Morgunblaðið - 14.04.2002, Page 26

LISTIR
26 SUNNUDAGUR 14. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
YFIRSKRIFT tónleikanna „Mel-
ónur og megabite“ er sérkennileg og
átti ekki aðra tilvísun en að á sviðs-
brúnina var raðað nokkrum melón-
um og megbite mun vera tilkomið
vegna tölvumögnunar á flutningsefni
tónleikanna. Efnisskrá tónleikanna
var tvískipt, annars vegar ljóðalest-
ur og hins vegar byggð á tónverkum
eftir 16. aldar tónskáld og þrjú nú-
tímatónskáld. Flytjendur voru
Marta Guðrún Halldórsdóttir, Ca-
milla Söderberg, Hildigunnur Hall-
dórsdóttir. Ólöf Sesselja Óskarsdótt-
ir, Snorri Örn Snorrason, Steef van
Oosterhout og Jóhann Sigurðarson,
er las upp ljóðaþýðingar á Sónhend-
um (sonnettum) eftir Michelangelo,
Shakespeare, bæn Stefan George, og
ljóð eftir Hallgrím Pétursson, Sigurð
Pálsson og Þorgeir Sveinbjarnarson.
Tónlist sextándu aldarinnar, sér-
staklega hljóðfæratónlistin, er hljóð-
lát andstæða hávaðans í dag, fínleg
og einföld, sérkennilega settleg en
umfram allt falleg. Marta Guðrún
söng lög eftir Sixtus Dietrich, Janne-
quin, Pierre Sandrin, Bateson, Ro-
setter, Antonio Caprioli. Marchetto
Cara og frumflutti nýtt verk, Hnjúk-
ar eftir Hilmar Þórðarson, hljóm-
þýtt, náttúruvænt og pólitískt, er var
fallega flutt, þó mátt hefði leggja
meiri áherslu á textann, hvað snertir
skýrleika, bæði hjá lesara og söng-
konu.
Það er ekki aðeins að tónlist 16. og
17. aldarinnar sér fjarlæg nútíma-
fólki, heldur er saga höfundanna
nærri gleymd. Í þessu sambandi er
rétt að geta fjögurra. Sixtus Dietrich
(1492–1548) lærði hjá og starfaði
með Heinrich Isaac, við hirð Max-
imilans keisara. Sixtus samdi mikið
af kirkjulegri tónlist og varð á efri
árum ákafur baráttumaður siðbótar-
innar og þurfti um síðir að flýja til
Sviss. Pierre Sandrín (d. 1561),
franskur lagahöfundur, hét réttu
nafni Pierre Regnault en var upp-
nefndur Sandrin. Eftir hann liggja
eingöngu svo nefndir „chansons“,
sem gefnir voru út af Pierre Atta-
ingnant (d. 1552), er var mikilvirkur
nótnaprentari og útgefandi. Caproli
eða Caprioli er í bókum ýmist sagður
heita Carlo eða Vincenzo. Vincenzo
(1474–1548) var frægur lútuleikari,
ítalskur aðalsmaður, sem samdi og
útsetti lög, bæði fyrir byrjendur og
lengra komna, ásamt því að gefa
flytjendum gagnlegar upplýsingar
varðandi lútuleik. Carlo (1615–1692)
starfaði í Róm og er talinn upphafs-
maður kantötunnar en sá Antonio
Caprioli, sem tilgreindur er í efnis-
skrá, fannst ekki í tiltækum bókum,
nema hann sé í raun sá sami og hér
er nefndur Vincenzo. Sá fjórði var
einnig ítalskur, Marchetto Cara
(1740–1525), söngvari, tónskáld og
lútuleikari við hirðina í Mantua.
Einleikari á þessum tónleikum var
Camilla Söderberg, er frumflutti
einleiksverk fyrir blokkflautu, eftir
Atla Heimi Sveinsson, er hann nefnir
Djúp er sorgin, fallegt verk og
hljómþýtt, er var afburða vel flutt.
Tvíleiksverk fyrir slaghljóðfæri og
fiðlu, var eitt af nútímaverkunum og
nefnist það Shadower og er eftir
David Liptak (f. 1949), bandarískt
tónskáld, skemmtilegt verk er kom á
óvart, sérstaklega þriðji þátturinn, í
sérlega lifandi samspili Hildigunnar
Halldórsdóttur og Steef var Oost-
erhout.
