnun
rikisútvarps? Sýnir ekki reynsla
okkar Islendinga af eigin Rikisút-
varpi aö þar stjórna stjórnmála-
menn þvi (Útvarpsráö) hvaö má
flytja og hvaö ekki. Fréttamenn
Rikisútvarpsins islenska heyra
stööugt frá pólitikusunum ef fjall-
aö er um viökvæm málefni.
Útvarpsfréttamenn eru bundnir
viö aö skýra frá staðreyndum, en
geta litið staöiö aö fréttatúlkun
eöa skýringum ef slikt snertir
stjórnmálamenn óþægilega.
Hvernig geta fréttamenn útvarps
og sjónvarps stundaö heilbrigöa
gagnrýni á stjórnkerfi landsins,
þegar hinir gagnrýndu aöilar eru
um leið vinnuveitendur þessara
fréttamanna? Afleiöingin veröur
sú aö fréttastofurnar leiða hjá sér
málekni sem sjálfsagt er aö fjalla
um I lýöræöislegu þjóöfélagi. Slik
umfjöllun er látin eftir blööunum,
sem fæst hafa orö á sér fyrir
óhlutdrægni.
Forráöamenn Rikisútvarpsins
islenska hafa alla tiö boöiö upp á
dagskrá sem þeir telja aö
hlustendur ættu að hlusta á.
Breska útvarpið BBC geröi lengst
af dagskrá meö svipuöu sjónar-
miði. Þessir aöilar vildu
„mennta” almenning, og bægja
frá „múgmenningunni”. Hvaö
geröist svo þegar BBC lét til
leiöast aö fara aö útvarpa poppi á
sérstakri rás? Eftir 40 ára
„menntunartilraunir” haföi lýö-
urinn ekki menntast betur en svo
aö allir vildu hlusta á poppiö.
Reynsla Bandarikjamanna
sýnir að mikill meirihluti al-
mennings litur á útvarp sem
skemmtitæki og fólk vill hlusta á
tónlist, aöallega vinsæla tónlist.
Enginn heldur þvi fram að viö
þurfum aö apa eftir Bandarlkja-
mönnum, en flest bendir til aö
smekkur hérlendis sé svipaður,
eins og i flestum öðrum þróuöum
löndum. Hvers vegna ekki aö
standa við lýöræöishugsjónirnar
og láta fólkið fá þaö sem það vill?
Besta leiðin til aö gera þaö er meö
þvi aö leyfa fólkinu aö velja á
milli frjálsra útvarpsstööva.
(Heimildir: Sydney W. Head:
Broadcasting in America; Les
Brown: The Business Behind the
Box; fagtimaritiö Broadcasting;
Hulteng & Nelson: The Fourth
Estate; fagtimaritið Editor &
Publisher.)