Morgunblaðið - 14.04.2002, Side 34

SKOÐUN
34 SUNNUDAGUR 14. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
MEÐ GÆÐIN Í STAFNI
Laugavegur 1 • Sími 561 7760
Velkomin um borð
Nú er
gatan
grýtt!
Vegna endurbóta efst
í Bankastræti er ekki eins
auðvelt og áður að komast
til okkar.
Þess vegna greiðum
við þér leið og veitum
15% afslátt
af öllum vörum á meðan á
framkvæmdum stendur.
I. Heilbrigðiskerfi
í dauðateygjum!
Nú þegar gömlu „heilbrigðis“kerf-
in eru í andarslitrunum er ný vakning
í uppsiglingu og vor í lofti um allan
heim. Þessi hreyfing hefur hlotið
nafnið heilnæmisbyltingin!
Öfugt við „heilbrigðis“kerfið sem
snýst um bírókratí, gervilyf, auka-
verkanir og sjúkdóma en þó mest um
sjúkdómseinkenni, er heilnæmisbylt-
ingin svar fólksins sjálfs – og mark-
aðarins – við þörf sem verður æ
brýnni: þörfina fyrir einstaklingana
að taka ábyrgð á eigin heilsu.
Nýjasta aðför þröngs hóps gegn
fæðubótarefnum – helsta vaxtar-
broddi heilnæmisbyltingarinnar –
sýnir best hvað afturhaldsöflin eru
orðin aðþrengd. Þessi grein er örstutt
úttekt á uppgjörinu sem á sér stað á
bak við tjöldin og þeim gerólíku við-
horfum sem tekist er á um.
Barátta Íslendinga
Sú var tíð að Íslendingar létu stóra
bróður mata sig á fjölmiðlaefni og
skammta sér lyf, vandir á undir
dönskum fána að vera þakklátir, jafn-
vel hrærðir, þegar þeir fengu að hirða
molana af borðum húsbændanna. En
margt hefur breyst og þótt ættarveld-
ið stýri enn opinberum ákvörðunum á
Íslandi – og fjölmiðlum að mestu –
hefur þjóðin barist hart.
Baráttan fyrir auknu valfrelsi hef-
ur óvíða verið rammari en á sviði
heilsu. Á Íslandi byrjuðu þessar
hræringar á 8. áratugnum eftir að al-
þjóðlegar rannsóknir sýndu bein
tengsl milli mannskæðustu sjúkdóma
nútímans við óhollt mataræði, reyk-
ingar og hreyfingarleysi. Var t.d.
þessari hreyfingu að þakka að tókst
að sporna gegn hinum ill-
víga hjartasjúkdómafaraldri
á Íslandi.
Því miður tókst niðurrifs-
öflunum að koma í veg fyrir
enn frekari uppskurð á
„heilbrigðis“kerfinu. Og ein-
mitt nú þegar þetta kerfi er
að setja íslenska velferðar-
ríkið á höfuðið er nýr farald-
ur á góðri leið með að gera
að engu allan árangur af for-
varnastarfi síðustu hundrað
árin!
Nýr faraldur!
Fyrir hundrað árum var
offitan stöðutákn þeirra
ríku. Í dag er hún sívaxandi
alþjóðlegur faraldur sem herjar harð-
ast á þá sem minnst mega sín. Er nú
svo komið að hinn virti hagfræðipró-
fessor Paul Zane Pilzer, höfundur
metsölubókar um heilnæmisbylt-
inguna (e. The Wellness Revolution),
lýsir ástandinu þannig að nýtt járn-
tjald sé komið til sögunnar, járntjald
sem skiptir heiminum í tvo ójafna
hluta!
Öðrum megin er heimur fórnar-
lambanna. Er það stór hluti almenn-
ings í iðnríkjum heims, sem er of feit-
ur, heilsuveill og fjárvana, háður
vanabindandi draslfæðu og þaðan af
verra, þrælar kerfis, stofnana og fyr-
irtækja sem gera fíkn hans og sjúk-
dóm að féþúfu í stað þess að hjálpa
þeim að sprengja af sér viðjar vanans.
