Vísir - 15.03.1980, Blaðsíða 16

Laugardagur 15. mars 1980
17
VtSIR
Laugardagur 15. mars 1980
1&

„Ja, þaö heföi ég liklega gert ef
ég heföi getaö. En þaö var ekkert
aö gera fyrir mig sem söngvara
svo ég byrjaöi strax aö leika eftir
aö ég kom frá ttaliu áriö 1954,
fyrst i Þjóöleikhúsinu og siöan I
Iönó.
Ég hef alltaf vonaö aö ég fengi
sönghlutverk, óperuhlutverk en
þau hafa verið ákaflega strjál,
ákaflega strjál... Fyrir utan tvo
vetur sem ég söng viö Konung-
legu Óperuna i Stokkhólmi á ár-
unum 63 til 65 hef ég alltof litiö
getaö fengist viö söng”.
Og þaö er auöséö á Jóni aö þaö
finnst honum ekki gott.
„Nú I seinni tið hef ég sungiö
mjög litiö. Ég var aö visu meö i
Carmen og svo Þrymskviöu en
þaö er liklega þaö eina frá þvi ég
kom frá Stokkhólmi. En núoröiö
leik ég hvert einasta kvöld og þó
einhver vildi fá mig til aö syngja
væri þaö erfitt”.
— Söngstu ekki gjarnan á lsta
mai?
Jón hlær mikiö. „Jújú, ég geröi
þaö. Söng bæöi á lsta mai og 17da
júni niöri á Torgi. En þaö heyrir
nú sögunni til...”
„Helstaós
híutverk t
Bíóin kveiktu áhugann
Steinhúsiö áöurnefnt viö
Njaröargötuna er ekki siöur fall-
egt aö innan. Þaö hefur Jón og
fjölskylda gert upp og prýtt ýms-
um vönduðum munum og mál-
verkum. Jón býöur sæti i sófa og
kemur sér sjálfur fyrir vinstra
megin I honum.
„Ég þarf aö sitja hérna megin
til þess aö heyra i þér. Ég er
nefnilega heyrnarlaus á vinstra
eyra, búinn aö vera það siöan ég
var krakki”.
— Þú ert úr Borgarfirðinum, er
þaö ekki Jón?
„Jú ég er Borgfiröingur. Fædd-
ur í Borgarhreppi og uppaiinn i
Borgarnesi. Jú blessaöur vertu,
þarna var stórkostlegt aö alast
upp, ég hef ekkert misjafnt um
það aö segja”.
— Hvers vegna fórstu aö leika?
„Ég byrjaöi aö leika i Borgar-
nesi hjá Ungmennafélaginu og
Skátafélaginu. Svo flutti ég til
Reykjavikur og fór i leiklistar-
skóla hjá Lárusi heitnum Páls-
syni eftir aö hafa klárað gagn-
fræöaskólann. Um leiö var ég svo
i tónlistarskólanum i 3 ár. En
siöan yfirtók leiklistin áhugann.
A þessum árum stundaöi ég
„Ég kom svo heim 1948 og fór
aö keyra mjólkurbil milli Reykja-
vikur og Borgarness. I ársbyrjun
’49 fékk ég mitt fyrsta hlutverk,
þá lék ég Hóraz i Hamlet. Ég átti
þvi 30 ára leikafmæli i mars i
fyrra — svei mér þá þetta eru
oröin 31 ár!” Og Jón hristir
höfuðiö ennþá meira.
Sex í bíl
„1 frumsýningarhófinu datt
okkur i hug, nokkrum ungum
leikurum sem öll vorum nýbúin
aö ljúka námi, aö mynda litinn
hóp og fara i leikför um landiö —
hvaö viö og geröum.
Auk min voru það Gunnar
Eyjólfsson, Hildur Kalman, Guö-
björg Þorbjarnardóttir, Þorgrim-
ur Einarsson og svo Lárus
Ingólfsson sem mynduöu hópinn
Sex i bil. Ég haföi veriö bilstjóri á
öllum tegundum bila og þess
vegna var þaö sjálfsagt mál aö ég
keyröi. Viö fórum um allt land,
þræddum staöina og fórum meira
aö segja út i Hrisey. Þetta haföi
aldrei veriö gert svo gagngert
áöur og ég man vel eftir óendan-
legu þakklæti áhorfenda”.
— Þetta hefur veriö skcmmti-
iegur tlmi?
”

„Ég heföi liklega lagt fyrir mig
sönginn ef ég heföi getaö...”
