Morgunblaðið - 24.04.2002, Blaðsíða 30

Aldarafmæli
Efnt var til hátíð-
arhalda víða um land
í gær í tilefni af því að
öld var liðin frá fæð-
ingu Halldórs Laxness,
hinn 23. apríl árið 1902.
Afmælisdagur
nóbelsskáldsins er
jafnframt sá sami og
valist hefur sem Al-
þjóðadagur bókarinnar.
Ljósmyndarar Morg-
unblaðsins voru á
ferðinni í gær og mynd-
uðu hina ýmsu viðburði
sem haldnir voru
í tilefni dagsins.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir borgarstjóri afhjúpaði í gær stein
ingarstað Halldórs Laxness á Laugavegi 32. Á helluna er jafnfr
ingarstað sínum í bókinni Í túninu heima. Rithöfundasamba
stóðu að viðburðinum, sem marka mun upphafið að því að m
Morgunblaðið/Golli
Það var Thor Vilhjálmsson rit-
höfundur sem hljóp fyrsta
sprettinn í Laxness-boðhlaupi
sem rithöfundar þreyttu í gær í
tilefni af aldarafmæli skálds-
ins. Hér leggur Thor af stað frá
fæðingarstað skáldsins, Lauga-
vegi 32, þaðan sem leiðin lá að
Gljúfrasteini.
Morgunblaðið/Sverrir
Efnt var til maraþonupplesturs í JL-húsinu á vegum Hagþenkis og Reykjavík-
urAkademíunnar. Lesið var stanslaust frá klukkan tíu árdegis fram á kvöld. Fjöl-
margir rithöfundar tóku þátt en almenningi bauðst jafnframt að lesa sinn uppá-
haldskafla úr verkum Laxness og gæða sér á kaffi og hnallþórusneið.
Morgunblaðið/Golli
Samtök um leikminjasafn efndu til leiklesturs á öllum leikritum Halldórs Lax-
ness í Iðnó. Stóð dagskráin frá hádegi til miðnættis með þátttöku sextíu leikara
af eldri og yngri kynslóð. Hér má sjá Ingvar Sigurðsson, Tinnu Gunnlaugs-
dóttur og Nínu Dögg Filippusdóttur flytja lokaatriði Straumrofs.
30 MIÐVIKUDAGUR 24. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SÝNING um
ævi hans og
gær í Háskó
borg í Rússl
tækifæri flu
Grímsson, f
er enn í opin
Rússlandi, e
hann fjallað
Nóbelsskáld
nemendur l
nokkrar spu
setann og H
son, utanrík
var forsetin
því hverjar
bækur hans
hann þær m
lendingasög
mest upp á
síðari tíma
tók hann tv
Sjálfstætt fó
klukkuna. „
La
opn
í P
Pétursborg. M
ÓSNERTANLEIKI VÍÐERNISINS
Í KRAFTI KYNÞÁTTAHATURS
OG FORDÓMA
Frakkland, vaknaðu!“ hrópaði fólk ágötum Frakklands til að mótmælaárangri hægri öfgamannsins Jean
Marie Le Pen í fyrri umferð frönsku for-
setakosninganna á sunnudag. „Ég skamm-
ast mín,“ mátti heyra annars staðar. Jacq-
ues Chirac varð í fyrsta sæti í
kosningunum, en Le Pen í öðru og þeir
tveir munu því mætast í seinni umferð
kosninganna 5. maí. Lionel Jospin, for-
sætisráðherra og frambjóðandi sósíalista,
náði aðeins þriðja sæti og var þar með úr
leik.
Árangur Le Pens er áfall fyrir Frakka
og honum ber ekki að taka af léttúð. Það er
of einfalt að skýra hann með því að fólk sé
óánægt með flokkana sitt hvorum megin
við miðju, þótt vitaskuld sé það hluti af
skýringunni. Le Pen hefur allt frá því hann
stofnaði Þjóðarfylkinguna árið 1972 verið
talsmaður kynþáttahaturs, fordóma og
öfga. Hann berst gegn innflytjendum og
útlendingum og boðar einangrunarhyggju.