Hinum megin eru þeir sem a.m.k.
enn sem komið er eru „ósmitaðir“ og
oftast betur stæðir. Í þeirra röðum er
nú hraðvaxandi minnihluti sem rækt-
ar heilsuna og heldur sér í formi.
Þetta eru brautryðjendur heilnæmis-
byltingarinnar sem er eina vonin til
að brjóta járntjald-
ið á bak aftur og
forða iðnríkjunum
frá gjaldþroti.
II. Rótin!
Eins og flestar
heimskreppur á sí-
dýpkandi heilsu-
kreppa iðnríkjanna
sér eina meginor-
sök: Í stað þess að
taka á málunum
firrtu allir sig
ábyrgð.
Byrjum á lækn-
unum, fyrrum yfir-
stjórnendum „heil-
brigðis“kerfisins“.
Í stað þess að halda sjálfstæði sínu og
vernda heilsu almennings kusu þeir
að verða leiksoppar lyfjaiðnaðarins og
gerðu sig þar með óþarfa með öllu.
Fyrir bragðið sáu hinir nýju rekstr-
araðilar heilsugeirans sér leik á borði
og skáru völd þeirra og laun niður við
trog.
Lyfjaiðnaðurinn var lengi ásakaður
um að eltast við sjúkrabíla og einblína
á sjúkdóma. En fátt í misjafnri fortíð
komst í hálfkvisti við þá skelfilegu
ákvörðun á síðasta áratug að beina
nær öllu fjármagni til rannsókna að
sjúkdómseinkennum en ekki sjúk-
dómunum sjálfum! Með þessari
ákvörðun hættu lyfjafyrirtækin í raun
afskiptum sínum af þjóðarheilsu Ís-
lendinga sem annarra jarðarbúa.
Þessi skammsýna ákvörðun var
tekin þegar ungir markaðsmenn náðu
undirtökum í iðnaðinum. Þeir bentu á
að útrýming sjúkdóma þjónaði ekki
hagsmunum þeirra þar sem hún út-
rýmir viðskiptavinunum. Þess í stað
ættu lyfjafyrirtækin að einbeita sér
að því að hanna lyf sem ráðast á ein-
kennin en ekki að rótum vandans!!
Rekstraraðilar heilsugeirans (e.
Health Management Organizations
= HMOs) eru hinir nýju yfirstjórn-
endur „heilbrigðis“kerfisins. Enda
þótt þeir hafi skert áhrif lyfjafyrir-
tækja og lækna hefur starf þeirra
snúist um það eitt að auka eigin arð á
kostnað allra annarra. Í stað þess að
stokka upp hafa þeir því unnið meiri
skaða en gagn.
Matvælaiðnaðurinn, í stað þess að
einblína á hollari matvörur og nýjar
tegundir heilsufæðu, afneitaði þeirri
staðreynd að afurðir hans hafa áhrif á
heilsu hvers mannsbarns á jörðinni.
Helsta afrekið – fyrir utan hefð-
bundna dauðaleit að æ billegri hrá-
efnum – er nýr minnisvarði í mann-
legri lágkúru: ný grein matvæla-
fyrirtækja, sem sérhæfa sig í
framleiðslu skaðlegra, hraðfitandi og
ávanabinandi „skyndibita“ draslfæðu.
Úr því að matvælaiðnaðurinn firrti
sig ábyrgð þurfti ekki að bíða lengi
þar til enn siðblindari keppinautur
gæfi sig fram. Einmitt þegar heil-
brigðisyfirvöld voru að rakna úr
rotinu er nýr rekstraraðili að hreiðra
um sig í þessari nýju framleiðslu-
grein. Eru það að sjálfsögðu sígar-
ettuframleiðendur, hinir einu sönnu
meistarar í að halda þrælum vanans
við efnið og gera sér mat úr ógæfu
annarra.
Rót vandans!
Án efa munu margir sem þessar
línur lesa neita að trúa eigin augum.
