Tíminn - 15.08.1969, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUK. 15. ágúst 1!)69.
TIMINN
'i
Varla er það fiilvilju-n ein,
að síðustu misserin hafa skóla
málin verió efist á baugi í
liiöðum og úlbvarpi þessarar
þjÓðar. Sannieikurinn er sá, að
ástandið í menutajnálum þjóð-
arinnar er orðið þess háttar,
að menn geta elklkd lengur orða
bundizt o>g knýia því fast á
um endurskoðun þeirra otg
úrbætur.
í þessari stuttu grein verður
reynt að forðast að þreyta ies
endur með því að endurtaka
þá gagnrýni, sem þegar er fram
komin og spannar svo að segja
yfir öli náimsstigin, allt frá
barinasK'óla til háskóla að þeim
báðum meðtöldum. Tilgangur
þcssarar greinar er hins veg-
ar sá, að draga fram á um-
ræðuvettvaniginn þýðingiarmi'k-
ið atriði, sem hingað til hefur
verið látið liggtjia í láginni,
jiafint af þeim, sem ábyrgð bera
á fræðslukerfín.u og eins af hin
um, er haldið hafa gagnrýn-
inni uppi. Hefur hvo-rugur að-
ilrnn séð ástæðu til að eyða
orðuim að þessu efni á opinber
um vettvangi, svo undirrituð
um sé kunnugt. Er þó viðkom
andi mái'efni ek)ki fánýtara en
svo, að það skiptir sköpurn
Éyirir framháldsmenntun unigl-
inga í þriðjungi af skólahverf
um landsins. Þessi staðhæfing
skal nú skýrð með örfáurn orð
nm. Eins og flestum m-un kunn
ugt þá voru héraðsskólarnir
upphaflega stofnaðir og starf-
ræktir í þágu sveitaf óiksins
og hinna dreifðu byggða fyrir
atbeina ýmissa dáðríkra hug-
sjónamanna. Þegar haft er í
huga, að við höfum ekki
treyst okkur tii að reisa einn
einasta héraðsskóla síðustu tvo
án-atu'gm'a, þrátt fyi'ir mörg
góðæri og mi'ki'l fjárráð, þá
er það ævintýri lí'kast, að hafa
verið vitni að því, hversu auð
velt og ljúft okkar fátæfcu þjóð
reyndist að lyfta því Grettis-
taki, sem byggirag héraðskól-
anna var á tímum kr’eppuár-
amra. Á ábrúlega síkömm-
um tima risu héraðsskól-
arnir átta hver á fætur öðrum
og þar með opnaðist æskufólki
sveitanna og litlu sjávarþorp
anna greið leið til framhalds
náms í öllium landsfjórðung-
um. SMk ævintýri gerast eltóki
nem* þegar þjöSiin öll gengur
hugsjóninni vonigiöð á hönd og
samstiiflir alila krafita til að láta
hana rætast. Mikið vatn hefur
ti'l sjáviar runnið síðam síð'asti
héi-aðsskíólinn tók til starfa,
enda hefur þjóðinni fjöigað
um nálega 50 þúsund manns
á því timabiii. Hefur því stöð
ugt orðið erfdðara að veita öll-
um þeim skólavist, sem þess
hafa óskað.
Á þetta hefur vedð bent og
eins hitt, að sifellt reynist erf
iðara fjárhagslega, að senda
æsku sveitanna til framhalds
aáms vegna minnkandi hlut-
rnmm
^ , í, ! i ->iÁ‘rjV ■‘"‘■I ^ - M »*»Vi
Hváð er að gerast í

Á ótrúlega skömmura tíma risu héraðsskólarnir átta, hver af öðruin.
deildar bænda í þjóðartekjun-
um. Að vísu hefur alltaf verið
dýrt að veita æskufólki úr
dreifbýlinu framhaldsmenntun.
i þeim efnum hefiur ávallt ver-
ið aðstöðumunur eftir búsetu
þeirra í landinu. Og þetta mis-
rétti hafa íbúar hinna dreifðu
byggða lengst af þolað án þess
að mögla. En nýlega hefiur sú
frótt borizt þessu fólki til
eyrna, að hætt verði að starf-
rækja fyrstu bekki héraðsskó'l-
anna, sem þýðir, ef fram-
kvæmt verður, að öðru
óbreyttu, að dyrum héraðsskól-
anna verður lo'kað fyrir æsku-
fólki úr h.u.b. 60 skóiahverf-
um þessa lands.
