Vísir - 02.09.1978, Qupperneq 17

VISIR Laugardagur 2. september 1978
17
>1 að ramminn sé mikilvægur þáttur heildar-
irinnar. Tii að taka enga áhættu á að verk sé
gt með röngum ramma geri ég þá sjálfur.”
Ferða(ó)siðir
íslendinga
Jónas þekkir ferðasiði Islend-
inga i sólarlöndum eins og
handarbakið á sér eftir hinn tiu
ára útúrdúr frá listamennsk-
unni (þótt hann hafi alltaf haldið
áfram við myndlistina i fri-
stundum).
„Það er verið að segja að
Þjóðverjar séu frekir ferða-
menn. Þeir komast ekki með
tærnar þar sem tslendingar
hafa hælana i þessum efnum.
Það er ekki til frekara og tillits-
lausara ferðafólk en Islending-
ar”, er hinn miskunnarlausi
dómur Jónasar.
En hann flýtir sér að koma
með nánari skýringar.
„Meirihluti islenskra ferða-
manna eru einstök ljúfmenni.
Það er fólk sem verður aldrei til
vandræða. En svo er fólk innan
um sem lætur svo hátt að allir
hinir'týnást út úr myndinni”.
„Mesta vinna okkar farar-
stjóranna snýst i kring um fimm
til tiu prósent farþeganna, sem
haga sér fyrir neðan allar hell-
ur. Þetta er fólk sem er sikvart-
andi undan öllu og engu, fólk
sem stofnar til vandræða eftir
áfengisneyslu, og fólk sem á i
útistöðum við samfarþega sina
og aðra.
Egósiminn er að drepa þenn-
an hluta farþeganna. Fólkið
hugsar ekki um neitt nema
sjálftsig, og tekur aldrei tillit til
samferðamanna. Margt af
þessu fólki litur svo stórt á sig
að ef ekki er farið i einu og öllu
eftir kröfum þess, þá hreinlega
umturnast það”.
Þrír gæðaflokkar
islenskra túrista
Jónas segir að það megi
flokka islenska sólarlandafara 1
þrjá hópa.
„I stærsta hópnum eru þeir
sem fara til að skemmta sér á
manneskjulegan og hógværan
hátt, og gera þaö. Það þarf ekki
að hafa áhyggjur af þessu fólki.
1 öðrum hópnum eru þeir sem
koma askvaðandi augafullir út
úr flugvélinni, og hafa byrjað
drykkjuna i Frihöfninni, eða
jafnvel heima hjá sér. En eftir
tvo til þrjá daga i drykkjunni þá
sljákkar niður i þeim, og maður
þarf ekki að hafa meiri áhyggj-
ur.
Svo er þriðji hópurinn, og sá
alversti. Hann hagar sér eins og
annar hópurinn, en heldur á-
fram drykkjunni út alla ferðina,
og stofnar til óteljandi vand-
ræða. Aðrir farþegar og gestir á
hótelum kvarta mest undan
þessu fólki við okkur. Stundum
er drykkjan svo stif á þvi að
maöur þarf að fara með það á
Veggir eru þaktir verkum sem Jónas hefur unnið að sl. þrjú ár. En
fljótt munu þeir tæmast og verkin fara á sýningu hans, þá fyrstu i
sjúkrahús i afvötnun þegar það
hefur drukkið frá sér ráð og
rænu”.
Kröfuharkan
yfirgengileg
„En fólk þarf ekki endilega að
vera ölvað til að sýna mikla
kröfuhörku um aðbúnað”, segir
Jónas.
„Islendingar eru þvi marki
brenndir að gera sömu gæða-
kröfur i útlöndum og þeir eiga
að venjast heima. Fólk tekur
ibúðir á leigu i sólarlöndum og
ætlast þá til að þær séu teppa-
lagðar út i öll horn. Þcir sem
dvelja á hótelum krefjast her-
bergja sem snúa mót sól. snúa
út- að ströndinni, og eru i
miðjum tslendingahópnum.
Þegar þetta fæst ekki umsvifa-
laust þá er kvartað og kveinað.
Fólk hefur keypt sólarlanda-
ferðina i einum pakka, og vill fá
að þeyta rjómann ofan af.
Til allrar hamingju”, segir
Jónas, „er það þó ekki nema
minni hluti ferðamannanna is-
lensku sem haga sér þannig.
Maður kynnist svo mörgu
góðu fólki að leiðindin gleymast
fljótt eftir að heim er komið. En
þetta er mjög erilsamt og lýj-
andi starf þegar margir sýna af
sér ósanngjarna kröfuhörku.
Margir segjast öfunda mann
af starfi þar sem sifellt er sum-
ar og sól og skemmtanir. En það
er ekki öfundsvert. Það er of
mikið aö gera. Sumir segja við
mig að ég taki þetta of alvar-
lega, og eigi að slaka á. Ég er
bara of mikill „perfectionisti”
til að geta slakað á fyrr en allt
gengur eins og það á að ganga”.
