Vísir - 02.08.1980, Blaðsíða 2

2
vlsm
Laugardagur^^gús^98IL
Er fátækt i Reykjavík?
litur hópur fólks sem flest berst i
bökkunum, og á viö ýmsa erfiö-
leika aö striöa. Augljóslega er
gagnrýnisvert aö borgin skuli
hafa skipulagt leiguhúsnæöi sem
hefiirmyndaölitlakjarna, eins og
t.d. fjölbýlishúsin viö Yrsufell,
Fannarfell og Jórufell i Breiö-
holti, en þau fjölbýlishús hafa oft
veriö kölluö Lönguvitleysan.
Töluvert hátt hlutfall af ibúum
þessara fjölbýlishúsa i Breiöholti
er einstæöir foreldrar. Af 250
ibúöum viö þessar fyrmefndu
götur eru 110 sem einstæöir for-
eldrar leigja.
Fólk stimplað
A enn einu sinni aö f ara aö tala
um frdskildu konurnar i
Breiöholti, kynni margur aö
spyrja. Margir eru orönir leiöir
og finnst of mikiö mál hafa veriö
gert úr sérkennum Breiöholts-
hverfisins. „Þaö má ekki
stimpla” sagöi starfsmaöur á
Félagsmálastofnun. „Fólk er svo
viökvæmt fyrir því”. Fráskilin
kona sagöi aö hún væri oröin
þreytt á aö vera alltaf stimpluö
„einstæö”. „Þaö er annarhver
maöur á Islandi fráskilinn hvort
eö er” sagöi hún „Hitt er annaö,
aöeins og þjóöfélagiö er byggt nú,
þá er gert ráö fyrir aö þaö þurfi
tvær fyrirvinnur til aö sjá fyrir
fjölskyldu, ef báöir aöilar eru lág-
launafólk. Einstæðir foreldrar
sem hefur fyrir fjölskyldu aö sjá
er sá hópur sem á það einna erfið-
ast fjárhagslega. Samkvæmt
könnun sem Félag einstæöra
foreldra gekkst fyrir á árunum
1969 og 74 eru um 70% einstæðra
mæðra láglaunafólk.
Viðhalda stéttaskipt-
ingu?
Sömuleiöis hefur leiguhúsnæði
borgarinnarfengiöþann stimpil á
sig aö þar byggi fólk sem heföi
skapaö sér sjálfskaparviti, vegna
óreglu eða einhvers annars.
Oruggt mál er aö þaö er ekki stór
hópur. „Þaö þarf ekki nema einn
gikk i veiöistööina til aö hinir fái
ljótt oröá sig”, sagöi starfsmaður
i Félagsmálastofnun.
Þaö er ekki langt siöan aö
ástandiö i leiguhúsnæöismálum
borgarinnar var mun verra.
Heilsuspillandi húsnæöi hefur
veriö útrýmt svo tíl alveg. Hver
man ekki eftir Höföaborginni eöa
Múlakömpunum? A reykviskan
mælikvarta voru þetta „slömm”
á slnum tima.
En hver veit nema aö þær
bæjarblokkir sem nú eru aöeins
tiu ára séu visir aö
„slömmi” i Reykjavik. Ibúa-
kjarni sem er aö mestu leyti
samansettur af þeim lægstlaun-
uöu ber þess óneitanlega merki.
Það er augljós munur á finum
göröum viöraöhús og túnfletinum
viöstórt bæjarfjölbýlishús. „Fólk
ber ekki viröingu fyrir eigum
borgarinnar. Krökkunum finnst
bærinn bara vera einhver grýla
og þvi megi brjóta allt og
bramla”, sagði ibúi i Yrsufelli.
SU spuming hefur auðvitað
vaknaö hvort ákvöröun ráöa-
manna borgarinnar aö safna ein-
litum hópi fólks á einn staö kunni
ekki aö hafa ýmsar afleiöingar i
för meö sér. Er verið aö viöhalda
stéttaskiptingu þeirra sem eru að
vaxa úr grasi núna?
Flestir munu liklegast svara
þeirri spurningu neitandi. „Þaö
sveltur enginn hér, eöa hvaö?
„Éghef ekki fengiö neitt aöboröa
i tvo daga”, sagöi sjö ára hnokki
sem ég hitti eitt sinn. ,,Hún
mamma á ekki pening fyrir mat,
og svo er hún bara full”. Þaö er
vlöa pottur brotinn og óregla.
Meiningin erþó að fjalla ekki um
óreglu eöa „aumingjaskap” eins
og sumir kalla þaö, heldur lita á,
hvernig þeir sem verst eru settir
fjárhagslegaog félagslega i henni
Reykjavik komast af. Viö erum
ekki aö tala um fátækt aö þvi
marki sem hún herjar á I þróun-
arlöndunum. Island telst, jú, vera
velferöarþjóöfélag. Hér er
atvinnuleysi hverfandilitiö miöaö
viö önnur lönd og hér hafa flestir
þaö betra fjárhagslega a.m.k. en
meirihluti mannkyns.