Hann segir að Frakkland eigi að vera fyrir
Frakka og líkir innflytjendum við innrás-
armenn. Gasklefunum í útrýmingarbúðum
nasista lýsti hann sem „smáatriði“ í sögu
síðari heimsstyrjaldarinnar og hlaut
reyndar dóm fyrir. Hann hefur fallið frá
þeirri kröfu sinni að innflytjendum verði
vísað úr landi, en þótt hann hafi mildað
stefnu sína leikur enginn vafi á því hvar
hann stendur þegar hann lýsir yfir því að
innflytjendur séu rótin að mörgum af
helstu vandamálum Frakka.
Árangur Le Pens í kosningunum er ekki
einangrað fyrirbæri. Frakkar eru vissu-
lega margir hverjir miður sín af skömm
vegna niðurstöðunnar á sunnudag og bú-
ast má við því að kjósendur á vinstri
vængnum, sem fyrir sunnudaginn hefðu
talið slíkt fráleitt, muni fylkja sér um Chir-
ac til þess eins að afneita Le Pen með eins
afgerandi hætti og hægt er. Það má hins
vegar ekki gleyma því að í fyrri umferð
forsetakosninganna fyrir sjö árum fékk Le
Pen aðeins 200 þúsund færri atkvæði en
nú, en þá dugði það honum aðeins í fjórða
sætið. Líkt og fyrir sjö árum var fylgi hans
vanmetið um þrjú prósentustig í skoðana-
könnunum. Alls fengu hin ýmsu öfgafram-
boð í Frakklandi – allt frá trotskíistum til
fasista – 35 af hundraði atkvæða. Saman-
lagt fengu hægri öfgamennirnir Le Pen og
Bruno Megret 20 af hundraði atkvæða.
Le Pen var sigurreifur þegar hann fagn-
aði úrslitum kosninganna í gær. Víðast
hvar voru úrslitin fordæmd, en þó ekki alls
staðar. Silvio Berlusconi, forsætisráð-
herra Ítalíu, óskaði honum til hamingju og
Jörg Haider, fyrrverandi leiðtogi austur-
ríska frelsisflokksins, sem situr í stjórn
Austurríkis, sagði árangur Le Pens vera
„sigur lýðræðisins“.
Kosningarnar í Frakklandi sýna að
ákveðin þróun á sér nú stað í Evrópu, sem
bregðast þarf harkalega við. Nægir að
nefna kosningarnar í Danmörku, Austur-
ríki og á Ítalíu í því sambandi. Þegar
kreppa og atvinnuleysi steðjar að í sam-
félaginu er auðvelt að beita brögðum lýð-
skrums til að espa upp ákveðna hópa þjóð-
félagsins með því að skella skuldinni á aðra
hópa. Við höfum séð hvað getur gerst þeg-
ar þeir, sem skera sig úr í þjóðfélaginu, eru
gerðir að skotskífu fordóma og mismun-
unar. Þegar Jörg Haider sigraði í Aust-
urríki varð uppi mikið írafár og var þess
krafist að Austurríkismenn yrðu einangr-
aðir í hinu evrópska samfélagi. En það er
til lítils að tala um að útskúfa heilu ríkj-
unum þegar þessar sömu raddir öfga og
haturs eiga sér hljómgrunn í flestum ríkj-
um Evrópu og hægt er að virkja þær með
þeim hætti, sem Le Pen hefur gert með
framboði sínu. Íslendingar þurfa ekki að
glíma við þau vandamál, sem þjóðernis-
sinnar í kringum okkur hafa notað sér til
framdráttar, en við vitum ekki hvort það
yrði óbreytt ef skyndilega brysti á at-
vinnuleysi hér á landi. Það þurfa fleiri að
vakna en Frakkar.
