Morgunblaðið - 05.05.2002, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 5. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
JUNE Anderson er engin venju-leg óperusöngkona. Hún varsautján ára þegar hún komst íúrslit söngvarakeppni Metro-
politan-óperunnar í New York,
yngst allra sem þá höfðu náð slíkum
árangri. Frumraun hennar á sviði
var í hlutverki Næturdrottningar-
innar, hjá New York City Opera
1978. Þaðan lá leiðin til Evrópu þar
sem hún gerði garðinn frægan; í
Róm, Genf, Feneyjum, London,
París og Flórens. Þannig var hún
eiginlega búin að festa sig í sessi
sem evrópsk söngkona þegar hún
steig fyrst á svið Metropolitan-óp-
erunnar, þar sem hún söng hlutverk
Gildu í Rigoletto á móti Luciano
Pavarotti árið 1986. Upp frá því hef-
ur June Anderson verið ein af stóru
stjörnunum í óperuheiminum. Hún
hefur sungið í öllum þeim óperu-
húsum sem söngvurum þykir eft-
irsóknarvert að syngja í og með öll-
um þeim hljómsveitarstjórum sem
eitthvað kveður að.
Árið 1983 söng hún fyrst það
hlutverk sem hún hefur þótt skara
framúr í; hlutverk Luciu í Lucia di
Lammermoor eftir Donizetti. Frá
miðri síðustu öld voru það þrjár
söngkonur sem „áttu“ þetta hlut-
verk; Maria Callas, Joan Sutherland
og svo June Anderson. Ekki vanda-
laust að vera arftaki slíkra söng-
kvenna sem Callas og Sutherland
voru. En Lucia er það hlutverk sem
June Anderson hefur oftast sungið.
En það eru fleiri hlutverk sem hún
hefur skinið í; fleiri hlutverk sem
áður voru eignuð þeim Callas og
Sutherland. Eitt þeirra er Norma í
samnefndri óperu Bellinis og það
hlutverk er henni kært. Í dag segist
June Anderson vera að stíga inn í
nýtt tímabil á ferli sínum.
Þegar ég söng hlutverkNormu fyrst, árið 1997,breyttist margt í lífi mínu.Fyrir það fyrsta, þá hætti
ég eiginlega að vera hrifin af ann-
arri ítalskri músík. Norma var ein-
faldlega það allra besta. Og hvernig
er hægt að snúa til baka í eitthvað
annað, þegar maður er búinn að
syngja slíkt hlutverk? Eftir Normu
fannst mér önnur bel canto tónlist
hreinlega óspennandi. En nú er
þetta að breytast aftur og ég er að
færa mig inn í þýskt tímabil. Ég er
núna stödd í Napólí og syng þar í
fyrsta sinn Madeleine í Capriccio
eftir Richard Strauss. Ég elska
þetta hlutverk og óperuna alla.
Þetta er allt öðru vísi en það sem ég
hef verið að syngja; ítalska tónlistin.
Þetta er erfitt, en um leið ögrun
sem ég hef mikið yndi af að takast á
við.“
Það hefur verið sagt um hlutverk
Normu, að það sé Mount Everest
allra hlutverka fyrir dramatíska
kóloratúr söngkonu eins og June
Anderson er. Það er mjög stórt og
viðamikið og slík átök krefjast tals-
verðrar líkamlegrar hreysti og út-
halds fyrir utan það sem til þarf í
söng og leik. „Jú, það er rétt að
hlutverkið krefst gífurlegs úthalds,
en að auki er Norma að mínu mati
ein mest spennandi persóna óperu-
bókmenntanna; hún er stórkostleg
kona og mér þykir afar vænt um
hana. Raddlega er hlutverkið líka
erfitt. Ástríðurnar eru miklar og
þær tæknilegu kröfur sem Bellini
leggur á söngvarann til að túlka
þær eru gríðarmiklar. Það er
kannski einmitt þess vegna sem ég
er að snúa mér að verkefnum sem
eru meiri ögrun fyrir vitsmuni en
tilfinningar en þó um leið líka mús-
íkleg ögrun. Eftir Normu á maður
ekki í nein hús að venda í ítalskri
tónlist.“
En hvað segir söngkonan um
samanburðinn við Mariu Callas og
Joan Sutherland; er erfitt að vera
kölluð „arftaki“ þeirra?
„Nei, við höfum hver um sig farið
mjög ólíka leið að Normu. Þetta er
hlutverk sem getur aldrei orðið öðru
vísi en mjög persónulegt. Mér finnst
ákaflega gaman í hvert skipti sem
ég kem aftur til Normu, eftir
kannski nokkurra mánaða hlé, það
er aldrei eins og glíman svo dásam-
leg í hvert sinn. Það var auðvitað
talsverð martröð að syngja hlut-
verkið í fyrsta sinn; kannski mesta
martröð lífs míns og finnast maður
verða að vera jafn góður og Callas
og Sutherland. Maður óskar sér að
geta sungið fyrstu skiptin í einrúmi;
fyrir tómum sal. En samt festi ég
ást á hlutverkinu strax frá byrjun
og nú þegar ég hef sungið það
meira en þrjátíu sinnum þá finnst
mér það stórkostleg reynsla og upp-
lifun í hvert sinn. Ég fann meira
fyrir álaginu sem ég sjálf lagði á
mig við að koma hlutverkinu vel frá
mér, en að ég væri að kvíða vænt-
ingum eða samanburði óperugest-
anna. Í svona starfi verður maður
einfaldlega að gera miklar kröfur til
sjálfs sín, en umbunin er líka ríku-
leg þegar maður finnur að erfiðið
var þess virði. Ég hlustaði á Callas
þegar ég var að undirbúa mig – ekki
Sutherland. Þó gerði ég það alls
ekki í þeim tilgangi að ætla að líkja
eftir söng hennar; miklu fremur til
að fá innblástur frá henni. En ég
hef eina reglu. Ég læri mitt hlut-
verk eins vel og ég get og tek allar
þær ákvarðanir um túlkun sem mér
finnst réttar og þá fyrst hlusta ég á
Callas ef til er upptaka; bara til að
heyra hvað hún hefur að segja um
hlutverkið. Ég er sjaldnast sammála
túlkun hennar, en fyrir mér er það
þó alltaf mjög augljóst og skýrt
hvaða leiðir hún fer og hún er mjög
trú sinni meiningu um hvert hlut-
verk. Callas var auðvitað stórkost-
leg söngkona; röddin engu lík og
það hefur verið mér mikill lærdóm-
ur að hlusta á hana.“
Það þarf varla að spyrja June
Anderson hvert hlutverka hennar
standi henni næst. Það er Norma.