Iönó og bióin, ég sá hverja einustu
sýningu I bió sem er aflagöur vani
nú. Liklega hafa það veriö bióin
sem kveiktu áhugann.eftir dálit-
inn tima var bakterian i algleym-
ingi og ég fór til New York aö læra
leiklist.
— Hvenær var þetta?
„Þetta hefur verið 1946. Úti i
New York fór ég lika aö læra al-
vörusöng, ég fór mikiö i
Metropolitanóperuna og þar
kviknaöi þessi endalausi áhugi á
óperusöng...” Og Jón hristir
höfuöiö.
„Jújú, mér fannst mikiö gaman
aö leika Kaífas i Jesús Guö
Dýrlingi...”
„Oskaplega skemmtilegur! Al-
deilis ógleymanleg reynsla. Viö
settum upp leikritiö Candida eftir
Bernard Shaw, urðum náttúrlega
aö miöa leikritaval viö hópinn.
Næsta sumar bættum viö svo
Baldvin Halldórssyni viö en alls
fórum viö þessar feröir þrjú sum-
ur. Eftir þaö dreiföist hópurinn og
ég fór sjálfur út til ítaliu áriö 1951
til þess aö læra óperusöng i fúl-
ustu alvöru. Þar var ég samtals i
þrjú ár”.
— Þú hefur ekki ætlaö aö leggja
fyrir þig söng i staö leiksins?
„Til aö geta veriö afslappaöur
veröur maöur aö fila sig i rull-
unni einsog unga fólkiö segir...”
Jesús Guð Dýrlingur
— Nú hefur þú leikiö feiknalega
mikiö á þessum rúmlega 30 árum.
Hefuröu nokkra hugmynd um
hversu mörg hlutverk þú hefur
leikiö?
„Neinei, ég held ekki nokkurn
reikning yfir þaö. Þau eru oröin
geysilega mörg, liklega má segja
aö ég leiki svona fjögur hlutverk á
ári, stundum fleiri en þá kemur
lika á móti aö ég hef ekki alltaf
veriö hér heima”.
— Attu þér einhver óskahlut-
verk?
I fallegu steinhúsí við Njarðargötuna býr Jón Sigurbjörnsson leikari ásamt konu
sinni Þóru Friðriksdóttur sem einnig er leikari. Þar tekur hann á móti okkur með
breiðu brosi og þéttu handtaki. Svo klórar hann sér í höfðinu og segir:
„Ég fór nú reyndar að velta þvi fyrir mér eftir að þú hringdir: um hvað ætlar
drengurinn eiginlega að tala við mig?"
Það verða engin vandræði með það. Þó Jón vilji máski ekki við það kannast
sjálfur er hann í hópi allra vinsælustu leikara þjóðarinnar og aukin heldur einn
þeirra bestu. Þau eru ófá hlutverkin sem hann hefur gætt lífi á undraverðan hátt, á
sinn sérstaka hátt. Einn mætan mann veit ég um sem varpaði fyrir róða hugsan-
legum stuðníngi við okkar frómu forsetaframbjóðendur eftir að hafa séð leik Jóns
i hlutverki Tómasar bónda i Landi og sonum:
„Svona menn á að gera að forseta!"

Jón hugsar sig um nokkra stund
og klórar sér i heyrnarlausa eyr-
anu. „Nei, þaö get ég ekki sagt.
Ekki I þeim skilningi aö ég hafi
viljaö fá eitthvert hlutverk en
ekki fengiö. En ég hef veriö hepp-
inn sem leikari og alltaf annaö
veifiö fengiö hlutverk sem hafa
veitt mér sérstaka fullnægingu.
Þaö er svo náttúrlega ljómi yfir
fyrstu hlutverkunum minum,
bæöi i Hamlet og Sex i bil, þau eru
mér mjög i fersku minni. Nú, ég
man eftir hlutverkunum I Sölu-
maöur deyr, Allir synir minir og
ýmsum fleirum”.
— Hvaö meö hlutverk Kaifasar
i Jesús Guö Dýrlingur?
„Já, ekki má ég gleyma þvi”,
segir Jón og hlær. „Þaö var mjög
gaman aö fást viö þaö. Þarna var
aö visu fólk af allt ööru sauöahúsi
en ég og ég haföi enga reynslu af
svona hlutum, haföi ekki hlustaö
á þessa tónlist aö neinu gagni. Ég
haföi heldur ekki vanist þvi aö
syngja i uppmagnaöan hátalara
en þetta var ágætt hlutverk og
sýningin tókst mjög vel”.