Við bollaleg'gingar yfdrvalda
um svo ótímabærar aðgerðir,
er langlundargeði otokar dreif
býlismanna vissulega nóg boð-
ið, enda munum við ekki þegja
við sflíteu, beldur mótmæla
ki-öítu'glega þessari fyrirhug-
uðu skerðingu á þeim almennu
mannréttindum, sem við áður
höfðum, þótt tatemörkuð væru.
Það er sem sagt þessi fyrir-
hugaða skipulagsbreyting á hér
aðsskióiLuinum, sem hér helfur
veiflð gerð að umtalsefini. Og nú
er von að menn spyrji: Hvernig
getur það gerzt á þessum t.íma,
að áform eru höfð uppi um
að stíga slítet spor aftur á
bate?
Svai-ið er í raun og veru
au'gljóst. Hér er vissulega
ebkd um ilflviflja eða fá'kænsku
eins eða neins að ræða, heldur
fyrst og fremst meinbugi, er
fram koma við tilraunir tifl að
fullnægja þeirri fræðslulög-
gjöif, er sett var árið 1946.
Upphaflega var námskrá hér
aðsskólanna gerð með það fyrir
augum, að börn gátu, að af-
löknu fullnaðarprófi (þegar
eitt ár var eftir af skyldunámi)
gengið rakleitt inn í héraðs-
skólana. Stóð svo árum sam-
an, að ekkert vandamál kom
tifl sögu I þessum efnum. Á
seinni árum hafia ýniis vel sett
byggðarlög staðið saman að
byggingu stórra heimavistar-
barnaskóla, er starfrækja jafn
framt unglingadeildir, þannig,
að firæðsluskylduinni hefur ver
ið fullnægt í viðkomandi skóla
hverfum. Að sjóflfisögðu er
bygging slíkra skóla lofsvert
framtak, er markar tímamót í
m e n n i ngarmáflum vi ðkom a n d i
byggðarlaga. En þegar slíkum
skólum tók að fjölga raskaðist
sá grundvöllur, sem héraðsskól
arnir störfuðu á, þannig að æ
fleiri nemendur höfðu nægilega
menntun að batei til að setjast
í 2. bekk, og þar með tók að
gerast þunnskipað í 1. b. hér-
aðsskólanna. Þessi þróun hélt
áfram með þeim afleiðimgum,
að elteki þótti fiært að storf-
rsahj'a lengur -fynsto beiklk í þeim
héraðsskólum, þar sem ungl-
ingaskólar voru nærliggjandi.
Síðastliðinn vetur var þess-
ari þróun það langt komið, að
aðieins 3 héi'aðissbólar af 8
starfræktu ennþá fyrsta bekk,
þ.e.a.s. tóku við nemendum,
sem áttu eftir eitt ár af skyldu
námd. Til þess að afstýra að
einhverju leyti yfirvofandi
vandræðum, hefur einn héraðs
skólastjórinn aðvarað skóla-
nefndarformenn í þeim tveirn
sýslum, sem að skólanum hafa
staðið og bent þeim á, að
óvíst sé um það, hversu leugi
leyfi fáist til að storfrækja
viðkomandi héraðsskóla í ó-
breyttu fonni, — sfefnt sé að
þvf, að skólaskyldunni sé fufll
nægt í heimahéruðum og hér-
aðsskólarnir verði aðeins 2ja
vetra skólar, er starfrækd 3. og
4. bebk gagnfræðasti'gsins. —
Hafa margir skiiflð orð skóla-
stjórans þannig, að þessi breyt
irag sé á næstu grösum og eigi
i'afnve] að komia til fnam-
kvæmda nú þegar á næsta
hausti. Þá getgátu styðja og
ummæli, sem birtust í þessu
blaði fy-rir skömmu í sambandi
við lýsingu á nýjum heimarfst
arekóla. En þar var talað um
fyrirhugaða niðurfellingu 1.
bekkjar í nálægum héraðs-
skóla eins og hnökralausa úr-
bót og haldgóða ^ausn á við-
tökuvandamál'i í ofsetnum
skóla.