Aðrir munu trúa en eiga erfitt með að
botna í hvernig hundruð þúsunda há-
menntaðra manna og kvenna létu
teyma sig á asnaeyrunum út á svo
hálan ís.
Hvernig gat ein virtasta starfs-
grein okkar tíma, læknarnir okkar,
orðið handbendi gerspillts og kaldrifj-
aðs iðnaðar með skammtíma gróða-
sjónarmið ein að leiðarljósi? Hvernig
gat meirihluti forstjóra helstu fæðu-
og lyfjafyrirtækja heims, sem mörg
hver voru brautryðjendur í fram-
leiðslu náttúrulegra tímamótaafurða,
tekið þátt í þessari sorasögu?
En vandamálið liggur dýpra. Stór
hluti af ábyrgðinni lendir á akadem-
ískum stofnunum sem – af ástæðum
sem eru utan ramma þessara greina –
ekki aðeins brugðust þeirri skyldu að
kenna heilum kynslóðum nemenda
hvað heilsa er, heldur og hvernig á að
öðlast, viðhalda og efla hana. Í stað
þess að viðurkenna vanþekkingu sína
ákváðu þær að leysa sannleikann af
hólmi með heimatilbúnum heila-
spuna.
Læknadeildir háskóla nútímans
kenna að læknisfræði – þessi u.þ.b.
3.000 ára gamla vísindagrein – sé hinn
eini og sanni heilsubrunnur og eigi því
að hafa einokun á hugtakinu heilsa og
heilbrigði. Samkvæmt þeirra hug-
myndafræði snýst heilsa um lækna
sem dreifa afurðum lyfjaiðnaðarins til
þurfandi sjúklinga. Fyrirbæri eins og
næringarfræði, fæðubótarefni og
óhefðbundin læknisfræði eru að
mestu leyti hundsuð.
Næringardeildir sömu skóla kenna
að næringarfræðin – þessi u.þ.b. 300
ára gamla vísindagrein – sé hin eini
sanni heilsubrunnur. Að þeirra dómri
byggist heilsan
á því að borða vítamín, steinefni og
önnur næringarefni í réttum hlutföll-
um. Fyrirbæri eins og læknisfræði,
lækningajurtir og aðrar óhefðbundn-
ar náttúrulegar afurðir eru að mestu
leyti hundsaðar.
Þrátt fyrir allt gort um eigið ágæti
er óhrekjanleg staðreynd að hvorki
læknisfræðin né næringarfræðin hafa
undir höndum eitt einasta notadrjúgt
vopn í baráttuni við hættulegasta
sjúkdómsfaraldur sögunnar!
Ekki svo að skilja að læknar og
lyfjaiðnaðurinn hafi ekki reynt. Er
ekki tími hér til að rifja upp þann
sorgarferil lífshættulegra og vita-
gagnslausu gerviefna sem lyfjaiðnað-
ur nútímans hefur prangað inn á þá
sem áttu þá ósk heitasta að losna við
fáein aukakíló, allt frá eiturlyfjum á
borð við amfetamín upp í fenfenið á
10. áratugnum sem talið er hafa vald-
ið stærsta faraldri hjartalokuskaða í
heiminum fyrr og síðar!!
Þetta eru sorglegar staðreyndir í
ljósi þess að aðeins á allra síðustu ár-
um hafa alvarlegustu afleiðingar offi-
tufaraldursins komið í ljós. Ekki að-
eins aukast líkurnar á lífshættulegum
fylgikvillum óðfluga með auknu fitu-
hlutfalli líkamans heldur er nú ljóst að
vanabindandi draslmatur og aðrar
lífshættulegar venjur draga ekki að-
eins foreldrana, heldur yngri og yngri
börn þeirra öfugum megin við járn-
tjaldið!
Ísland er lifandi dæmi um þessa öf-
ugþróun. Aðeins á allra síðustu árum
er offitufaraldurinn kominn á það stig
að ekki aðeins þeir sem eru að komast
á miðjan aldur, heldur og táningar og
jafnvel börn á Íslandi verða í vaxandi
mæli fórnarlömb þessa óhugnanlega
menningarsjúkdóms!