Hnjúkar eftir Hilmar, var loka-
verk tónleikanna, einfalt að gerð, rit-
að fyrir sérkennilega samsetningu,
þ.e. sópranrödd, talrödd, blokkflaut-
ur (sópran og (kontra)bassaflautu)
fiðlu, selló, gítar og slagverk, Texti
lesarans var tekinn úr þeirri póli-
tísku umfjöllum fjölmiðla er tengist
náttúruvernd og samviskuspurning-
um vegna væntanlegra virkjana og
áhrif þeirra á þjóðarhag, á meðan
söngröddin spyr spurninga um það
hver eigi „sér fegra föðurland“.
Þetta verk er nýtt „af nálinni“ og
þarf áreiðanlega að samstilla betur
söng og lestur, hvað snertir styrk,
nokkuð sem næst aðeins með meiri
æfingu. Þetta verk þarf að flytja aft-
ur, sem fyrst, því í sinni einföldu
mynd er hér um að ræða hápólitískt
verk, er fjallar um mikilvæg mál
samtíðarinnar, þ.e. virkjun og vernd
náttúru Íslands.
Á milli flutnings laganna las Jó-
hann Sigurðarson þýðingar Þor-
steins Gylfasonar á sónhendum
(sonnettum) eftir Michelangelo, og
Shakespeare og bæn eftir Stefan
George (1868–1933) auk nokkurra ís-
lenskra ljóða og var flutningur Jó-
hanns á fíngerðari nótunum er féll
mjög vel að tónblæ verkanna.
Úr ólíkum áttumTÓNLISTSalurinn
Contrasti hópurinn flutti gamla og nýja
tónlist og frumflutti tvö ný íslensk tón-
verk eftir Atla Heimi Sveinsson og
Hilmar Þórðarson. Miðvikudagurinn
10. apríl 2002.
TÓNLEIKAR OG UPPLESTUR
Jón Ásgeirsson
HATTUR og Fattur eru skrítnir
kallar, greinilega af trúðakyni, sem
lenda á vagni sínum á Íslandi, slappa
af, hrekkja hvor annan, syngja nokk-
ur lög, skreppa í sund og hypja sig
síðan á brott. Þessari stund þeirra á
skerinu er ætlað að hafa ofan af fyrir
börnum, upphaflega skilst mér í sjón-
varpinu, en nú í leikhúsinu. Yfirfærsla
þessi er verk leikstjórans Elfars Loga
en ekki fylgir sögunni hversu miklar
breytingar hún hefur kostað á upp-
runalegu þáttunum.
Heldur er nú efnið rýrt í þessu
stykki. Samtöl þeirra félaganna eru
til lítils annars en að leiða þá og áhorf-
endur milli laga, sem standa vissulega
fyrir sínu, sígildar perlur eins og Ryk-
sugan á fullu, Eniga meniga og Það
vantar spýtur. Gaman má hafa af
vandræðum Hatts við að finna orðin
sem hann leitar að, og börnin á sýn-
ingunni glöddust við hrekkjabrögð
þeirra félaganna, feluleik Fatts og
vatnsaustur Hatts í tilraunum til að
koma andanum yfir tónskáldið Hatt.
Best lukkaða atriðið var samt að mínu
mati þegar Hattur lét hundinn sinn
leika listir sínar fyrir bita af vínar-
pylsu.
Hundur þessi átti stórleik, en hafði
tilhneigingu til að stela senunni með
spangóli þegar betur hefði farið á að
hann hefði sig lítt í frami.
Þeir Páll Gunnar Loftsson og Helgi
Þór Arason komast ágætlega frá hlut-
verkum sínum, skýrmæltir og kraft-
miklir, en hefðu að mínu viti þurft að
fá strangari leikstjórn til að skila
trúðslegu gamninu fyllilega. Sýningin
er óþarflega laus í reipunum varðandi
staðsetningar, tímasetningar og fók-
us sem kemur niður á áhrifamætti
hennar. Enda hélst athygli barnanna
ekki óskipt á sviðinu þennan tæpa
klukkutíma sem sýningin tekur.
Meiri stílfærsla og nákvæmni hefði
hér gagnast vel, og ekki að efa að leik-
ararnir hefðu ráðið við þá leið.
Helgi Þór ber hitann og þungann af
söngnum og stendur sig með prýði
með bjartri rödd og músíkölskum
flutningi. Ágætlega spilandi hljóm-
sveit yfirgnæfði þó óþarflega oft
söngvarann, og eins virtist staðsetn-
ing hennar gera samhæfingu leikar-
anna við hana erfiða.
Sýningin er flutt í hinu hálfkaraða
menningarhúsi Ísfirðinga, Edinborg-
arhúsinu. Hráslagalegur salurinn var
hin hæfilegasta umgjörð um sýn-
inguna og vel má hugsa sér fleiri sýn-
ingar við þessar kringumstæður, þó
sjálfsagt verði menn því fegnir þegar
tekst að koma salnum í endanlegt
horf.