Jón hlær aftur. „Þetta var mik-
iö gaman!”
— Er þaö einhver sérstök teg-
und af leikiist sem þér feliur best
aö fást viö?
„Nei, þaö held ég ekki. Mestu
máli skiptir aö leikritiö sé gott.
Mér finnst til dæmis mjög gaman
aö leika i gamanleikjum ef þeir
heppnast vel en svo get ég haft
gaman af klassiskum leikritum
eöa alvarlegum leikritum. Þaö er
ekki kategórian sjálf sem skiptir
máli, fyrst og fremst aö sýningin
takist vel”.
Gamli Ibsen og Arthur
Miller
— Hvernig leikrit feröu aösjá ef
þú ert i útlöndum?
„Ja, viö hjónin vorum úti I
London i hitteöfyrra minnir mig
og fórum þá endalaust i leikhús.
i óvissuna. Þaö var nú
dálitiö út i óvissuna...”
Texti: Illugi
Jökulsson
Myndir:
Gunnar Val-
berg Andrésson
hvort hlutverk er likamlega er-
fitt, hvort maöur þarf til dæmis
aö standa á sviöinu allt kvöldiö.
Svo er þaö annaö mál aö þaö á
ekki viö mig aö leika öll kvöld
einsog ég hef gert undanfariö. En
viö leikararnir hér erum samt
betur staddir en leikarar úti i
heimi viö höfum varient á hlut-
verkum, leikum tvö þrjú eöa fleiri
hlutverk i einu. tJti eru leikararn-
ir bara i einu hlutverki og leika
þaö 8 sinnum i viku 6 kvöld og
tvisvar á eftirmiödögum.
Viö erum blessunarlega laus
viö þetta, hjá okkur kemur alltaf
ný sýning. En svo geta komiö
sýningar, einstaklega sterkar
sýningar einsog til dæmis Ofvit-
inn núna sem maöur getur leikiö
kvöld eftir kvöld án þess aö veröa
leiöur á þvi. Þaö er óendanlega
skemmtilegt enda alltaf fuilt
hús”.
Land og synir.
— Þú lékst eitt aöalhlutverk-
anna i Landi og sonum. Var þaö
skemmtileg reynsla?
„Biómyndin? Já, þaö var
ómetanleg reynsla”, segir Jón og
tekst allur á loft.
„Þaö var náttúrlega mjög ólikt
þvi aö leika á sviöi og aö sumu
leyti skemmtilegra, kannski sér-
staklega af þvi aö þetta var nýtt
fyrir mér. Vinnubrögöin voru allt
önnur en ég hef vanist enda hef ég
ekki leikiö i sjónvarpi i langan
tima og aldrei áöur úti i guös
reynsla á sinn hátt og þaö sem ég
man skirast eftir er hversu
prófessjónal þeir voru sem aö
myndinni unnu. Þar var allt hár-
nákvæmt. Þeir höföu vissan tima
til aö gera myndina, siöan uröu
þeir aö hætta. Enda unnu þeir sitt
verk hvernig sem viöraöi og hvaö
sem geröist,sama geröist meö
Land og syni. Allar áætlanir
stóöust. Þaö er alltaf gaman aö
vinna meö mönnum sem vita
hvaö þeir eru aö gera, bæöi tækni-
mönnunum og svo leikurunum.
Nú hiutverkiö, þetta var svona
gutl. Fremur ómerkilegt tillegg
til listar og menningar, býst ég
viö”.
Gróska í leiklistinni
— Þú minntist á frasa hér áöan.
Má ég þá spyrja einnar frasa-
spurningar: hvaö finnst þér um
stööu islenskrar leiklistar?
„Nú, mér finnst hún bara góö”,
segir Jón eftir aö hafa velt málinu
fyrir sér”.
„Þaö er gróska i þessu og alltaf
aö bætast viö nýtt fólk, nýir höf-
undar og nýir leikarar. Ahuginn
blómstrar lika.viö sýnum yfirleitt
alltaf fyrir fuliu húsi I Iönó og
Þjóöleikhúsiö og Alþýöuleikhúsiö
lika.
En þaö vantar húsrými, þaö
vantar Borgarleikhúsiö! Viö
þurfum stærri sali fyrir leikhús-
gesti, einsog nú er þá berjumst
viö i Iönó i bökkum þó fullt sé á
hverja sýningu vegna þess aö all-
„Nú I seinni tið hef ég sungið
mjög Htiö”.
