Tíminn - 15.08.1969, Blaðsíða 9

! IMíIMINJ
FÖSTUDAGUK 15. ágúst 1969.
S
Útgefandi: PRAMSOKNARFLOKKURINN
Framkvæmriastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar Porarinn
Þórarinsson <áb), Andrés Kristjánsson. ,lón Helgason oe indriði
G Þorsteinsson Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson xuslýs.
ingastjóri: Steingrimur Gislason Ritstjórnarskrifstofm 1 Bdriu
tiúsinu, símai 18300—18306 Skrifstofui Bankastræt) '< -
4fgreiðslusími: 12323 Auglýsingasími: 19523 Aðrai skrifstofur
sími 18300 Askriftargjald kr 150.00 á mánuði Innanland* —
í lausasölu kr. 10,00 eint. — Prentsmíðjan Edda h.l
Samvinnubú
Framsóknarmenn hafa á undanförnum þingum flutt
frumvarp til laga um samvinnubú. Tilgangur slíkra laga
er að auðvelda mönnum að efna til samvinnubúskapar,
ef áhugi er fyrir hendi.
Höfuðrök fyrir frumvarpinu hafa verið þessi:
Sökum fólksfækkunar í sveitum, hefui einyrkjabú-
skapur færst mjög í vöxt. Reynslan sýnir, að hann hefur
mikla annmarka. Starf einyrkjans er mjög bindandi.
Hann þarf einn að leysa af hendi margvísleg verkefni.
sem hann er misjafnlega fallinn til að vinna og ef anfiað
hjónanna á sveitaheimilinu forfallast um lengri eða
skemmri tíma, þá getur það valdið miklum örðugleikum
þar sem einyrki á í hlut. Nauðsyn ber til þess, að leitað
sé ráða til að skapa sveitabúskapnum sem mest öryggi
Til eru sveitir hér á landi, þar sem það ei algengt, að
skyldfólk vinni saman að búskap Slíkur samvinnubú-
skapur, þótt óformlegur sé víðast hvar, heíur viða gefið
góða raun. Aukin samvinna í búskap ætti að geta valdið
breytingum til bóta.
Áhugi, framtak og félagshyggja einstaklinganna ræð-
ur úrslitum um það, hvort samvinnuhrúskapur nær út-
breiðslu og blómgast- Reynslan ein fær úr því skorið,
hver þróunin verður að þessu leyti. En augljóst er, að
samvinnubúskapur hefur ýmsa kosti og mun gera sveita-
fólkinu kleift að losna við annmarka, sem einyrkjabú-
skap fylgja. Þar sem tveir bændur eða fleiri starfa saman
að búrekstri. getur komizt á hagkvæm verkaskipting.
framkvæmdir orðið hlutfallslega meiri en hiá einvrkium
vélaaflið notazt betur og búin orðið hlutfallslega stærri
Það má þó telia enn mikilvægara. að með samstarfi f bú-
skap skapast öryggi. þannig, að búið verður ekki í bráðri
hættu, þótt einn maður forfallist. þar sem samstarfsmenn
hlaupa þá undir bagga Með samvinnubúskap mun og
gefast kostur á meira friálsræði til að t.aka hát.t. í nútíma
þjóðlífi en einyrkiabúskanur leyfir
Samkvæmt framansögðu hafa Framsoknarmenn talið
það tímabært. að með löggjöf verði lagðu’ grundvöllur
að stofnun samvinnubúa, svo að þeir, sem hefðu áhuga
fyrir slíkum búrekstri, geti stuðzt við töggjöf og notið
heldur hjálpar í þeim efnum en hið gagnstæða.
Biafra og Norðurlönd
Það er þakkarvert, að ríkisstiornir Norðurlanda hafa
orðið ásáttar um að skora á hina stríðandi aðila í Nigeríu
að koma sér strax saman um að teyfa vöruflutninga tii
að forða nauðstöddu fólki á ófriðarsvæðinu frá hungur-
dauða.