LEIKLIST
Litli leikklúbburinn á Ísafirði
Höfundur: Ólafur Haukur Símonarson.
Leikstjóri: Elfar Logi Hannesson. Leik-
endur: Helgi Þór Arason og Páll Gunnar
Loftsson. Edinborgarhúsinu sunnudaginn
7. apríl 2002.
HATTUR OG FATTUR
Tveir menn
og hundur
Þorgeir Tryggvason
CYRANO frá Bergerac eftir
franska nítjándu aldar leikskáldið
Edmond Rostand er meðal þekktari
leikrita heimsbókmenntanna og var
nýlega sýnt hér í Þjóðleikhúsinu, upp-
haflega frumsýnt í París 1897.
Leikritið nýtur orðsnilldar höfund-
arins en um hann og umhverfi verks-
ins fjallar Kristján Árnason af mikilli
mælsku í inngangi. Kristján skrifar
um hinn upphaflega Cyrano sem var
til, en kannski ekki nákvæmlega eins
og leikpersónan: „Og eins og aðalper-
sóna leikritsins var hinn sögulegi
Cyrano með eindæmum litrík og
margþætt persóna sem fór engan
veginn troðnar slóðir né samdi sig að
viðteknum venjum. Hann var lausingi
og óróaseggur og hólmgöngukappi
sem átti í stöðugum útistöðum, og
mun tilefnið oftar en ekki hafa verið
útlit hans, einkum hið mikla nef sem
sögur fara af.“
Í textanum er m. a. talið upp:
Skáldmæltur! Vígfimur! Músíkalsk-
ur! Margfróður!
Cyrano kann vissulega að beita
brandi en það sem á hug hans allan er
Roxana en því miður er annar henni
kærari. Þegar þeir leggja saman, feg-
urðin og andríkið, fær Roxana ekki
staðist þá og verða samskipti þeirra
allra hin kostulegustu. Áhorfandinn/
lesandinn fær þá að gera upp hug sinn
og ákveða hvað skiptir mestu máli í
fari biðils og er ljós skoðun höfund-
arins í lokin.
Orðsnilld Cyranos er það sem mest
er um vert og hann er knúinn áfram
af heift þess sem er smánaður vegna
útlits síns og vegna þess að hann nýt-
ur ekki þeirrar sem hann ann. Háðið
er honum vopn og dugi það ekki til er
það brandurinn.
Cyrano segir m. a. við Le Bret í
langri ræðu sinni:
Nei takk Nei takk. Með klækjum sér að pota
upp á við og ota sínum tota
á allan hátt og iðka fals og smjaður.
Nei takk! Nei takk! Nei takk! En . . . vera maður
sem syngur, dreymir, fagnar, einn og frjáls,
sem upplitsdjarfur opnar hug sín sjálfs,
sem ber sitt höfuðfat á ská og skakk
að skálda sið – það hæfir Bergerac!
Að vinn’ að því að komast tunglsins til
í kyrrþey laus við lífsins apaspil.
Áhugi skáldsins á himintunglum og
hugsanlegra ferða þangað koma fram
þarna en slík verk lét hann eftir sig og
þau hafa haft sín áhrif.
Kristján Árnason hefur tekið mið
af frumtextanum eins og framast má
og yrkir lipurlega. Þessi klassíski
texti Rostand höfðar til samtímans og
er nútímalegur þrátt fyrir aldurinn.
Því miður varð verkið ekki langlíft í
Þjóðleikhúsinu en það segir ekki allt
um það og gildi þess.
BÆKUR
Leikrit
Eftir Edmond Rostand. Skoplegur hetju-
leikur í bundnu máli. Íslensk þýðing eftir
Kristján Árnason. Prentvinnsla: Offset hf.
Mál og menning 2002 – 202 síður.
CYRANO FRÁ BERGERAC
Nefið í aðalhlutverki
Jóhann Hjálmarsson
HINN þekkti breski píanóleikari
John Lill heldur í dag einleikstón-
leika á Sunnudags-matinée í tónlist-
arhúsinu Ými. Tónleikarnir hefjast
kl. 16 og á efnisskránni eru Sónata í
D-dúr eftr W.A. Morzart, Tilbriði og
fúga eftir J. Brahms um stef eftir
Händel ópus 24, tvær prelúdíur og
fúgur úr ópus 87 eftir Shostakovitch
og Sónata nr. 32 í c-moll eftir L.V.
Beethoven.
