Vísir - 12.07.1978, Blaðsíða 11

VISIR Miövikudagur 12. júli 1978
r
n
/ y—~
Dr. Þráinn Eggertsson
hagfræðingur skrifar:
Kjarasáttmáli um
frið á vinnumarkaði og
þjóðarsátt um launa-
mál er óhugsandi við
óbreyttar aðstæður..
Það er út í hött að
semja við launamenn
um 5 til 10% árshækk-
un peningalauna en
keyra um leið peninga-
magnið í umferð
áfram með 50% hraða
á ári.
V
Jóhannes Nordal
Peningamagn i umferO jókst á
fyrri hluta árs 1977 vegna gjald-
eyriskaupa Seölabankans en ekki
af sllkum ástæöum.
Benedikt Gröndai — Geir Hallgrimsson
Endurskipulagning peningamála er algjör forsenda fyrir velheppnaöri
launastefnu.
ólafur Ragnar Grims-
son
Veimegun á ókomnum árum mun
ekki byggjast á þvi aö sækja fulla
hnefa I dulda sjóöi i einhverju
neöanjaröarhagkerfi, sem hag-
spekingum hins islenska
sósialisma hafi tekist aö grafa
upp.
Óregla á hagstjórn hefur
vissulega átt drjúgan þátt i
veröbólguglundroðanum á átt-
unda áratugnum,en þetta tfmabil
hefur einnig verið mjög sérstætt
að öðru leyti, afkoma utanrlkis-
verslunarinnar hefur verið með
fádæmum óstöðug. Þau ár, sem
liðin eru af áratugnum,hafa verið
langmesta timabil óstöðugleika i
utanrikisviðskiptum frá lokum
siðari heimstyr jaldarinnar.
Arsbreyting viðskiptakjara árin
1970-1977 er til merkis um þetta,
en hún var 14%, 12%, -1%, 15%,
-10%, -15% 13% og 10% f þessari
röð. Sveiflur af þessu tagi höfðu
þekkst áður, en aðeins fjórum
sinnum frá striðslokum höfðu
viðskiptakjörin versnað eöa batn-
að frá fyrra ári um 10% eða
meira, og aldrei tvö ár I röö.
Bankakerfið óvarið
Það er hið einstaka öldurót
utanrikisverslunarinnar siðast-
liðin átta ár, sem tekið hefur
völdin að heita má af yfirstjórn-
endum efnahagsmála. Banka-
kerfið iSlenska er nær algerlega
óvarið gegn hinum miklu
holskeflum aö utan. Fer nærri
lagi, að það láti alls ekki að stjórn
áslikum umbrotatimum, og pen-
ingamagn i umferð og útlán
bankanna ráðist af ytri atburð-
um. A sama hátt ráðast tekjur
fólks i sjávarútvegi, sem aðrar
stéttir taka mið af I kröfum sinum
af aflabrögðum og verðlagi
erlendis. •'
Skýringin á 50%
verðbólgu
Það má taka atburði sfðustu
tveggja áraþessum fullyrðingum
til staðfestingar. Útflutnings-
tekjur þjóðarinnar i dollurum
ÞJOÐARSATT OG KJARASATT-
MÁLI ÚT í HÖH ÁN
BREYTTRAR PENINGASTEFNU
jukust skyndilega áriö 1976 um
30%, sem þætti gott hjá
olluútflutningsriki. Arið 1976 jókst
kaupmáttur meðallauna
sjómanna um 8,4%, en kaupmátt-
ur meðallauna iönaðarmanna og
verkamanna lækkaði um 1,6%.
Verðmæti útflutings hélt áfram
að aukast árið 1977 og vegna
mikilla gjaldeyriskaupa Seðla-
bankans jókst peningamagn i
umferð fyrri helming árs 1977
með 50% árshraða.
Þarna er tvimælalaust komin
skýringin á þvi, að við búum á
nyjan leik við 50% veröbólgu eftir
að tekist hafði að koma henni
niður i 26% á fyrri hluta árs 1977.