Hætt er þó við, að þessi áskorun ber ekki mikinn
árangur fVekar en fyrri áskoranir. sem gengið hafa í
þessa át.t-. Svo ákveðinp virðist sá ásetningur Nigeríu-
stjórnar að beita t'lutningabanni til þess að knýja Biafra-
menn til uppgjafar.
Ef stjömir Norðurlanda vilja hafa trekari áhrif til
stuðnings hinum nauðstadda fólki. verðr þær að búa sig
undir að stíga raunhæfari og ákveðnari skref Þar er
m. a. um það að ræða, að þær beiti séí fvrir því. að
Sameinuðu þjóðirnar taki þetta mái tíi umræðu Þessi
styrjöld er ekki lengur neitt innanríkismái heldur al
þjóðlegt vandaniál. sem ekki væri óeð'tleg' að samtök
eins og S. Þ. raeddu um. t d. hvernig korr.a eigi í veg
fyrir að mÍlÍAoii- monna *k»I-Aí huaunm.tf'Stí h
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON: Ferðaþættir frá Mið-Asíu IV.
Vatnið er eftirsóttasía og mikil-
a qi /
vægasta auðiindin
Tadsikistan hefur meiri virkjunarmöguleika en öll V.-Evrópa
Bændur í Pamírs.
VIÐ hófum fyrsta dag okkar
í Dusanbe með ökuferð urn
borgina. Okkur voru sýndar
þær byggingar, þar sem helztu
stjórnar- og menningarstofnan
ir Tadsikistan eru, og virtust
þær hinar veglegustu, þegar
tekið er tillit til stærðar lands-
ins og þjóðarinnar. Síðan skoð-
uðum við einn af nýjustu skrúð
görðum borgarinnar, en ber-
sýnilega er stefnt að því, að
Dusanbe verði meða) gróður-
ríkustu borga heimsins, eins
og áður hefur verið minnst á
Að loknum hádegisverði var
förinni heitið í hina miklu
safnbyggingu borgarinnar, sem
er jöfnum höndum helguð landi
og þjóð. Það er bæði náttúru-
gripa- og þjóðminjasafn Við
fórum fyrst um þá deild, sem
er helguð náttúru iandsins, og
verður aðallMa dvalist við það
efnið í þessm'i grein. en siðar
sagt frá þjóðinni sjálfri
TADSIKISTAN ei =yðsti
hluti Sovétríkjanna í Asíu,
ásamt Turkmeniu. Landið er
talsvert stærra en tsland eða
143 þús. ferkm. að flatarmáli.
Það er fyrst og fremst land
fjal'la og .iökla. Fjall-lendið
nær yfir rúmlega 90% áf land
inu, en undirlendið, sem er í
dölum, tæp 10% Övíða er
hægt að segja, að um samfellt
undirlendi sé að ræða. Aður
fyrr var byggðin mest i fjöll-
unum, þvi að láglendið var að
nrestu uppblásið, nema þar sem
auðvelt var að koma á vatns-
veitum ,en langt eir síðan
Tadsikar lærðu þá ræktun
araðferð, en þá skorti hins veg
ar tækni til að hagnýta sér
hana aZ ’-áði.
