Morgunblaðið - 14.04.2002, Side 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. APRÍL 2002 33
til að vekja máls á vilja Guðs og skyldum mann-
anna við Guð sinn. Vizka þeirra og andlegur
styrkur urðu mannkyni leiðarljós á leið sinni frá
ruglingi og skekkjum fyrri tíma til siðferðilegr-
ar meðvitundar og lagasiðgæðis.“... Þá minnist
Ólafur Thors á það fordæmi, sem Íslendingar
hefðu einlægt sótt í sögu Gyðingaþjóðarinnar,
og lagði áherzlu á þann kraft, sem væri nauð-
synlegur til að vinna þrekvirki á borð við afrek
Ísraelsmanna. Endurheimt hins forna Gyðinga-
lands hefði hlotið að vera „nokkurs konar ljóð-
rænn draumur.““
Í lok frásagnar Matthíasar Johannessen af
heimsókn Ben-Gurions segir: „Bjarni Bene-
diktsson segir í Reykjavíkurbréfi í Morgun-
blaðinu, að vinarorð Ben-Gurions hafi ekki verið
innantómt kurteisishjal, og fann þessum orðum
sínum stað með sögulegum rökum: „Það sýndi
afstaða fulltrúa Ísraels á landhelgisráðstefn-
unni í Genf 1960. Þá gengu hagsmunir Íslands
og Ísraels mjög á misvíxl, en fulltrúar Gyðinga
studdu málstað okkar af ráðum og dáð, svo sem
þeir fremst gátu.““
Áherzla á rétt
beggja
Vafalaust hefur af-
staða margra Íslend-
inga til Ísraels mótazt
af sömu þáttum og
þeirra Thors-bræðra; annars vegar af virðingu
fyrir sögu Gyðingaþjóðarinnar, sem er ein af
rótum vestrænnar menningar og okkar eigin
trúarbragða, og hins vegar af virðingu fyrir
sjálfsákvörðunarrétti smáþjóða, sem mörkuð er
af sögu Íslendinga sjálfra. Ekki má heldur
gleyma hörmungum helfararinnar, sem öfluðu
Gyðingum samúðar víðs vegar á Vesturlöndum.
Í bók Valdimars Unnars Valdimarssonar
heitins, Ísland í eldlínu alþjóðamála, er fjallað
um framgöngu Íslands á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna á árunum 1946 til 1980. Þar segir höf-
undur m.a.: „Afstaða Íslands til þróunarmála
þriðja heimsins og stöðu Ísraels í málefnum
Mið-Austurlanda er í samræmi við almennan
stuðning þess við rétt þjóða til sjálfstæðis og
sjálfsákvörðunar. Að því leyti hafa vitund um
sambærilega, sögulega reynslu og umhyggja
fyrir fullveldi þjóða áhrif á afstöðu Íslands til
slíkra málefna í Sameinuðu þjóðunum.“
Valdimar Unnar rekur m.a. afstöðu Íslands til
nokkurra ályktana allsherjarþingsins um deil-
urnar í Mið-Austurlöndum á sjöunda og áttunda
áratugnum. Þar var stuðningur Íslands við Ísr-
ael stundum eindregnari en flestra annarra
vestrænna ríkja og íslenzk stjórnvöld lögðu
ítrekað áherzlu á það sjónarmið að lausn vand-
ans fyrir botni Miðjarðarhafs yrði að fela í sér
viðurkenningu Ísraelsríkis.
Árið 1974 samþykkti allsherjarþingið álykt-
un, þar sem m.a. var lögð áherzla á að full við-
urkenning á grundvallarréttindum palestínsku
þjóðarinnar væri forsenda fyrir lausn Palest-
ínumálsins. Þingið staðfesti að aðild palestínsku
þjóðarinnar að friðarsamningum væri forsenda
réttlátrar og varanlegrar lausnar á vandanum í
Mið-Austurlöndum og að hún hefði rétt til að
berjast fyrir réttindum sínum með öllum leið-
um, í samræmi við markmið og grundvallarregl-
ur stofnskrár Sameinuðu þjóðanna. Öll ríki og
alþjóðastofnanir voru hvött til að auka aðstoð
við palestínsku þjóðina í baráttu hennar fyrir
þeim réttindum. Ísland, Noregur og Bandaríkin
greiddu atkvæði gegn þessari ályktun en önnur
vestræn ríki sátu hjá. Valdimar Unnar segir að
þau ríki, sem greiddu atkvæði gegn tillögunni
eða sátu hjá, hafi fundið að því að í henni væri
ekki gætt jafnvægis og ekki væri gert ráð fyrir
rétti allra ríkja á svæðinu – þar á meðal Ísr-
aelsríkis – til að lifa í friði innan öruggra og við-
urkenndra landamæra. Valdimar Unnar telur
að í atkvæðaskýringu Íslands við þetta tækifæri
sé að finna í hnotskurn meginviðhorf Íslendinga
til Palestínumálsins á undanförnum áratugum:
„Ekki ber að skilja þetta viðhorf sem afneitun
á lögmætum rétti og metnaði palestínsku þjóð-
arinnar. Neikvæð afstaða okkar til ályktunartil-
lögunnar er byggð á þeirri skoðun að allar
ályktanir Sameinuðu þjóðanna um Palestínu-
málið eigi ekki aðeins að vísa til réttinda og
hagsmuna Palestínumanna, heldur einnig ann-
arra þjóða á svæðinu ... Við erum eindregið
þeirrar skoðunar að viðurkenna verði fullan rétt
allra ríkja á svæðinu, þar á meðal Ísraels, til að
búa í friði innan tryggra og viðurkenndra landa-
mæra.“
Lögmæt krafa
Palestínu-
manna
Þetta er rakið hér til
að varpa ljósi á þá
staðreynd að allt frá
upphafi hefur einlæg-
ur stuðningur Íslands
við tilverurétt Ísr-
aelsríkis ekki þýtt að Ísland afneitaði réttindum
Palestínuaraba, þ. á m. rétti þeirra til að stofna
sitt eigið ríki. Sú afstaða íslenzkra stjórnvalda,
sem kom fram í orðsendingu utanríkisráðuneyt-
isins til stjórnvalda í Ísrael fyrr í vikunni, er í
fullu samræmi við þetta. Þar er lögð áherzla á að
fara þurfi saman öryggi Ísraels og réttlæti til
handa palestínsku þjóðinni. „Lausn á deilunni í
Mið-Austurlöndum verður aðeins fundin með
formlegum samskiptum og viðræðum milli rík-
isstjórnar Ísraels og heimastjórnar Palestínu-
manna. Þetta er eina leiðin til að tryggja lang-
varandi frið á svæðinu, sem verður að byggjast
á stofnun lífvænlegs og lýðræðislegs ríkis Pal-
estínumanna og á rétti Ísraela til að lifa í friði og
öryggi innan alþjóðlega viðurkenndra landa-
mæra,“ segir þar.
