Vísir - 28.07.1979, Blaðsíða 9

vtsm
Laugardagur 28. júli 1979.
Frjáís fjölmidlun á í vök að verjast vtða um heim:
Ritskodun, fangelsun
ogárásir dagíegt brauð
BUENOS AIRES/ ARGENTiNU: Ruben
Valdez/ umsjónarmaður vikulegs sjónvarpsþáttar
um erlend málefni, La Vuelta al Mundo, var skotinn
til bana er hann var á heimleið eftir útsendingu
sjónvarpsþáttar síns. Árásarmennirnir . komust
undan og hafa ekki fundist.
BLOEMFONTEIN, SUÐUR-AFRi KU:
Blaðamaður að nafni Isaac Moroe, sem starfað
hefur við dagblaðið The Friend, hefur verið hneppt-
ur í stofufangelsi og honum bannað að skrifa í blöð
næstu f jögur árin eða til ársins 1983.
SANTIAGO, CHILE: Sprengja sprakk á
heimili Arturo Fontaine, ritstjóra dagblaðsins El
Mercurio. Skemmdir urðu óverulegar og ekkert
manntjón.
BAGHDAD, IRAK: Upplýsingamálaráðu-
neyti iraks hefur stöðvað útkomu dagblaðsins
Tariq Al-Shaab í 30 daga. Ástæðan var sögð sú, að
efni blaðsins hefði hvað eftir annað brotið í bága
við lagaákvæði sem í gildi væru um blaðaútgáfu í
landinu.
RÓM, ITALIU: Mino Pecorelli, ritstjóri
tímaritsins Op, sem fjallað hefur ítarlega um póli-
tiskt misferli á italíu, fannst látinn í bíl sínum í
Platihverfinu í Róm. Hann hafði verið skotinn til
bana. Lögregian hefur ekki haft upp á þeim er
verknaðinn frömdu. Um svipað leyti var ítalski
sjónvarpsmaðurinn Franco Piccinelli skotinn i
báða fætur er hann var á gangi skammt frá heim-
ili sínu í Róm.
Fréttir eins og þær, sem birt-
ar eru hér aö framan, koma
yfirleitt ekki fyrir sjónir Islend-
inga fremur en margra annarra
þjóða. Þær eru orðnar svo dag-
legt brauð i þeim löndum, sem
um ræðir, að atburðirnir þykja
ekki heimsfréttaefni, og er
þeirra þvi sjaldnast getið i
fréttasendingum alþjóöafrétta-
stofa.
Engu að siður er full ástæða
til þess að beina athygli blaða-
lesenda hér á landi að þessum
staöreyndum og öörum, sem
sýna að fjölmiðlun er ekki neinn
dans á rósum i löndum, þar sem
leikreglur lýðræðis eru þver-
brotnar.
Á þingi IPI
Stofnun sem nefnist
International Press Institute
hefur mjög látið þessi málefni
til sin taka, enda er megin-
stefnumál hennar að berjast
fyrir frjálsri fjölmiðlun um vlða
veröld.
I raun réttri væri nær lagi að
nefna International Press Inti-
tute fremur samtök en stofnun,
en innan vébanda IPI eru for-
ráöamenn fjölmiðla og ýmissa
fréttastofnana viða um heim.
Þeir hittast árlega á alþjóölegu
þingi IPI, sem haldið er til
skiptist I heimalöndum félags-
manna. Ársþingið 1979 var hald-
ið I Aþenu i Grikklandi 17,—21.
"júni siðastliðinn.
Sá, sem þetta ritar, var meðal
þingfulltrúa, og er ætlunin að
gera i þessum fjölmiðlunarþætti
nokkra grein fyrir þvi á hvern
hátt frjáls fjölmiölun á i vök að
verjast i fjölda landa. Hér verð-
ur þó ekki um neitt tæmandi
yfirlitað ræða. Slikt myndi fylla
margar siður.