John Lill skipar sess meðal
fremstu píanóleikara samtímans og
á mikilfenglegan feril að baki. Hann
hélt sína fyrstu einleikstónleika að-
eins níu ára gamall og þreytti 18 ára
gamall frumraun sína í Royal Festi-
val Hall með því að flytja hinn fræga
Keisara-píanókonsert Beethovens.
Árið 1970 varð Lill fyrstur vestur-
evrópskra píanista til að sigra í
Tsjækovskí-keppninni í Moskvu og
hefur allar götur síðan verið eftir-
sóttur og mikilsmetinn listamaður.
Hann hefur komið fram með
hljómsveitarstjórum á borð við
Barbirolli, Osawa og Svetlanov og
haldið tónleika í yfir fjörutíu þjóð-
löndum. Hann er tíður gestur á
BBC Proms-tónleikaröðinni og
kemur reglulega fram með Royal
Scottish National Orchestra og
stærri hljómsveitunum í London.
Hann kom nýlega fram sem einleik-
ari með Fílharmóníunni í St. Péturs-
borg, og hefur undanfarin misseri
komið fram með hljómsveitum í
Rotterdam, Stokkhólmi, Hannover,
Hong Kong og með Orchestre Phil-
harmonique de Radio France.
John Lill kom fram með Sinfón-
íuhljómsveit Íslands árið 1977, en
hefur ekki leikið á Íslandi síðan.
Fjölbreytt efnisskrá
Gerrit Schuil er listrænn stjórn-
andi tónlistarhússins Ýmis en hann
naut leiðsagnar John Lill er hann
var við nám í Tónlistarháskólanum í
Rotterdam. „Ég kynntist John Lill
fyrst fyrir um þrjátíu árum þegar ég
sótti sumarnámskeið í Bretlandi, og
naut þar leiðsagnar hans. Við höfum
þekkst í mörg ár og þegar John kom
í stutta heimsókn hingað til lands
fyrir ári, ákvað ég sem listrænn
stjórnandi Ýmis að freista þess að fá
hann til að halda hér tónleika. John
tók vel í hugmyndina, og er það
einkar ánægjulegt að hann skyldi
finna tíma í annasamri dagskrá sinni
til að koma hingað,“ segir Gerrit.
Hann segir John Lill búa yfir
óvenjulega breiðri þekkingu á tón-
bókmenntum heimsins. Hann sé
jafnvígur á klassíska tónlist, róm-
antíska og nútímatónlist og endur-
speglist það glöggt í breidd efnis-
skrár dagsins. „Það er ekki síst
tilhlökkunarefni að hlýða á flutning
hans á sónötu nr. 32 eftir Beeth-
oven, en John Lill er almennt talinn
einn færasti Beethoven-túlkandi
okkar tíma.“
Gerrit segir að lokum að ánægju-
legt sé fyrir Ými sem tónleikahús,
að geta boðið upp á tónleika píanó-
leikara á heimsmælikvarða. „Ég tel
það mjög mikilvægt að íslenskt tón-
listarfólk og tónlistarunnendur fái
tækifæri til að hlýða á – og þannig
bera sig saman við hljóðfæraleikara
sem eru meðal þeirra bestu á sínu
sviði. Slíkar heimsóknir hafa ekki
verið svo tíðar síðustu ár utan
listahátíðar, og vona ég að fólk láti
þetta tækifæri ekki fram hjá sér
fara.“
John Lill á Sunnudags-matinée
Breski píanóleikarinn John Lill.
Einn færasti
Beethoven-túlk-
andi samtímans
Ritmennt, ársrit
Landsbókasafns
Íslands – háskóla-
bókasafns, er
komið út og er það
sjöundi árgangur
þess. Ritið er birt
sem sérútgáfa
undir heitinu Þar
ríkir fegurðin ein –
Öld með Halldóri Laxness, en ritið er
alfarið helgað honum að þessu sinni.
Í ritinu er rúmlega tugur greina.
Fjallað er um handrit Halldórs (Ög-
mundur Helgason), en Lands-
bókasafn er sérstakur vörslustaður
þeirra. Greinarhöfundar eru Sveinn
Einarsson, Jökull Sævarsson, Að-
alsteinn Ingólfsson, Árni Bergmann,
Árni Heimir Ingólfsson, Ólafur J. Eng-
ilbertsson, Helena Kadecková og
Helga Kress. Skrá er um útgáfur verka
Halldórs og birtur er í fyrsta sinn
skólastíll Halldórs til gagnfræðaprófs.
Ritið er um 200 bls., prýtt fjölda
mynda, sem flest eru í ritinu, og hafa
sumar myndanna hafa ekki birst áður.
Rit