„Auövitaö eru margir fátækir.
Ég þarf ekki aimaö en aö lita á
sjálfa mig”, sagöi einstæö móöir.
„Nú er kominn sá tiundi og ég á
ekki krónu eftir”.
Þegar ekki eru einusinni nægir
peningar fyrir mat, þá gefur auga,
umleiöaöekkert er afgangsfyrir
aukaþarfir sem geta gefiö lifinu
lit. Þú talar ekki um menningu
viö svangan mann. Orþreytt
manneskja eftir 69-70 tima vinnu-
viku hefur enga orku afgangs
fyrir einhver dægurmál. Eöa þaö
er hæpiö aö minnsta kosti. Þvi
hefur oft veriö talaö um fylgifisk
fátæktarinnar sem er enn verri,
en það er hin andlega fátækt.
„Maöur sér á börnunum úr
hvernig umhverfi þau koma”,
sagði fóstra sem hefur starfaö um
áratugi i Reykjavik. „Ég hef
kynnst börnum sem bjuggu i einu
herbergi meö móður sinni. Al-
geng búsáhöld eins og hraösuöu-
ketil og tvinnakefli höföu þau
aldrei séö”.
Hver er fátæktin?
Hvertskyldi þá leita til aö finna
fátækt. Þaö liggur i augum uppi,
aö verkamaður á lægsta Dags-
brúnartaxta og starfstúlka á
Sóknartaxta, sem hafa fyrir fjöl-
skyldu aö sjá geta hvorki lifað
dýrt né flott.
Sá hópur sem hvaö auöveldast
er aö afmarka hvaö varöar fjár-
hágs- og félagslega stöðu eru
leigjendur i leiguhúsnæöi Reykja-
vikurborgar. Það er ekki þaö þar
meö sagt aö leigjendurnir séu
þeir einu sem eru „fátækir”,
heldur er hér hópur af láglauna-
fólki sem býr viö svipaöar aö-
stæöur. A vegum Reykjavikur-
borgareru 863 le iguibúöir. Flestir
sem leigja þetta húsnæöi, en leig-
an er sú lægsta sem völ er á, eru
láglaunafólk, einstæðir foreldrar,
aldraöir eöa öryrkjar. Biötimi
eftir leiguibúö er oftast um ár eöa
meira, og til aö fá leigt hjá borg-
inni, veröur fólk að vera býsna
illa á vegi statt fjárhagslega. 1
Breiöholtinu einu eru 250 fbúöir á
vegum borgarinnar, 72 Ibúöir eru
viö Skiilagötu, 69 viö Austurbrún,
54viö Kleppsveg, 48 viö Meistara-
velli. A öörum stöðum eru færri
ibúöir.
Sérstætt samfélag
1 fjölmennustu leiguhúsum
borgarinnar er um aö ræöa sér-
stætt samfélag sem óneitanlega
sker sig úr. Samfélag sem ekki er
þverskuröur af mismunandi þjóð-
félagshópum, heldur er þaö ein-
HVAÐ ER FÁTÆKT?
Hvaö er fátækt? Þaö eru til teg-
undir af henni. Sú fyrri er alger
skortur, og hann þekkist ekki hér
á landi. Þá er um að ræöa að fólk
hafi ekki frumþarfir eins og, fæöi,
húsnæöi, klæöi og heilsugæslu.
Nokkur skortur, hins vegar, er
þegar fólk hefur i sig og á, en
ekkert þess utan. Sem sagt þegar
einstaklingurinn getur ekki lifaö
þvi lifi sem telst mannsæmandi i
þvi samfélagi sem hann býr.
Nokkur skortur er þvi dæmdur
eftir velmegun samfélagsins sem
um er að ræða en ekki eingöngu
eftir frumþörfum fólks. Raforka
er t.d. bráðnauðsynleg hér á
landi, en viða er hún munaðar-
vara. Nokkur sk.ortur er það
ástand fátæktar sem Islendingar
búa viö.
Um 10% Bandarikjamanna eru
taldir fátækir. 40% þessara fá-
tæku fjölskyldna eru einstæðar
mæöur með börn, en um 16%
bandariskra barna búa við fá-
tækt, eftir þeirri skilgreiningu fá-
tæktar—mörkum sem stjórnin
ákvarðar.
Ian Robertsson félagsfræðingur
segir i bók sinni „Sociology” að
fátækt gangi yfirleitt i arf frá
einni kynslóö til þeirrar næstu, og
um leið þeir menningarstaðlar
sem rikja. Sú staðreynd gerir fá-
tækum erfiðara um vik aö rifa sig
upp úr henni. Robertson segir að
fátækir hugsi meira um nútiðina
en framtiðina, og geri litið af
framtiöaráætlunum. Sömuleiöis
sjá þeir ekki vandamál sin i
stærra þjóöfélagslegu samhengi.