Fulltrúar frá ýmsum heims-
hlutum fluttu á þinginu skýrsl-
ur um þá erfiðleika, sem fjöl-
miðlar og starfsmenn þeirra
eiga við að etja og þá hættu, sem
steðjar að fréttamönnum út-
varps og sjónvarps, blaðamönn-
um, ritstjórum og útgefendum,
bæöi vegna aðgerða yfirvalda i
viðkomandi löndum og ýmissa
öfgahópa.
Víöa pottur
brotinn
Miklar umræður urðu um
þessi mál og þær aðgerðir, sem
hægt væri að gripa til í þessu
sambandi. Margar tillögur til
þingsályktana varðandi þessa
óheillaþróun voru fluttar og
samþykktar.
•Þingið fordæmdi meðal ann-
ars takmarkanir á tjáningar-
frelsi I Nicaragua en þar höfðu
þjóðvarðliðar sprengt til grunna
byggingu stærsta blaðs lands-
ins, La Prensa, nokkrum dög-
um fyrir IPI þingið I Aþenu. I
ályktun þingsins um þetta atriði
kom fram, að ritstjóri blaðsins
hefði verið skotinn til bana og
landi erfitt fyrir um upplýsinga-
miðlun og stefndu starfsfrelsi
ritstjóra og blaðamanna I hættu.
Askorun var send til forseta
Tékkóslóvakiu þess efnis, að
hann beitti sér fyrir þvi, aö virt-
um tékkneskum blaðamanni,
Jiri Lederer, yrði sleppt úr
haldi, og að tékknesk stjórnvöld
veittu alþjóölegri sendinefnd
ferðaleyfi til Prag, þar sem hún
hygðist vinna að þvi að Lederer
yröi veitt frelsi að nýju.
Erfið barátta
Erfiðleika fjölmiðla i Suöur-
Afriku til þess að sinna upplýs-
ingaskyldu sinni bar einnig á
góma i umræðum á þinginu og
skýrði Raymond Louw, fram-
kvæmdastjóri blaðsins Rand
Daily Mail i Jóhannesarborg frá
erfiðri baráttu við yfirvöld I
sambandi við umfjöllum um
Muldergate-hneykslið svo-
nefnda, sem varð nýlega að'
fréttaefni viða um heim, er
háttsettir embættismenn i Suð-
ur-Afriku urðu að segja af sér
vegna misferlis, þar á meðal
upplýsingamálaráðherrann
Cornelius Mulder, sem hneyksl-
ismálið er við kennt.
Stjórnvöld beittu mikilli
hörku til þess að koma i veg fyr-
ir aö blaöamenn Rand Daily
Mail gætu fengið aðgang að
upplýsingum og urðu að sæta
ritskoöun varöandi greinar og
fréttir. Engu að siður tókst blað-
inu i samvinnu við annaö blað i
Suður-Afriku, Sunday Express
að sinna upplýsingaskyldu sinni
við almenning með áöurnefnd-
um árangri.
Ritstjórar þessara tveggja
blaöa voru i siöasta mánuði
kjörnir ritstjórar ársins og þeim
veitt viðurkenning þvi til stað-
festingar i New York, en tlma-
ritið Atlas World Press Review
veitir þá viðurkenningu árlega.
þessi nýja lagasetning á að
koma i veg fyrir að hægt sé að
upplýsa „óþægileg” mál i fjöl-
miðlum þar í landi.
Svo var að heyra á fulltrúum
blaða frá Suður-Afriku, sem
sátu IPI-þingið i Aþenu, að
frumvörpin yrðu að lögum inn-
an skamms og gætu þá stjórn-
völd múlbundiö þau blöð, sem
fram til þessa heföu verið frjáls,
innan þess ramma, sem um þau
hefði verið siðustu misseri.
I þinglok var samþykkt
ályktun um málefni blaða i Suð-
ur-Afriku, þar sem þessi al-
þjóðasamtök fjölmiðlunarfólks
skoruðu á rikisstjórn Suður-
Afriku að draga áðurnefnt laga-
frumvarp til baka og nema úr
gildi nýlegar breytingar á lög-
um um starfsemi lögreglunnar
Hvergi er þó ástandið jafn al-
varlegt þessa stundina og i
Argentínu, en þar hafa hvorki
meira né minna en 55 blaða-
menn horfið af sjónarsviöinu
siöustu mánuöi, samkvæmt
þeim upplýsingum, sem starfs-
menn International Press Insti-
tute hafa aflað.