„Óperan veröur aö fá fastari
jörö undir fætur...”
Og þaö sem mér fannst áberandi
skemmtilegast, þaö var gamli Ib-
sen. Gamli Ibsen meö Máttar-
stólpana sina. Þaö stendur mér
skirast fyrir hugskotsjónum af
þvi sem viö sáum, þaö var af-
buröa vel gert”.
— Nú Ibsen og áöan minntistu á
leikrit Millers
„Já, ætli ég hafi ekki bara mjög
gaman af svona dramatiskum
leikritum. Miller til dæmis, hann
höföar ákaflega mikiö til min. En
svo hef ég aftur á móti séö
gamanleiki sem ætluöu alveg aö
drepa mig af gleöi!
Einsog ég sagöi áöan, þaö
skiptir mestu aö leikritiö sé gott
og aö maöur hafi gaman af hlut-
verkinu sem maöur leikur. Ef
maöur er hins vegar órór og
finnst maöur ekki ráöa viö hlut-
verkiö þá er ánægjan farin meö.
Til aö geta veriö afslappaður
veröur maöur aö fila sig i rullunni
einsog unga fólkiö segir”.
— Þú ert ekkert farinn aö
þreytast á leiklistinni?
„Ja, þetta getur oröiö þreyt-
andi og leiöigjarnt ef sýningar
eru mjög margar. Þaö hlutverk
sem ég hef leikið lengst var i
Kristnihaldinu, þaö var sýnt lik-
lega einum 180 sinnum. Engu aö
siöur var þaö skemmtilegt i hvert
einasta skipti, Godman Singman
var mjög skemmtilegt hiutverk.
En þá var ég heldur ekki á
sviðinu nema hálftima, svo var
þaö búiö. Þaö skiptir miklu máli
grænni náttúrunni.
Þaö haföi lika mikiö að segja aö
sagan, Land og synir, hefur alltaf
veriö ein af minum uppáhalds-
sögum. Ef þetta hefði veriö
leiöinleg saga, leiðinlegt hlutverk
og leiöinlegt fólk þá heföi þetta
auövitaö oröiö leiöinlegra! Svo
haföiég aldrei komiö i Svarfaöar-
dalinn áöur og þaö var mjög
gaman aö vinna meö fólkinu þar,
þaö má segja aö öll sveitin hafi
tekiö þátt i þessu. Ég hef nú ein-
mitt á prjónunum aö drifa mig
þangaö noröur til aö heilsa upp á
fólkiö aftur”.
— Þér finnst myndin ekkert
standa erlendri framleiöslu aö
baki?
„Nei. Hún stenst alveg saman-
burö viö flest þaö sem boriö er á
borö fyrir okkur i bió. Ég haföi
ekki séö hana fyrr en eftir frum-
sýninguna og ég varð hreinlega
hissa, hún var miklu betri en ég
hélt. Aö sumu leyti er hún betri en
útlendar myndir. Ég myndi segja
það — þetta er nú frasi!”
— Þú sérö ekki eftir þvi aö hafa
tekiö þátt i henni?
„Nei, alls ekki. Ég vildi óska aö
þetta gæti hafist aftur. Ég er til-
búinri aö leggja af staö hvenær
sem er!”
— En hvernig var meö aöra
kvikmyndareynslu, Út I óvissuna
þar sem þú lékst KGB-foringja?
„Já, þaö var nú allt dálitiö út I
óvissuna!” segir Jón og hlær enn.
„En þaö var lika skemmtileg
ur kostnaöur er svo mikill.
„Svo vantar lika óperuhús”,
segir Jón og slær mig bylmings-
högg til aö leggja áherslu á orö
sin. „Þaö er til vansa fyrir yfir-
völdin hvernig búiö er aö óperu-
söngnum. Þú sást nú bara aö þeg-
ar La Traviata var flutt I Há-
skólabiói um daginn þá reyndist
vera gifurlegur áhugi fyrir þvi.
Óperan veröur aö fá fastari jörö
undir fætur”.
— Einhver sagöi mér aö þú
hefðir sitthvaö viö leiklistarnám
hér aö athuga?
Nú er Jón hissa. „Nei, var það?
I sjálfu sér hef ég ekkert viö þaö
aö athuga. En ég og fleiri gagn-
rýndum þaö á sinum tima hve
litlar hömlur voru settar á fjölda
þeirra sem innrituöust i skóla
rikisins. Enda er svo komiö núna
aö þaö eru miklu fleiri ungir leik-
arar á markaönum en þörf er
fyrir. Þegar stéttin varö skyndi-
lega svo fjölmenn kom auðvitað
aö atvinnuleysi innan hennar.
