Morgunblaðið - 14.04.2002, Side 12

12 SUNNUDAGUR 14. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HERNAÐARLEGT mikil-vægi landsvæðisins viðSvartahaf hefur aukisteftir árásir hryðjuverka-
manna á Bandaríkin 11. september.
Að sögn evrópskra og bandarískra
embættismanna hafa þessi umskipti í
för með sér að auknar líkur eru á að
Rúmenía og Búlgaría fái aðild að Atl-
antshafsbandalaginu (NATO).
Á Vesturlöndum hafa löngum ver-
ið uppi efasemdir um vilja stjórn-
valda í þessum löndum til að innleiða
lýðræðislegar umbætur og berjast
gegn spillingu. Nú gætir aukins vel-
vilja í garð þessara ríkja enda er
Svartahafssvæðið mikilvægt með til-
liti til herfararinnar í Afganistan og
hugsanlegra aðgerða í því skyni að
koma Saddam Hussein, forseta
Íraks, frá völdum.
Sýnt þykir að fjögur eða fimm
fyrrum kommúnistaríki í Mið- og
Austur-Evrópu fái nú í haust boð um
að ganga í NATO. Verður það trú-
lega gert er leiðtogar aðildarríkjanna
koma saman til fundar í Prag í nóv-
ember. Verður það umfangsmesta
stækkun NATO til þessa en þrjú ríki
bættust við árið 1999, Ungverjaland,
Pólland og Tékkland.
Náin samvinna við
Bandaríkjamenn
Ráðamenn í Búlgaríu og Rúmeníu
hafa lýst yfir áhuga sínum á að vera á
„gestalistanum“ og hefur því verið
tekin upp náin samvinna við Banda-
ríkjamenn í tengslum við herförina í
Afganistan. Með þessu móti vilja
Rúmenar og Búlgarir sýna stjórn-
völdum í Washington fram á að þeir
geti talist tryggir bandamenn.
Í nóvember og desember í fyrra
flugu eldsneytisvélar Bandaríkja-
manna að jafnaði sex sinnum á dag
frá Búlgaríu til að herflugvélar í ná-
grenni Afganistan gætu tekið bensín
á flugi. Búlgarskur herflugvöllur við
Svartahafið er nú í raun bandarísk
herstöð en þar halda nú til um 200
bandarískir hermenn.
Ríkin hafa og bæði opnað lofthelgi
sína fyrir Bandaríkjamönnum og
heitið þeim öllum þeim afnotum sem
þeir æskja bæði af landi og höfnum.
Um 20 bandarískar flugvélar á leið til
og frá Afganistan fara að jafnaði dag-
lega um lofthelgi Rúmeníu.
Hermenn frá Búlgaríu og Rúmen-
íu sinna nú friðargæslu í Kabúl, höf-
uðborg Afganistan. Rúmenar hafa
boðið fram sérþjálfaða fjallasveit.
Ríkin tvö hafa þrefaldað fjölda þeirra
manna sem þau leggja til vegna frið-
argæsluverkefna á Balkanskaga og
þannig gert Bandaríkjamönnum og
fleiri ríkjum kleift að losa um liðsafla
þar og senda hann til Afganistan.
Rúmensk herstöð í borginni Const-
anza við Svartahaf mun brátt verða
miðstöð bandarískra hermanna á leið
til og frá Balkanskaga og hugsanlega
öðrum spennusvæðum.
„11. september gjörbreytti mikil-
vægi Svarhafssvæðisins,“ segir Mirc-
ea Geoana, utanríkisráðherra Rúm-
eníu.
Í Búlgaríu og Rúmeníu er einnig
unnið að því að endurnýja flugbrautir
og hafnir fari svo að Bandaríkjamenn
óski eftir að nýta þessi mannvirki.
Slíkt kæmi t.a.m. til álita ef farið yrði
með hernaði gegn Saddam Íraksfor-
seta. „Næst þegar Bandaríkjamenn
óska eftir stuðningi eða þurfa á
stuðningi að halda munu Búlgarir
reynast þeim frábærir bandamenn,“
segir Solomon Pasi, utanríkisráð-
herra Búlgaríu.
Embættismenn segja að þessi af-
staða Rúmena og Búlgara hafi ekki
farið framhjá ráðamönnum í Wash-
ington. Er þá vísað til þess að margir
bandamenn Bandaríkjanna, t.d.
Sádi-Arabar og Tyrkir, hafi nú þegar
lýst sig andvíga hugsanlegum hern-
aðaraðgerðum til að binda enda á
valdatíð Saddams Hussein.
Bandarískir embættismenn hafa
ekki hvikað frá þeirri afstöðu sinni að
Rúmenar og Búlgarir þurfi að hraða
mjög umbótum ætli þeir sér að koma
alvarlega til álita sem NATO-ríki.
Vísað er til þeirrar miklu spillingar
sem sé landlæg í ríkjum þessum.