„Hún er ekki ég, en persóna sem ég
ber mikla virðingu fyrir. Ég við-
urkenni þó að tvö önnur stór hlut-
verk eiga talsvert í mér, þær Lucia
di Lammermoor og La traviata, og
þetta eru þau hlutverk sem ég hef
oftast sungið á ferli mínum. Það
sem er spennandi við þessar þrjár
konur, er að þær eru allar svo
áhugaverðar ekki bara fyrir sönginn
í hlutverkunum, heldur líka fyrir
það sem þær fara fram á í leik og
dramatískri túlkun; en mikið eru
þær nú ólíkar hver annarri! Lucia
er viðkvæm og auðvitað sturluð,
Violetta er veikgeðja og ástríðufull;
Norma er ekki fullkomin, en ótrú-
lega sterk manneskja. Það er gam-
an að fást við þessar þrjár konur,
því þær sýna svo ólíka þætti mann-
legs eðlis.“
June Anderson segir að árum
saman hafi fólk verið að spyrja hana
að því hvers vegna hún syngi ekki
meira eftir Richard Strauss og eitt-
hvað stærra en Vier letzte Lieder
sem hún hefur sungið oft á ferli sín-
um, með ótal hljómsveitum. Hún
svaraði því til, að enn væri ekki
kominn tími á Strauss, en hann
myndi koma, þegar hún hefði tíma
til að sinna honum vel. Nú er sá tími
kominn.
Ég sé svolítið eftir því að hafaekki byrjað aðeins fyrr áStrauss, en sennilega erþetta bara rétti tíminn
núna. Ég finn að röddin mín er
tilbúin í þetta. En það var líkt mér
að byrja þá á erfiðasta hlutverkinu
hans; greifynjunni í Capriccio. Ég
hafði þó ekki hugmynd um það þeg-
ar ég byrjaði að læra hlutverkið.
Það hefði verið svo augljóst og legið
svo beint við að ég byrjaði á Rósa-
riddaranum, best þekktu óperunni
hans. En það hefur einhvern veginn
aldrei legið beint við mér að fara
beinu brautina. Ég var að hugsa um
að byrja á enn annarri óperu
Strauss. Það hlutverk hefði verið
auðveldara, en listrænar kringum-
stæður voru þess eðlis, að ég gat
ekki sætt mig við þær fyrir fyrstu
Strauss-óperuna mína. Þegar kom
til tals að ég syngi í Capriccio leist
mér strax mjög vel á það. Í dag er
ég mjög ánægð með þá ákvörðun og
sennilega verða önnur Strauss-hlut-
verk mér léttari fyrir vikið.“
June Anderson syngur ekki mikið
af ljóðatónleikum og segist sjaldan
syngja Schubert og Schumann og þá
kappa sem þar eru stærstir. Hins
vegar er Franz Liszt hennar
stærsta uppáhald á einsöngstónleik-
um og það er einmitt Liszt sem
verður í öndvegi á tónleikum hennar
á Listahátíð. „Ég elska Liszt; hann
er tónskáld sem á vel við mig og ég
hef sungið lög hans oft og mörgum
sinnum. Frönsku lögin hans eru mér
sérstaklega kær; ég hef alltaf verið
mjög tengd Frakklandi og franska
var mitt aðalfag í háskóla. Liszt tón-
setur ljóðin á mjög dramatískan
hátt, sem mér líkar mjög vel. Mér
finnst bara tónskáld eins og Brahms
og Schubert minna spennandi.“
Sennilega þarf talsvert hug-rekki af söngkonu að við-urkenna það að vera lítiðspennt fyrir Schubert, Scu-
mann og Brahms; og í rauninni virð-
ingarvert að geta látið í ljós álit sitt
á þessum ástmögum sönglistarinnar
á svo hreinskilinn hátt. Þannig kem-
ur June Anderson líka fyrir. Í sam-
tali okkar er hún hrein og bein,
ákveðin og skýr og það er heldur
ekkert feimnismál að segjast hlusta
á Callas en ekki Sutherland. En það
er sjálfsagt nóg af þeim Brahms og
Schubert alls staðar og vissulega
mikill fengur að því að heyra lög
Liszts. En hvað fleira syngur June
Anderson fyrir Íslendinga?
June Anderson
„Það hefur aldrei leg
við mér að fara beinu
’ Liszt tónsetur ljóð-in á mjög drama-
tískan hátt, sem mér
líkar mjög vel. Mér
finnst bara tónskáld
eins og Brahms og
Schubert minna
spennandi. ‘
’ Ópera þarf ekki aðvera safnlist, eins og
mikið er rætt um nú
til dags, en ég við-
urkenni þó að stund-
um er hún það. ‘