Góðærið sprengdi kerfið
Góðærið sprengdi kerfið. Sól-
stöðusamningarnir, sem allir
máttu strax sjá, að voru ófram-
kvæmanlegir, eru skilgetið af-
kæmi peningaþenslunnar. Það
erutöifræðileg sannindi að aukist
peningamagn með 50% árshraða
yfir alllangt timabil hefur það i
för meö séru.þ.b. 50% veröbólgu,
kannski litið eitt minni eða meiri,
kannski eftir nokkra töf. Fáir
hagfræðingar efast um það, að
þessir hlutir fylgist aö. Hins veg-
ar er um það skiptar skoðanir
hver sé frumorsök verðbólgunn-
ar, hvort t.d. peningaveltan hafi
verið aukin til að mæta auknum
tilkostnaði hjá fyrirtækjum og
forða stöðvun þeirra og atvinnu-
Alþýðuflokkur:
W ••
NYSKOPUN
REYND TIL
ÞRAUTAR
Alþýðuflokkurinn mun halda
fast við hugmyndir sinar um ný-
sköpunarstjórn og reyna þá leið
til þrautar þrátt fyrir yfirlýs-
ingu Framsóknarmanna um að
þeir séu reiðubúnir til þátttöku i
vinstri stjórn.
Telja alþýðuflokksmennlítinn
sem engan styrk af Fram-
sóknarflokknum ogvilja þvienn
leita tilSjálfstæðisftokksins sem
þriðja aðila og ekki hef ja vinstri
viðræður fyrr en I fulla hnefana.
Ekki er þó búist við viðræðum
Alþýðuflokks og Sjálfstæðis-
flokks á þessu stigi heldur muni
beðið eftir þvi að forsetinn feli
ákveðnum aðila stjórnarmynd-
un.
Hugmyndir Sjálfstæöismanna
er enn þær að þeir eigi ekkert
frumkvæði að taka i stjórnar-
myndunarviðræðum og munu
þeir þvi ekki koma inn i mynd-
ina fyrrenhinir flokkarnir hafa
reynt til hins Itrasta.
Viðræður Alþýðuflokks og
Alþýöubandalags munu liggja
niðri uns forsetinn hefur teldð
ákvörðun en þá er möguleiki af
beggja hálfu að hef ja þær á ný.
ÓM/Gsal
leysi. Peningamagn f umferð
jókst á fyrri hluta árs 1977 vegna
gjaldeyriskaupa Seðlabankans,
en ekki af slikum ástæðum.
Skipulögð launastefna
var laus við óbreyttar
aðstæður
Niöurstaðan er sú, að kjara-
sáttmáli um frið á vinnumarkaði
og þjóðarsátt um launamál er
óhugsandi við óbreyttar aðstæð-
ur. A meðan tekjur fólks I sjávar-
útvegi dansa (stundum) trylltan
dans eftir verðlagi i Bandarikj-
unum og aflabrögðum á Islands-
miðum, og peningamagn og útlán
láta ekki aö stjörn, en ráðast af
gangi utanrikisviðskipta, er
skipuleg launastefna vonlaus.
Það er algerlega út i hött aö
semja við launamenn i landinu
um 5—10 % árshækkun peninga-
launa, en keyra um leið peninga-
magn I umferð meö 50% árs-
hraða.
Hin varanlega lausn þessa máls
er aöeins ein, fjölbreyttara at-
vinnulif, eins og komið verður að
slðar. Astandið má hins vegar
bæta mikið með algerri endur-
skipulagningu á banka- og pen-
ingamálum þjóðarinnar i þeim
tilgangi að ná betri stjórn á pen-
ingamagni og útlánum. Þar verða
að koma til sögunnar vaxtamál,
jöfnunarsjóðir og gengisskrán-
ing, en þarna er um afar flókna
ogvandasama kerfisbreytingu aö
ræöa, sem verður að undirbúa
vandlega. Ekkiværifráleitt að fá
erlenda sérfræðinga til liös og
ráðgerða við undirbúninginn.
Endurskipulagning pen-
ingamála
Endurskipulagning peninga-
mála er alger forsenda fyrir vel-
heppnaðri tekjustefnu. En
islenskir stjórnmálaforingjar,
sem eru ósammmála um flest,
eru þó samtaka um það, að taka
litáð mark á þessari niðurstöðu.
Litlar líkur eru þvi til þess, að
róttækar breytingar á peninga-
málum verði framkvæmdar á
næstunni. Efnahagsástandið á
næstu árum, einkum hraði verð-
bólgunnar, mun þvi að likindum
ráðast af þvl fyrst og fremst,
hvað gerist utan landsteinanna.