Mér finnst aö þaö veröi aö ýta
undir aukna vinnu handa þessu
unga fólki og hef til dæmis lengi
veriö þeirrar skoðunar aö útvarp
og sjónvarp ættu aö fastráöa til
sin leikara. En ég hef engar
meiningar um standardinn,
margt af þessu fólki er mjög efni-
legt, afbragös fólk!
En hvernig var þaö, ætlaöi ég
ekki aö gefa ykkur kaffi?”
„Hitt djobbið mitt..."
Nú geröist viötaliö kaffibolla-
viötal dálitla stund. Undir þeim
kringumstæöum var náttúrlega
kjöriö aö fara aö tala um hesta.
Jón Sigurbjörnsson er mikill
hestamaöur, einsog reyndar fleiri
þekktir leikarar.
„Já, þaö er hitt djobbiö mitt.
Nei, þaö er varla lengur bara
hobbi, ég er aö reyna aö fram-
leiða hesta, ala þá upp og temja”.
— Stundaröu hrossaprang?
„Já, ég reyni þaö ef ég kemst
upp meö þaö svona til þess aö
eiga upp i kostnað. En þaö er svo
sem enginn hagnaöur af þvi.
Ætli hjörðin losi ekki 20 hross.
Ég nefni aldrei nákvæma tölu
nema þegar ég þarf að gefa upp
eignir á skattskýrslunni! Þaö er
ekki aö ég viti þaö ekki einsog
þessir alvöru hrossaprangarar
sem segjast aldrei vita hvaö þeir
eiga marga hesta. Og ég yröi ekki
hissa þó sumir heföu raunveru-
lega ekki hugmynd um, sérstak-
lega á sumrin þegar folöldin
fæöast og þeir eru sifellt aö
selja”.
— Er þaö einkenni á leikurum
aö hafa gaman af hestum?
„Nei, þaö held ég nú ekki.
Miöaö viö fjölmenni stéttarinnar
eru þaö ekki margir sem standa I
þessu, þeir eru teljandi á fingrun-
um
Nú skýtur Gunnar Ijósmyndari
þvi inn aö Indriöi G. hafi látið þau
orö falla aö hestamennska væri
fullkomin fyrir þvagteppumenn!
„Já, þvi skal ég trúa! Hesta-
mennska er auðvitaö holl og góð
fyrir skrokkinn en ég held aö hún
sé samt hollari fyrir sálina.
Maöur gleymir öllu streöi þeg-
ar-maöur er kominnupp i hesthús
ab moka skit! Þó ég hafi áhyggjur
af rullu þá hverfa þær undir eins-
og ég kem uppeftir. Aö hafa sam-
„Hestamennska er auövitaö
holl og góö...”
neyti viö hross, þaö er einsog út-
blástursvéntill...”
— Kanntu hestamennskusögur
af þér?
„Eitthvaö er þaö nú litiö. Ég
hef heldur ekki ferðast nógu mik-
iö á hestum, ég hef alltaf ætlab
mér i feröalag þvert yfir land,
norður Kjalveg. En þaö hefur
ekkert orðiö úr þvi ennþá, þaö er
alltaf eitthvaö sem kemur upp á á
sumrin einsog Land og synir
siöasta sumar og Ut I óvissuna
þar áöur”.
Sjálfskipaður bindindis-
maður.
— Lifir þú eftir einhverri
ákveöinni filósófiu?
Nú hugsar Jón sig töluveröa
stund um. „Nei, andskotinn! Ég
hef þá ekki oröið var við þaö!”
— Ertu gleöimaöur?
„Ja, ef þú meinar hvort ég er
vinmaöur og samkvæmismaður
þá er ég það ekki. Ég er sjálf-
skipaöur bindindismaður aö
eölisfari ,lyfti að visu rauðvins-
glasi meö mat.
En ef þú átt viö hvort ég er
ánægöur meö tilveruna, þá er ég
það já. Alltso mina eigin. Ég er
hins vegar óánægöur með margt i
samtiöinni, bæöi hérlendis og er-
lendis, einsog orötakiö segir.
Fyrir sjálfan mig á ég aftur á
móti ekki margar óskir um
breytingar. Þaö væri þá helst aö
fá hlutverk i einni góðri óperu...”
—IJ