Morgunblaðið - 14.04.2002, Page 19

um Toyota-verksmiðjum og birgjum.
Af færibandinu rúlla nýir bílar á 53
sekúndu fresti, 14 tíma á dag. Fram-
leiðslukerfið sem þeir vinna eftir er
einstakt í sinni röð og byggir á því að
tengja framleiðsluna eftirspurninni.
Allt sem gert er byggist á fyrirliggj-
andi pöntunum frá viðskiptavinum.
Þetta framleiðslukerfi er þekkt undir
enska heitinu „just in time“ sem hægt
er að útleggja á íslensku sem „á rétt-
um tíma“. Færibandið gengur og
starfsmennirnir vinna saman eins og
vel smurð vél. Teymisvinnu er gert
hátt undir höfði og starfsmennirnir
eru hvattir til að koma með hugmynd-
ir til að bæta kerfið.
Toyota er vinsæll vinnuveitandi í
Japan og komast færri að en vilja.
Launin eru góð og starfsfólk hefur
aðgang að ýmsum fríðindum hjá
Toyota sem önnur fyrirtæki veita
ekki. Toyota sér vel um fólkið sitt.
Kyoto
Enginn sem fer til Japans ætti að
sleppa því að fara til Kyoto. Þar gefst
tækifæri til að sjá fögur hof eins og
Kinkakuji hofið sem er þriggja hæða
hof, þar sem tvær efri hæðirnar eru
þaktar 18 karata gulli, Kiyomizu-hof-
ið þaðan sem útsýnið yfir borgina er
stórbrotið og síðan Heian Shrine en
þar blasti við ótrúleg sjón.
Heimsókn hópsins til Kyoto bar
upp á hátíðisdag, svokallaðan „com-
ing of age day“ (manndómsvígslu-
dag), þegar borgarstjórinn býður
þeim borgarbúum sem verða tvítugir
á árinu til móttöku. Gamall siður er að
stúlkurnar klæða sig upp í sitt fínasta
púss þennan dag. Þarna blasti við
okkur aragrúi af tvítugum yngis-
meyjum í silki-kímónóum, sem kosta
mörg hundruð þúsund krónur hver,
óaðfinnanlega greiddar og málaðar.
Áhorfendum hefði fundist þeir vera
komnir á dansleik í keisarahöllinni
fyrir nokkrum öldum, ef þær í kím-
ónóunum hefðu ekki margar hverjar
verið að tala í farsíma og helming-
urinn reykjandi. Þrátt fyrir það var
ógleymanlegt að sjá þessar fallegu
ungu konur klæddar kímónó. Nokkr-
ir ungir menn voru í japönskum bún-
ingum en greinilegt er að þeir leggja
ekki eins mikið upp úr þessu og kven-
fólkið eða þá að hefðin fyrir því að
þeir klæði sig í þjóðbúning er ekki
eins sterk.
Singapúr, sektaborgin ágæta
Frá Japan var haldið til Singapúr,
eins sérkennilegasta ríkis á jörðu.
Heimamenn kalla það barnfóstrurík-
ið. Efnahagslíf þar er að mörgu leyti
eins frjálst og hugsast getur en rík-
isvaldið skiptir sér af nánast öllu
öðru.
Opinberar nefndir og ráð reikna út
ákjósanlega hegðun á öllum hugsan-
legum sviðum og stýra svo þjóðfélag-
inu í þá átt með boðum, bönnum,
styrkjum, refsingum, auglýsingaher-
ferðum og sektum. Bann við tyggi-
gúmmíi vakti heimsathygli. Sekta-
frumskógurinn á engan sinn líka.
Heimamenn segja í gamni „Singa-
pore is a fine city“ og byggja á tví-
ræðni orðsins „fine“, það getur þýtt
bæði ágætur og sekt. Singapúr,
sektaborgin ágæta. Einn af bílstjór-
um hópsins komst ansi skemmtilega
að orði þegar hann lýsti landinu sem
blöndu af Disneylandi og gamla Aust-
ur-Þýskalandi.
Það fer ekkert á milli mála að hér á
að vera röð og regla, skilti með boðum
og bönnum út um allt. Strax á leið til
landsins fá ferðamenn skýr skilaboð,
þeim er tilkynnt að dauðarefsing liggi
við því að smygla fíkniefnum inn í
landið. Það er raunar dauðarefsing
við ýmsu öðru, t.d. vopnaeign. Hýð-
ingar eru líka vinsæl refsing.
Stjórnmálaflokkurinn People’s
Action Party ræður öllu og hefur gert
frá því borgríkið varð sjálfstætt árið
1965. Flokksheitið er skammstafað
PAP og heimamenn segja að það
standi fyrir „Pay and Pay“, borga og
borga. Það eru allir að borga. Sekt-
irnar eru þó bara lítill hluti, meiru
munar um skyldusparnað. Ríkið tek-
ur nú um þriðjung launa í skyldu-
sparnað en hlutfallið hefur verið
hærra, farið allt upp í helming. Spari-
féð er notað til endalausra fram-
kvæmda og auðsöfnunar erlendis.