Víst væri þett'a gott og bless
að, ef öll byggðarlög hefðu
möguleika tii að sjá neniend-
um fyrir lögskipaðri menntun
í heimahéraði. En staðreyndin
er hins vegar sú, að þótt marg
ir og glæsilegir skólar hafi
verið reistir úti á landsbyggð
inni síðustu árin, þá eru sanit
ennþá (samkvæmt tölum frá
1968) 63 skólahverfi af 176,
sem enga aðstöðu hafa til að
fullnægja ákvæðunum um fram
kvæmd S'kóflaskyldunin'air. Kem-
uir þar niargt til hindrunar, ým
ist bætanlegt eins og skortur á
fiúsnæði, eða meri
íar eins og fámemi.
«g einangrun byggða
% mt&tm »vo stouda sakir,
er vjlaslarPfl ckki tímabært að
Eila tonrædda skipulagsbre.vt-
koma til framkvæmda í
Áflum héraðsskóluuum, enda
i'erðnr þvi ekflri trúað að ó
revndu, að yfirvöld mennta -
máfla sæki gæfuleyisi sitt svr
fast í þessum efnum, að stór'
spor verði stigið aftur á bal'
að dómfl þeirra, sem eríiðast:
aðstöðu hafia til menntunsi
En eigi svo ekki að ferða, Ji;
duigir vissulega ekki að lát •
reka á reiðanum, heldur verð
ur fólk að finna það, að skipi
lega og rökrétt sé að málunun
unnið, þannig að það finni al
reynt sé að bregðast ekki þein
hugsjónum, sem héraðsskólari
ir voru byggðir á. Vdð lifun
á tímum mikilla breytinga oj
þróunar. En jafnvel jákvæðr
þróun geta fylgt vissar hættur
Bezt er þvi að flýta sér hæg
til þess að fyrirbyggij'a.■ óþör
mistök. Hver sá, sem íhuga’
steólamál strjálbýlisins nægi
lega til að fá yfirsýn yfir Iielztt
þætti þeirra, hlýtur að sjá, aí
það er aðeins að fara úr öste
unni í eldinn, ef leysa á þaf
vandamál, sem þrengslin í héi
aðsskólunum skapa með þv>
eínu að nema fyrsta bekl
burtu og höggva þannig sundui
hilékk í þeirri keðju, sem enn
tengir íslenzkt æskufiólk 1
hundraðatali við menntakerf)
landsins.
TTitt er svo annað mál, að
úr þrengslunum þarf að bæía
en það á einfaldlega að geras*
með stækkun otg/eða fjölgur
hóraðsskólanna. Ef til vill kanr
núverandi ráðamönnúm ai
þykja slík úrræði íremur i æt'
við fjarlægar skýjaborgir e*
f r arnkvæm a nlegar hu'gs j ón ir
En iágmarkskrafa okkar úl
skagabúa og dreifbýlismannr
er þá sú, að engar hindrani
verði vi'ljandi eða óviUandi lag;
ar í götu þeirra fjölmörg’
æskumanna, sem eiga þess en-
ekki kost að ljúka skyldunn
í heimabyggð'um.
Þótt hér hafi verið stikflai
á stóru í framanrituðu máli
vona óg að öilum sé ljóst, ai
firæðsluyfirvöldin eiga marg
ógert í skólamálum strjáflbýli'.
ins áður en tímabært reynis'
að leggja niður þá fyrstu bekk
sem enn eru starfræktdr vi?
héraðsskólana.
Finnbogastöðum í júlí 1969
Torfi Guffbrandsson.

BILALOKK
grunnfyllir, spartl, þynnir,
slípimassi, vinyllakk,
málmhreinsiefni, álgrunnur,
sílieone hreinsiefni
oarilksi
HÚSAÞJÓNUSTAN $F.
o MÁLNINGARVINNA
r> ÖTl - INNI i
Hœingeiningar. Jogfœrum ým-
O islegt- 55 sólfdúka, flisalögD.i
- o mósaík. istDlifflr rúBur ©, fl.
/o\ feéHum elelnsleypl hok.
o Bjndondi titboB cJ óikaSí cr
J EclLf I iínnril SlMAfe 40256 -63327