„Lífið hér er
hrein hörmung”
— segir ekkja meö 247 þúsund
krónur á mánuöi
„Ég flutti hingaö fyrir þremur
árum og dauðsé eftir þvi. Lifið i
þessum bæjarblokkum er hrein
hörmung,” segir ekkja sem býr
með syni sinum. „Börnin hér
alast upp á svo einhliða máta.
Hér I okkar stigagangi eru ein-
stæðar mæður með hóp barna i
meirihluta. Þegar krakkarnir
rifast eru mömmurnar eins og
reiðar hænur. Maður hefur ekkert
einkalif i rauninni og er alltaf
undir smásjá”.
Þessikona hefur i tvigang orðið
ekkja og á tvo syni, en aðeins sá
yngri er eftir heima. „Ég hef
bara verið óheppin”, segir hún.
„Lifið leikur við suma, en ekki við
mig. Ég á minn lifsflótta, og er
núna að reyna að berjast við það
mein.”
Vegna heilsuleysis hefur konan
litið getað unnið undanfarin ár.
Hún litur út fyrir að vera eldri en
hún i raun er. Hún fær 247.000 kr.
á mánuði til að lifa af, og segir
hún að endar nái aldrei saman.
„Ég var að klára siöasta pening-
inn minn fyrir mat i dag. Þó ekki
sé nema um miður mánuður þá
verö ég að fara i bankann og
reyna að slá lán. Ég hef beðið um
fyrirfram greiðslu hjá Félags-
stofnun, en mér var boðið skulda-
bréf. Þá er alveg eins gott að taka
bankalán. Þessar krónur sem ég
fæ duga fyrir húsaleigu og mat,
en engu þess utan. Ég hef ekki
efni á að fara i bió, leikhús eða
feröalög. Ég hef ekki ferðast neitt
I mörg ár.”
Konunni finnst aö dreifa eigi
bæjarblokkunum meira. „Margir
skammast sin fyrir aö búa hér.
Þetta er sérþjóðfélag. Mér finnst
erfitt að ala upp barn innan um
þennan barnasæg. Þaö þarf mikiö
bein I nefinu til að geta búið hér.
Maður verður að hafa kjaft og
klær. Ég hvet son minn áfram,
mér finnst hann stundum of linur.
Ef hann er ekki jafn „töff” og
hinir þá verður hann bara troðinn
undir.”
Henni finnst Félagsmála-
stofnun ekki standa sig i stykkinu
að mörgu leyti. „Fólk viðist geta
setiö hér i stórum ibúðum eftir að
börnin eru farin. Einnig finnst
mér nokkuð vera um aö ungt fólk
notfæri sér lága leigu hér til að
koma undir sig fótunum. Þaö hef-
ur efni aö fá sér litasjónvarp og
býggja meðan öryrkjar búa viö
sult og seyru. Margar einstæðar
mæður taka sambýlismenn inn til
sin og um leið fara þær aö hafa
það betra. Mér finnst að það þurfi
meira eftirlit með öllu sliku. Ef ég
ætti eiginmann, þá mundi ég ekki
vera hér. Ég vildi að ég ætti
fallega ibúð i Garðabæ t.d. En það
þýðir vist ekki að hugsa svona.
Það versta er þó hversu sam-
dauna maður veröur öllu hér þeg-
ar maður býr hér ár eftir ár.”
Hér kemur fyrrihluti samantektar Vísis um hvort það sé fátækt í Reykjavík. Síðari hluti birtist i næsta
helgarblaði. Þar verður meðal annars rætt við Jóhönnu Kristjónsdóttur, starfsfólk hjá Félagsmálastofnun,
fóstru og nokkra aðila sem leigja húsnæði hjá Reykjavíkurborg.
Fátækt er til
Eitt var ljóst af viötölum viö
leigjendur i bæjaihúsnæöi aö þeir
voru guös lifandifegnir aöbúa viö
svo lága leigu og aö hafa húsnæöi
yfirleitt. Flestir sögöu þó aö þeir
eygöu sér von um aö komast i
eitthvaö annaö — einhverntim-
ann. Nokkrir sögöust einnig vera
ánægðir aö búa þarna. Fólk talaöi
um aö þaö fyndi til samstöðu með
fólki sem svipaö væri ástatt fyrir.
Eftir aö hafa rölt um daglangt i
þessum húsum var blaöamaöur
þess fullviss að fátækt er til I
Reykjavík, og það beri ekki aö
lita á hana sem feimnismál. Hvaö
sem kann aö gerast I þessum
málum, þá er augljóst aö okkur
ber aö vera meövituö um hag
náungans, og loka ekki augunum
fyrir þvf sem betur má fara. 011
umræða um fátækt viröist þvi
vera þörf.