Ríkisafskiptin þýða þó ekki að
Singapúr sé velferðarríki eins og við
þekkjum þau á Norðurlöndunum.
Velferðarnetið er heldur gisið í borg-
ríkinu, hér eiga menn að mestu að sjá
um sig sjálfir.
Viðskipti, viðskipti
Hagsaga Singapúr undanfarna
áratugi er um margt svipuð og Jap-
ans. Lengst af reyndar um það bil
áratug á eftir í þróuninni en hraðinn
síst minni. Vöxturinn frá 1965 hefur
verið ótrúlegur. Landið hefur komist
úr sárri örbirgð í að vera eitt af rík-
ustu löndum heims á innan við fjórum
áratugum. Uppskriftin nokkuð skýr.
Frjálst og tiltölulega óspillt efnahags-
líf, mikill sparnaður, agi, eljusemi og
takmarkalaus metnaður. Singa-
púrbúar virðast hafa viðskiptin í blóð-
inu. Það snýst allt um viðskipti. Þjóð-
in ætlar sér að verða rík. Það tekur
tíu mínútur að skoða sameinað þjóð-
minja- og listasafnið. Peningaseðlarn-
ir eru ekki með myndum af skáldum
og listamönnum heldur flugvélum og
fjarskiptatækjum. Kannski ferst Ís-
lendingum þó ekki að gera grín að því
með sjávarútveginn öðrum megin á
myntinni.
Flokkurinn sem hefur skaffað svo
vel fær líka yfirgnæfandi stuðning í
kosningum. Einn og einn úr stjórn-
arandstöðunni nær á þing enda liti
annað illa út. Allir hinir tilheyra PAP.
Gagnrýni er tekið fálega og ef menn
þykja fara með eitthvert fleipur er
allt eins víst að þeir verði rúnir inn að
skinni í meiðyrðamáli.
Fyrstu skref Singapúr sem sjálf-
stæðs ríkis voru erfið, samskiptin við
nágrannaríkið Malasíu stirð, komm-
únistar voru til vandræða og hinum
ýmsu kynþáttum í borginni kom ekki
allt of vel saman. Kínverjar eru í
meirihluta, þeir ráða mestu í stjórn-
málum og eru ríkastir. Stærsti minni-
hlutinn er malasískur. Í Malasíu eru
hlutföllin öfug, þar ráða malasískir
stjórnmálunum en einnig þar eru
Kínverjarnir ríkastir. Sambúðin hef-
ur ekki alltaf gengið snurðulaust en
þó kannski ekki verr en við má búast í
ljósi aðstæðna.
Eftir erfið upphafsskref náði PAP
undir forystu Lee Kuan Yew þó góð-
um tökum á stjórn mála og Singa-
púrbúar skutust úr örbirgð til alls-
nægta. Lee fór að nafninu til á
eftirlaun 1990 en stjórnar enn að því
er virðist því sem hann vill á bak við
tjöldin. Það stefnir í að sonur hans
verði næsti forsætisráðherra. Hvað
sem mönnum kann að finnast um að-
ferðirnar og jafnvel markmiðin með
stefnu Lee verður það ekki af honum
skafið að maðurinn er augljóslega
fluggáfaður og með einstaka stjórn-
unarhæfileika. Borgríkið Singapúr í
núverandi mynd er nánast skilgetið
afkvæmi hans.
Opinberlega gagnrýnir enginn
PAP og Lee Kuan Yew en ánægjan er
ekki fölskvalaus. Efnahagsundrið
hefur hikstað allra síðustu ár, ekki
virðist lengur hægt að gera ráð fyrir
hátt í 10% hagvexti ár eftir ár. Krepp-
an í Asíu fór ekki verr með Singapúr
en önnur lönd á svæðinu, raunar bet-
ur ef eitthvað er, en Singapúr varð
samt fyrir barðinu á henni. Nú er
framtíðin óviss. Líkt og í Japan ganga
margir geirar atvinnulífsins mjög vel,
sumir betur en nokkurs staðar ann-
ars staðar í heiminum. Aðrir geirar
sýna þreytumerki. Það er álitamál
hvort hægt er að halda uppi endalaus-
um hagvexti með því að spara og
spara, safna auði og fjárfesta.
Margir Íslendinganna í hópnum
voru hugsi eftir að hafa kynnst þessu
ástandi sem sparnaður hefur valdið í
Japan og Singapúr. Eftir langt flug
heim til Keflavíkur var það því flest-
um sönn ánægja að draga upp snjáð
greiðslukortin í fríhöfninni í Keflavík.
Það er líklega langt í að Íslendingar
kynnist sparnaðarvandanum.
Höfundar greinarinnar eru þau Magn-
ús Ragnarsson, Jónína A. Sanders,
Hrönn Ingólfsdóttir og Jón Ásgeir Sig-
urðsson. Þau stunda MBA-nám við Há-
skóla Íslands. Ingjaldur Hannibalsson
prófessor skipulagði ferðina og var far-
arstjóri.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. APRÍL 2002 19