III. Vakningin!
Allir vita að besta leiðin til að forð-
ast sjúkdóma er heilbrigt líf með nátt-
úrulegum mat og drykk, nægri hreyf-
ingu, lífsstíl þar sem slökun og
lífsgleði ráða ríkjum og með því að
forðast skaðvalda á borð við drasl-
fæði, ónáttúruleg matvæli, gervilyf og
óeðlilegar fíknir í öllum myndum.
Enda þótt hollt líferni afstýri þorra
sjúkdóma fyrirbyggja þeir aldrei þá
alla. Hvort sem okkur líkar betur eða
verr þurfum við alltaf lækningu og
lyf. Spurningin er aðeins hvers konar
lækningu og hvers konar lyf. Eins og
svo oft áður hættir okkur til að leita
langt yfir skammt. Þess í stað ættum
við rifja lítillega upp eigin sögu.
Hvað gerðu formæður okkar og
forfeður þegar sjúkdóma bar að
höndum? Þau notuðu fæðubótarefni:
rætur, stilka, blóm og blöð af jurtum
(og sitthvað úr ríki dýranna eins og
lýsi). Þessar lækningar ekki aðeins
virkuðu, heldur voru svo kröftugar að
konur (og karlar í minna mæli nema á
örfáum stöðum, þ. á m. á Íslandi) voru
öldum saman brenndar á báli fyrir
það eitt að hafa í fórum sínum kunn-
áttu sem yfirvöld töldu of magnaða til
að geta komið úr nema einni átt: Frá
djöflinum.
List grasakvenna og grasalækna
fortíðar eru elsta vísindagrein á jörð-
inni og jafnframt stærsta framlag
konunnar til vísindaframfara í sög-
unni? Grasalækningar eru ekki 300
eða 3.000 ára, heldur a.m.k. 300,000
ára gamlar. Öll þekktustu fæðubót-
arefni heims ásamt með ýmsum
kröftugustu afurðum lyfjaiðnaðarins
eru byggðar á þessari þekkingu.
Frá örófi alda fóru þessar formæð-
ur okkar – því þær þurftu að sjá um
börnin, þá sjúku og særðu, á meðan
karlarnir voru í burtu á veiðum eða í
stríði – niður á strandirnar, inn í skóg-
ana og upp á heiðarnar í leit að ein-
hverju sem gat fengið börnin til að
hætta að gráta, grætt sár og drepið
matarlyst svo eitthvað sé nefnt! Það
furðulega var að hvarvetna í nátt-
úrunni fundu þær meðul sem virk-
uðu... og virka enn!
Öfugt við gervilyfin, sem eðli sam-
kvæmt eru aðskotaefni og því eitur í
náttúrunni og líkama okkar, með öll-
um sínum óvæntu og oft hörmulegu
aukaverkunum – eru þessi jurtalyf
ekki aðeins virk, heldur og fullkom-
lega náttúruleg. Ekki aðeins það,
heldur er saga þeirra, virkni ásamt
með hvers konar jákvæðum og nei-
kvæðum hliðarverkunum, ítarlega
kortlögð ekki með tilraunum á dýrum
í rannsóknastofum, heldur með þeirri
einu rannsókn sem tekur af öll tví-
mæli um skaðsemi og skaðleysi: Al-
mennri neyslu í mannlegu samfélagi
oft svo öldum, jafnvel árþúsundum,
skiptir!
Lykillinn
En fæðubótarefnin eru ekki eini
lykillinn að sjúkdómavörnum. Nær-
HEILNÆMISBYLTINGIN
Jón Óttar
Ragnarsson
Kjarni málsins eru ekki
lyf , vítamín eða jafnvel
fæðubótarefni, segir
Jón Óttar Ragnarsson,
heldur sú staðreynd, að
þú einn getur tekið
ábyrgð á eigin heilsu.