Samkvæmt skoðanakönnun, sem kynntvar á málþingi áhugahóps um vega-
gerð á hálendinu á Hótel Geysi í Haukadal
sl. föstudag, hefur meira en helmingur
landsmanna ekki farið um þá fjóra hálend-
isvegi sem rætt hefur verið um að byggja
upp samkvæmt nýrri samgönguáætlun,
þ.e. Kjalveg, Sprengisandsleið, Kaldadal
og Fjallabaksleið nyrðri. Það vekur at-
hygli að ef Kjalvegur er undanskilinn hafa
þó fleiri af höfuðborgarsvæðinu farið þess-
ar leiðir en af landsbyggðinni, og jafn-
framt er athyglisverður munur á milli
skoðana þeirra sem ekki þekkja leiðirnar
af eigin raun og hinna sem hafa ferðast um
þær. Ef einungis er tekið tillit til skoðana
þeirra sem hafa ferðast um hálendisvegina
vilja mun fleiri hafa leiðirnar óbreyttar, og
þeir sem aðhyllast bundið slitlag eru þá í
miklum minnihluta.
Á málþinginu voru einnig kynntar nið-
urstöður vettvangskönnunar sem gerð var
meðal erlendra ferðamanna sumarið 2000.
Þar kom fram að af þeim erlendu ferða-
mönnum sem svöruðu töldu 68% óupp-
byggða malarvegi æskilega á hálendinu og
62% þeirra hafna slitlögðum hálendisveg-
um.
Þessar tvær kannanir benda til þess að
sú lífsreynsla sem felst í ferðalögum á há-
lendi landsins sé líkleg til að hafa þau áhrif
á fólk að það spyrni við frekari uppbygg-
ingu, þó afstaða útlendinga sé töluvert ein-
dregnari en Íslendinga sjálfra. Íslending-
ar mega þó ekki horfa framhjá þeirri
staðreynd að eftir því sem lífsmáti lands-
manna breytist og tengslin við náttúru
landsins víkja úr daglegu lífi, verður það
ósnortna landslag sem hálendið geymir
þjóðinni sífellt mikilvægara. Sú staðreynd
að fólk af höfuðborgarsvæðinu skuli frekar
ferðast um hálendisvegi en fólk af lands-
byggðinni skýtur stoðum undir það. Einn-
ig er vert að hafa í huga að erlendir ferða-
menn á öræfum eru nánast
undantekningarlaust að sækja sér hvíld
frá borgarsamfélagi eða manngerðri nátt-
úru sinna eigin heimkynna. Þeir heillast af
nánum tengslum við náttúruöfl og land
sem enn er í mótun, af hægri yfirferð á
vegslóðum eða gönguleiðum, tímaleysinu
og ósnertanleikanum sem víðernið býr yf-
ir.
Óhætt er að segja að sérstaða íslenskra
öræfa felist ekki lengur í náttúrufegurð-
inni einni saman, heldur einnig í því tak-
markaða aðgengi sem að þeim er. Um leið
og búið er að setja náttúrufegurðina í
tengsl við hraða og uppbyggingu þétt-
býlisins með uppbyggðum þjóðvegum,
glatar hún óræðu aðdráttarafli sínu og
stórfengleika. Eins og áður hefur verið
bent á í ritstjórnargreinum í Morgun-
blaðinu hafa Íslendingar undir sínum
verndarvæng stærsta óspjallaða land-
svæði í Evrópu. Það markar sérstöðu
landsins og er auður þjóðarinnar. Sá auður
verður þó að engu ef gengið er á hann með
mannvirkjum og þjónustu sem þeim óhjá-
kvæmilega fylgir. Hálendið krefst mikils
af þeim sem vilja kynnast því og þeir upp-
skera þar ríkulega fyrir erfiðið.