Þeim, sem nú taka við völdum,
mun heppnast þokkalega að
stjórna efnahagsmálunum, ef i
hönd fer tlmabil með hægum viö-
skiptakjarabata. Afturkippur eða
mikill búhnykkur mundi koll-
steypa öllu á nýjan leik, en auð-
vitað mundu hagstæð ytri skilyrði
hrökkva skammt, ef aftur væri
horfið á braut fjármálaóreiðu.
útf lutnings grein-
Nýjar
ar
Endurskipulagning peninga-
mála er þjóðarnauðsyn, en
þjóðarsátt um skipulega tekju-
stefnu er einnig glfurlega mikil-
væg, og I framkvæmd hlýtur
þetta tvennt að tengjast t.d. við
skipulagningu sjóða til sveiflu-
jöfnunar. Aðgerðir I peningamál-
um og tekjustefna munu hins veg-
ar ekki duga til að tryggja stööugt
jafnvægi og traustar framfarir.
Samhliða sjávarútvegi veröur aö
byggjaupp nýjar útflutingsgrein-
ar, þar sem afköst á mann eru
jafnmikilog afkösti sjávarútvegi
— og þar með sambærileg við af-
köst i undirstöðugreinum hjá iön-
veldunum i kringum okkur. Að
öðrum kosti mun ekki takast að
tryggja hér hliðstæð llfskjör og i
öðrum löndum Vestur-Evrópu.
Enn hefur aöeins verið bent á
eina raunhæfa lausn fyrir okkur,
okurfreka stóriðju.
Sjóðir neðanjarðar-
hagkerfisins bjarga
engu
Það er ef til vill fulldjarft aö
trufla landsmenn i áflogunum
um skiptingu þjóöartekna meö
þvl að tala um framleiöslu. En
skipting þjóðatekna á tslandi er
nú svo jöfn, að verulegur llfs-
kjarabati hjá almenningi mun að-
eins fást með aukinni f ramleiöslu
og aukinni framleiðni, en ekki
með jafnari skiptingu tdcna. Vel-
megun á ókomnum árum mun
ekki byggjast á því, að almenn-
ingur sæki fulla hnefa i dulda
sjóði í einhverju neöanjarðarhag-
kerfi, sem hagspekingum hins
islenska sósfalisma hafi tekist að
grafa upp. Þ.E.
Hrœrmgar í Sjálfstœðisflokknum
Landsfundur í haust?
Nokkrar hræringar hafa
verið í Sjálfstæðisf lokkn-
um eftir kosningaósigr-
ana. Hafa komið upp
raddir um að landsf undur
sem á að vera á vori kom-
anda verði haldinn strax í
haust. Félag ungra Sjálf-
stæðismanna í Mýrasýslu
samþykkti nýverið álykt-
un þess efnis eins og
fram hefur komið. Ekki
er líklegt að landsfundur
verði kallaður saman
fyrr en vera á og Ijóst er
að ekki er skylda að kalla
hann saman þótt undir-
skriftum verði safnað
þar um heldur er það í
valdi miðstjórnar.
Staða Gunnars Thor-
oddsen er talin mjög veik
innan flokksins og jafn-
vel svo, að hann muni
ekki verða einn af ráð-
herrum flokksins ef til
stjórnarþátttöku kæmi.
Munu hlutföllin í þing-
flokknum honum enn
óhagstæðari en síðast,
þegar aðeins munaði einu
atkvæði að hann yrði ráð-
herra.
Þá mun staða Matthiasar Á.
Matthiesen einnig mjög veik
hvað ráðherraembætti snertir.
Viðbrögð sjálfstæðismanna
við hugsanlegri þátttöku I ný-
sköpunarstjórn liggja ekki fyrir
þótt vitað sé um áhuga ýmissa
forystumanna á henni. Frekar
mun rætt um uppbyggingu
Sjálfstæðisflokksins og endur-
reisnarstarf en stjórnarþátt-
töku.
Varlegt er að tala um Gunn-
ars og Geirs fylkingar I flokkn-
um þvi sá kjarni sem að baki
Gunnari stóð er nú ekki lengur
til sem ein heild. Frekar væri
hægt að tala um Alberts og
Geirs fylkingar og þá einhvern
stuöning Gunnars Thoroddsen
við Albert.
Ekki hefur verið bent á neinn
arftaka Geirs Hallgrímssonar
ef til formannskipta kæmi en
afar ósennilegt er talið að Al-
bert Guðmundsson eigi nægu
fylgi að fagna til að fella Geir á
landsfundi.
—Gsal/ÓM