Bandaríkjamenn og NATO-þjóðir
hafa einnig gert að umtalsefni hvern-
ig minnihlutahópar eru meðhöndlað-
ir í ríkjum þessum. Sérstaklega hafa
menn haft áhyggjur af því hvernig
Rúmenar koma fram við Roma-þjóð-
ina, sem betur er þekkt undir sam-
heitinu „sígaunar“. Þar í landi hafa
fulltrúar NATO ennfremur lýst yfir
óánægju sökum þess að styttur af
fasista einum sem lét til sín taka á ár-
um síðari heimsstyrjaldarinnar hafa
verið reistar. Rúmenar hafa heitið
því að lögum verði breytt til að greiða
fyrir því að stytturnar verði rifnar
niður.
Bandaríkjamenn hafa einnig lýst
yfir áhyggjum sökum þess að útgjöld
þessara ríkja til varnarmála séu
ófullnægjandi og dugi ekki til ætli
þau sér að samhæfa herafla sinn
sveitum Atlantshafsbandalagsins.
Þessu hafa ráðamenn þar eystra
svarað með því að auka framlög til
varnarmála þannig að þau eru nú
rúmlega tvö prósent af landsfram-
leiðslu. Með því móti á í senn að end-
urskipuleggja heraflann og færa
hann í nútímalegra horf. Rúmenar
stefna að því að binda enda á her-
skyldu og koma sér upp her atvinnu-
manna fyrir lok þessa áratugar.
Richard L. Armitage, aðstoðarut-
anríkisráðherra Bandaríkjanna, hef-
ur sagt að Bandaríkjamenn vilji að
NATO verði stækkað á „eins áhrifa-
ríkan hátt og hugsast getur“. Armi-
tage lét þessi orð fallaá fundi leiðtoga
tíu ríkja sem óskað hafa eftir aðild að
NATO en sú samkunda var haldin í
Rúmeníu. Hvatti hann Rúmeníu og
Búlgaríu til að vinna áfram af fullum
krafti að því að ná markmiði sínu, þ.e.
NATO-aðild.
Svo virðist sem fulltrúar Banda-
ríkjastjórnar og annarra NATO-
ríkja hafi náð samkomulagi um að
bjóða fjórum ríkjum aðild að banda-
laginu: Eistlandi, Lettlandi, Litháen
og Slóveníu. Talið er að fimmta ríki,
Slóvakía, fái einnig boð um að ganga í
bandalagið þó að því tilskildu að Vla-
dimir Meciar, fyrrum forseti landsins
og meintur valdníðingur, komist ekki
til valda á ný í kosningum í haust.
Ekki er litið svo á að Albanía,
Makedónía og Króatía geti gert sér
raunhæfar vonir um að fá aðild að
NATO.
Hins vegar ræðir hér um gífurleg
umskipti. Fyrir aðeins níu mánuðum
eða svo hefði fáum dottið í hug að til
tals kæmi að bjóða hvorki fleiri né
færri en sjö ríkjum að ganga til liðs
við NATO. „Þetta er stóri-hvellur og
hann er raunverulegur,“ segir emb-
ættismaður frá NATO-ríki. „Þessu
hefði ég aldrei trúað rétt eins og ég
hefði aldrei getað ímyndað mér að
árásin 11. september ætti eftir að
eiga sér stað,“ bætir hann við.
Þátttaka Rússa í bandalaginu
gegn hryðjuverkaógninni hefur gert
að verkum að afstaðan til NATO og
hugsanlegrar aðildar Eystrasalts-
ríkjanna þriggja að því bandalagi
hefur breyst.
Tyrkir og Grikkir
þrýsta á NATO
Tyrkir og Grikkir hafa verið einna
ákafastir talsmenn þess að Rúmen-
um og Búlgörum verði boðin aðild að
NATO og þykir mörgum tíðindum
sæta að þær tvær þjóðir geti náð
sameiginlegri afstöðu í svo mikil-
vægu máli. Grikkir og Tyrkir halda
því fram að mikilvægt sé að banda-
lagið stækki ekki aðeins til austurs
heldur einnig til suðurs. Það beri að
gera bæði með tilliti til öryggishags-
muna aðildarríkjanna en einnig þurfi
að horfa til glæpastarfsemi og óstöð-
ugleika á Balkanskaga og víðar.
„Áður var skortur á samráði
ríkjandi með Grikkjum og Tyrkjum
en nú höfum við sameinast um það
hagsmunamat að stækkun banda-
lagsins sé mikilvæg með tilliti til
stöðugleika á þessu svæði,“ segir
Bulent Ecevit, forsætisráðherra
Tyrklands. Hann telur ekki koma til
greina að stækkun bandalagsins
beinist aðeins til austurs og norðurs.
Utanríkisráðherrar þessara fjög-
urra ríkja áforma að fara saman til
Washington til að leggja áherslu á þá
skoðun sína að bjóða beri Rúmenum
og Búlgörum að bætast í hóp NATO-
þjóða.
APFulltrúar tíu ríkja sem óskað hafa eftir aðild að NATO á fundi í Búkarest í Rúmeníu.
Rúmenía
og Búlgaría
í NATO?
Mikilvægi Svartahafssvæðisins hefur stóraukist eftir
11. september. Hugsanlegt er að þau umskipti hafi í för með
sér að Rúmenum og Búlgörum verði boðið að bætast í hóp
aðildarríkja Atlantshafsbandalagsins.
Reuters
Rúmenskir herlögreglumenn á leið til friðargæslu í Afganistan.