— Æ, þeir redda þessu
Jónas segir, að leiðsögumenn
frá öðrum löndum þurfi ekki að
hafa jafn mikið fyrir lifinu og
þeir islensku. Eina ástæðu þess,
segirhann, að hjá þeim útlendu
sé yfirleitt meiri verkaskipting
og ferðaskrifstofur stærri.
„önnur ástæða er sú, að is-
lensku ferðaskrifstofurnar
leggja full mikið traust á farar-
stjórana um að þeir „reddi”
hlutunum. Það er svo mikil
samkeppni milli ferðaskrifstof-
anna að fólki er oft heitið meiru
en hægt er að standa við, og það
lendir á fararstjórum að bjarga
þvi sem bjargað verður”.
Jónas segist helst vilja likja
ferðahópum við bæjarfélög.
„Það kemur allt upp i þessum
ferðum, alveg eins og i hverju
bæjarfélagi. Það þarf lögreglu,
lækni, sálusorgara, hjúskapar-
ráðgjafa og bæjarstjóra meðal
annars, og þetta lendir á farar-
stjóranum.
Ég sé þó siður en svo eftir að
hafa lagt út i þetta starf. En
eftir tiu ár i svona erilsömu
starfi kemur viss þreyta yfir
mann, og þá er ágætt að taka
sér fri”.
Jónas hefur þvi sagt skilið við
leiðsögumennskuna. „Ég þver-
tek þó ekki fyrir að ég taki til við
hana einhvern timann seinna”,
segir hann.
Fyrsta sýning í
sjö ár
Það er myndlistin sem Jónas
helgar sig eingöngu þessa dag-
ana. Um þessar mundir stendur
yfir sýning á myndverkum hans
i kjallara Norræna hússins.
Hann sýnir þar rúmlega fimm-
tiu myndir sem hann hefur unn-
ið aö sl. þrjú ár. Sýningin
stendur til 3. september og eru
flest verkanna þegar seld.
„Ég er ekkert feiminn við að
kalla mig fristundamálara. Ég
hef aldrei kallað mig listamann.
Ég lit ekki á menn sem lista-
menn nema þeir helgi sig ein-
göngu listinni, og séu ekki aö
vasast i öðru með. Þaö krefst
hundrað prósent einbeitingar að
vera listamaöur”.
Jónas hefur eingöngu helgað
sig listinni undanfarna mánuði,
„Ekki þó til að geta kallað mig
listamann”, segir hann hlæj-
andi.
„En ég hef áhuga á að geta
starfaö eingöngu við myndlist-
ina. Ég hef ekki sýnt i sjö ár, og
ætla að sjá til eftir þessa sýn-
ingu i Norræna húsinu hvað
veröur úr. Ef verkum minum er
vel tekið, þá held ég auðvitaö á-
fram. Ef þeim er ekki vel tekið
sjo ár.
— nú, þá verð ég bara að taka
þvi”, segir Jónas.
Ekki málverk og
ekki skúlptúr
Það er ekki auðvelt að lýsa
verkum Jónasar i orðum. Enda
hafa orð aldrei verið rétti mið-
illinn til að njóta myndlistar.
Verkin eru ekki beint málverk,
og ekki beint skúlptúr. A is-
lensku nefnist þetta listform
lágmyndir, og á ensku relief.
Siðustu árin hefur Jónas aðal-
lega gert verk sin úr tré og
málmi. Verkin eru abstrakt,
þótt Jónas gefi þeim stundum
nöfn sem kynda undir jarðneskt
imyndunarafl.
„Ég lit á listaverk sem hluta
af heildarumhverfinu, en ekki
sér einingar án tengsla við
veggi eða gólf”, segir Jónas um
afstöðu sina til hlutverks listar-
innar.
Það er m.a. þess vegna sem
ég geri sjálfur rammana um
minar myndir. Ramminn er
hluti af verkinu. Það er hægt að
eyðileggja gott verk með ljótum
ramma”. Jónas kimir og jánkar
þegar blaðamaður stingur upp á
að kannski ættu leiðbeiningar að
fylgjá með verkunum um
hvernig veggiitur og lýsing fari
best með þeim.
„Þaö eru til mörg stórgóö
listaverk eftir heimsfræga lista-
menn sem ég mundi aldrei vilja
sjá inni hjá mér. Þetta eru verk
sem eiga eingöngu heima á
söfnum eöa á sérstökum stöðum
þar sem þau falla að umhverf-
inu. Ég lit alltaf á list sem
„dekórasjón”. Ég er ekki þar
með að segja að ég geri verkin
með það i huga að þau fari vel
við grænt sóíasett, eöa eitthvað i
þá áttina. En ég horfi ekki
framhjá þvi hlutverki sem lista-
verkið gegnir i heildarumhverf-
inu”.