Menn geta verið stuðningsmenn Ísraelsríkis
án þess að leggja blessun sína yfir það blóðuga
ofbeldi, sem her Ísraela hefur gerzt sekur um á
hernumdu svæðunum undanfarna daga og vik-
ur. Sömuleiðis verðskuldar málstaður palest-
ínsku þjóðarinnar stuðning okkar, þótt við hljót-
um að fordæma morð palestínskra
hryðjuverkamanna á óbreyttum borgurum. Ís-
lendingar hafa ævinlega haft samúð með smá-
þjóðum, sem hafa krafizt réttar síns til sjálf-
stæðis. Í augum margra eru Palestínumenn nú
komnir í viðlíka stöðu og Gyðingar voru í árið
1948. Þeir hafa liðið margvíslegar hörmungar,
verið hraktir frá heimilum sínum, líta svo á að
land þeirra hafi verið tekið frá þeim og þrá að
eignast sitt eigið sjálfstæða ríki. Þótt Palestínu-
arabar hafi e.t.v. ekki átt sér skýra þjóðarvitund
fyrir miðja síðustu öld er sú vitund augljóslega
fyrir hendi nú og sjálfstæðiskrafa þeirra er jafn-
lögmæt og Ísraela. Palestínumenn eru í dag
drifnir áfram af álíka „ómótstæðilegri hugsjón“
og Gyðingar við stofnun Ísraelsríkis. Öfl meðal
Palestínuaraba hafa gripið til hryðjuverka og
þannig aðallega spillt fyrir eigin málstað, en
ekki má þó gleyma því að sumar hreyfingar
Gyðinga gripu til hryðjuverka gegn stjórn
Breta í Palestínu á sínum tíma og myrtu m.a.
Folke Bernadotte, sáttasemjara Sameinuðu
þjóðanna í Palestínu, árið 1948. Með hernaði
sínum gegn Palestínumönnum undanfarnar vik-
ur, þar sem oft virðist hafa verið vegið að
óbreyttum borgurum að ástæðulausu, hafa Ísr-
aelar líka stuðlað að því að samúð heimsbyggð-
arinnar er nú fremur með Palestínumönnum en
þeim sjálfum.
Um áratugaskeið var lausn á deilum Gyðinga
og Araba – og um leið stofnun ríkis Palestínu-
manna – í raun ómöguleg vegna þess að flest
Arabaríki neituðu að viðurkenna tilverurétt Ísr-
aelsríkis, vildu reka alla Gyðinga burt úr Palest-
ínu og gerðu ítrekaðar en misheppnaðar tilraun-
ir til þess með hervaldi. Þetta kann að vera að
breytast eins og nýlegar friðartillögur Saudi-
Arabíu bera vott um, en þær gera ráð fyrir að
Arabaríkin viðurkenni Ísrael og semji frið við
það gegn því að Ísraelar yfirgefi hernumdu
svæðin algerlega og þar verði stofnað ríki Pal-
estínumanna. Þar með er þó ekki öll sagan sögð,
því að samskipti Ísraels og Palestínuríkis yrðu
áfram erfið og flókin og yrðu að styðjast við afar
ýtarlegt friðarsamkomulag og að öllum líkind-
um alþjóðlegt gæzlulið. Hins vegar er það
kannski fyrst þegar menn horfast í augu við til-
vist tveggja sjálfstæðra ríkja í Palestínu sem
blákalda staðreynd, að forsendur geta skapazt
fyrir sáttum, eins og Thor Thors hélt fram í
ræðu sinni á allsherjarþinginu 1947.
Ef Ísland getur eitthvað gert til þess að stuðla
að slíkum sáttum og friði, er sjálfsagt að við
leggjum okkar agnarlitla lóð á vogarskálarnar,
þótt varla verði okkur ætlað jafnsögulegt hlut-
verk og þá.
Morgunblaðið/RAX
Vorfuglarnir streyma til landsins.
„Hins vegar er það
kannski fyrst þegar
menn horfast í augu
við tilvist tveggja
sjálfstæðra ríkja í
Palestínu sem blá-
kalda staðreynd, að
forsendur geta
skapazt fyrir sátt-
um, eins og Thor
Thors hélt fram í
ræðu sinni á alls-
herjarþinginu 1947.
Ef Ísland getur eitt-
hvað gert til þess að
stuðla að slíkum
sáttum og friði, er
sjálfsagt að við
leggjum okkar agn-
arlitla lóð á vog-
arskálarnar, þótt
varla verði okkur
ætlað jafnsögulegt
hlutverk og þá.“
Laugardagur 13. apríl