Fjöllin í Tadsikistan eru
yfirleitt há og gróðurlítil. í
austurhluta landsins eru ein
mestu fjöll í Asíu, Pamírs-fjöll
in. Þau liggja á landamærum
Tadsikistan og Kína (Sinkiang)
eina 250 km. vegalengd. Þau
ná yfir meira en þriðjung
landsins, en þó eru þar ekki
nema 90 þúsund (búar, mest
hirðingjar. Aldrei hefur verið
nákvæmlega gengið frá landa
mærunum á þessum slóðum, og
hafa að undanförnu hlotizt af
þessu nokikrar skærur milli
landamæravarða. en þó ekki
alvarlegar enn sem komið er
Sitthvað bendir cil. að Kín
verjar telji sig -■iga tilkall til
Pamírsfjallanna og jafnvel enn
staerri hluta Tadsikist.m
Pamírsfjöllin eru sögð tf.n
stórfenglegustu, hrikaieg og
tignaideg í senn. Þar er jS
finna hæsta tind Sovétrfkjanna
og var hann á sínum tfcma
skýrðui Stalínstindur, en lier
nú nafn kommúnismans. Hann
er 7495 m hár. Lenin varð að
láta sér nægja lægri tind, því
að tindur hans er aðeins 7134
m, og tindur Kar'l Marx er enr>
lægri eða 6726 m. Sá er hins
vegar munurinn, að tindai
þeirra Lenins og Marx hafa
enn ekki verið skýrðir upp. Þá
halda Tadsikar því mjög
á lofti, að í Pamírs sé að finna
lengsta jökui í heimi. en við
Sigurður Bjarnason komumst
að þeirri niðurstöðu, að Vatna
jökull væri meiri að flatar
máli!
Dalirnir i Pamírs eru sagðir
mjög gróðurríkir, en samgöng
ur hafa torveldað að byggð
ykist þar. Að undanförnu hafa
verið lagðir þar nýir vegir og
samskipti orðið nokkru meiri
við umheiminn. Margir sovézk-
ir náttúrufræðingar hafa farið
þangað til rannsókna og virð-
ist augljóst að þar sé að finna
verulegt magn ýmissa góð
málma og verðmætra iarðefna.
Það gæti gert Pamír að enn
meira þrætuepl) Rússa og
Kinverja en ella
Annað erlent ríki, sem á
landamæri að Tadsikistan. er
Afghanistan Þar mun vera um
sæmilegt sambýli að ræða. en
samgöngur þó ekki miklar
milli landanna. Vegna samn-
inga Breta og Rússa '895 nær
Tadsikistan ekki alveg að
Pakistan og Indlandi <Kasmír).
því að mjó ræma af Af^hanist-
an er á milli Bretar og Rússar
<öldu á þeim tíma, að heppi
egt væri að aðskilja yfirráða
■:væði þeirra með hlutlausu
belti Þessi skipting lék Tadsi
kista hins vegar grálega. ein-s
og síða: verður vikið að.
LOFTSLAG er mjög mismun
andi í Tadsikistan og fer það
bæði eftir árstíðum og lands-
hlutum. A sumrin er mjög
heitt á undiriendinu og því
auðvelt að rækta þar ýmsan
suðrænan gróður Hins vegar
geta vetur verið þar mjög kald
ir og var okkur t.d. sagt, að
síðasti vetur hefði verið mjög
kaldur þar. Kuldinn getur kom
ist í 20 stig og jafnvel motn
meira. Bændur verða að hafa
sauðfé á gjöf alllengi og þarf
að áætla þvi álíka mikið vetrar
fóður og hérlendis, jafnvel
meira. I fjallahéruðunum er
mun svalara á sumrin en á
undirlendinu og á háfjöllunum
er iafnan kalt. Tadsikar
segja því, að á sumrin megi
þannig finna þrenns konar lofts
lag í landinu. hitabeltislofts-
lag. temprað loftslag og heim
skautaloftslag. Þetta á sinn
þátt í því, að lurtalíf og dýra-
líf er mjög fjölbreytt í land-
i-nu, eins og sjá mí á safninu
,í Dusanbe.
A SIÐARI áriftugum hafa
fundizt ýmis náttpruauðæfi í
Tadsikistan, sem áður var
ekki vitað um, Kæð: góðmálm
ar og verðmæt jarðefni. Nýt-
ing þeirra er tæpast hafin enn
i stórum stíl, en mun vafa-
laust verða það í framtíðinni.
Landið getur því átt eftir að
þyk.ta mjög eftirsóknarvert af
þeim astæðum.
Mikilvægustu auðæfi Tadsi
H'ramhaio á i»Jjs 15 “
-------------------------------■