Fínt ef öðrum
likar einnig
Eins og aðrir listamenn (þótt
Jónas vilji ekki nota það orö um
sig) þá segist hann hafa dreymt
áður fyrr um að verða jafnvel
einhvern tima frægur og dáður
listamaður.
„En það skiptir ekki máli
lengur fyrir mig. Mér finnst
mest um vert að ég geti fengist
við iistsköpun þannig að ég fái
það út 4ir henni sem ég sækist
eftir. Nú, ef öörum likar einnig,
þá er það stórfint”.
Jónas gerir góðlátlegt grin að
kollegum sinum.
„Flestir islenskir listamenn
eru heimsfrægir að eigin áliti —
að minnsta kosti eru þeir heims-
frægir á Islandi. Þeir eru stór-
kostlegir, finnst mér. Ég hef
hins vegar ekki séð nema
tveggja islenskra listamanna
getið i uppsláttarbókum. Það
eru Erró og Nina Tryggvadótt-
ir.
Það er langt i frá að mér liki
ekki það sem listamenn hér
gera. Ég er ekki á móti neinni
listastefnu eða einstökum lista-
manni. Þaö er allt i lagi með
hvað sem hver gerir, ef viðkom-
andi gerir það af einlægni”.
Still Jónasar er mjög sér á
báti. Hann segir að áhrifin á
hann komi víða að.
„Það eru popplistaráhrif,
nema hvað ég reyni ekki að fela
boðskap i verkum minum eins
og popplistamennirnir. Þá hafa
trémyndir Sigurjóns Ólafssonar
haft áhrif á mig, og einnig
myndir spánska málarans
Tapies. Ég hef einnig orðið fyri
talsverðum áhrifum frá afriskri
list”.
Skynhrif en ekki
boðskapur
„Ég litá myndlist á sama hátt
og ég lit á tónlist. Hvort tveggja
höfðar til skynhrifa. Ef manni
likar það sem maður sér eða
heyrir, þá er verkið nógu gott.
Ég vil höfða til ákveðinna skyn-
hrifa með verkum minum. Ég
hef hins vegar engan áhuga á að
nota þær til að færa einhvern
boðskap”.
Jónas hefur ekki látið sér
nægja myndlistina til að höfða
til skynhrifanna. Heimili hans
og Halldóru að Stekkjarkinn i
Hafnarfirði er mikið augnayndi.
Gestir/sem koma þangað i
fyrsta sinn, gripa oft andann á
iofti þegar þeir koma inn. Húsið
er hlaðið fallegum munum sem
fjölskyldan hefur viðað að sér á
ferðalögum erlendis, Mest ber
á spönskum munum, og spönsk
áhrif eru áberandi i innréttingu
hússins.
Fjölskyldan byggði húsið allt
sjálf, með aðstoð vina ög ætt-
ingja. Vinnustofa Jónasar opn-
ast inn i viðbót sem byggð var
við stofuna fyrir nokkrum ár-
um. Liklega er vinnustofa hans
ein sú hreinlegasta sem sést hjá
listamanni.
„Fólk segir stundum við mig
að ég geti ekki verið alvöru
listamaður, þvi vinnustofan sé
of hreinleg”, segir Jónas og
hlær. Skýringin á hreinlætinu er
sú að hann vinnur grófustu
vinnuna i hliðarstofu, og málar
eingöngu inni i aðalvinnustof-
unni.
Mallorca að
vetrartímanum
Talið berst aftur að ferðamál-
um, og Jónas er spurður hvern-
ig Mallorca sé yfir vetrartim-
ann, þann tima sem nær enginn
Islendingur lætur sjá sig þar.
„Veðurfarið er eins og þegar
það gerist best á sumrin á Is-
landi. Köldustu mánuðina er
hitinn svona i kringum 12 til 14
stig, og oft nær hann upp i 20
stig. Það er sama sólin og á
sumrin, litil úrkoma og snjóar
aldrei i byggð, en aðeins i fjöll-
in.
Hitastigið segir samt ekki allt
um veturinn. Loftslagið er
nefnilega mjög rakt, og þá nistir
inn að mergi og beini. Lungna-
bólga er algeng þarna á vet-
urna”.
Fæstir ferðalangar kynnast
öðrum ibúum Mallorca en þeim
sem starfa að ferðamálum. Jón-
as er spurður um viðmót ann-
arra heimamanna.
„Þetta er ákaflega elskulegt
fólk. Það hefur siður en svo á
móti feröafólki, og satt aö segja
er furðulegt hvað meginþorri
ibúanna er litið snortinn af á-
hrifum alls þessa aðkomufólks.
Enda heldur ferðafólkið sig að
mestu við ferðamannastaðina.
En það er mikið að breytast
á Mallorca, sérstaklega meðal
ungs fólks. Það eru áhrifin frá
ferðafólki mest áberandi. Enda
leyfist nú frjálsræði sem þekkt-
ist ekki áður fyrr”.
Jónas á vinnustofunni sem er svo hreinleg að vinir og vandamenn segja að hann geti ekki verið alvöru
iistamaður.