A grundvelli þeirra skoraði
þingið á Aþenu á stjórnvöld i
Argenti'nu aö birta lista yfir þá
blaðamannanna, sem horfiö
hefðu, er væru á íifi i haldi hjá
stjórnarstofnunum og I fangek-
um, án þess aö hafa leyfi til að
láta vita af sér. Þarna væri um
að ræöa borgara, sem haldið
væri án þess að opinber ákæra á
hendur þeim hefði verið gefin út
eða mál þeirra flutt fyrir dóm-
fjölmiölun
ólafur
Ragnarsson
ritstjóri
skrifar
sem bitnað hafa mjög á ritstjór-
um og blaðamönnum i landinu.
Sömuleiöis var lýst áhyggjum
yfir þvi, hvernig stjórnvöld
hefðu notað dómstóla i þeim til-
gangi að neyða blaðamenn til
þess að gefa upp heimildar-
menn sina og beitt fangelsunum
án réttarhalda gegn starfs-
mönnum fjölmiðla.
Svo sem sjá má af þessari
umfjöllun er alls kyns þvingun-
um beitt til þess að koma i veg
fyrir að blaðamenn fái aðgang
að upplýsingum, löggjöf notuð
til þess að takmarka prentfrelsi,
og dómstólum og lögreglu beitt
til þess að hindra störf frétta-
manna og ritstjóra. Þar sem
stólum. Hvatti þingiötil þess, að
þeim blaðamannanna, sem ósk-
uðu eftir þvf, yrði leyft að flytj-
ast úr landi, eins og þeim væri
heimilt samkvæmt stjórnarskrá
landsins.
Óliklegt er aö Argentinustjórn
láti segjast við þessa áskorun
frekar en svo margar aðrar,
sem henni hafa verið sendar frá
alþjóðasamtökum vegna mann-
réttindabrota og ofsókna á
hendur blaðamönnum og öðrum
aðilum þar i landi.
Fátt eitthefur hérverið tint til
varðandi stöðu fréttamanna og
stjórnenda fjölmiðla i löndum
þar sem starfsemi þeirra eru
takmörk sett. Vonandi hefur
Hér eru þrir af tugum fjölmiölamanna, sem nýlega hafa oröiö fyrir baröinu á andstæöingum „frjálsrar pressu”. Þeir eru taliö frá
vinstri: Herbert Munangatire, ritstjóri blaösins Zimbabwe Times, sem fangelsaöur var fyrir aö brjóta I bága viö ritskoöunarlög Ró-
desiu: Pedro Joaquin Chamoro, útgefandi og ritstjóri dagblaösins La Prensa I Nicaragua sem skotinn var til bana af þjóövaröliöum, og
Horacio Agulla, útgefandi og ritstjóri timaritsins Confirmado I Argentinu, sem lét lifiö eftir skotárás óþekktra árásarmanna.
einræðisstjórnin geröi allt sem Aukin ritskoðun
hún gæti til þess að þagga niöur
i þeim fjölmiölum, sem ekki að-
hylltust stefnu hennar.
Þá lýstu þingfulltrúar áhyggj-
um sinum yfir þvi, að valdhafar
I Iran gerðu fjölmiölum þar i
Sá skuggi fylgir þó afhending-
unni, aö lagt hefur verið fram
lagafrumvarp i suðurafriska
þinginu um stranga ritskoöun
og þvingunaraðgerðir gegn
blöðum og blaðamönnum, en
slikt er ekki talið duga er þeim
mönnum, sem af eljusemi reyna
að sinna upplýsingamiðlun til
almennings, einfaldlega rutt úr
vegi, annað hvort með þvi að
láta þá hverfa sporlaust eða
myrða þá á almannafæri.
þessi samantekt þó gefið les-
endum nokkra hugmynd um
hvernig ástandiö er varðandi
fréttaöflun og fréttaflutning
viða um heim á þvl herrans ári
1979.
— ÓR.