Vísir - 02.08.1980, Blaðsíða 17

VtSIR
Laugardagur 2. ágúst 1980.
vism Laugardágur 2. ágúst 1980.
99Heldur ffækkadi kálffum mínum”
ganginum náö. Hefst nú leikur-
inn:
//Mér leiðast svo lýsnar..."
Reykholt er mikill bær og virki
umhverfis. Þegar viö höföum riö-1
iö i hlaö og sagt á okkur deili var
okkur visaö á Snorra þar sem
hann sat i laug sinni ekki langt frá
bænum. Laug þessi er hiö feg-
ursta mannvirki og sú stærsta
sinnar tegundar á íslandi. Viö
hugöumst fá Snorra til aö segja
okkur af lifi sinu og uppruna og
sömuleiöis ritstörfum þvi þótt
Snorri sé viökunnur höföingi og
goöorösmaöur á veraldarvisu
hefur hann einnig skrifaö nokkrar
bækur sem þykja listavel gjöröar.
Hefur hann fyrir þær og kvæöi sin
hlotiö ýmsa viöurkenningu i
Noregi, hjá Skúla jarli og Hákoni
konungi, sem og hjá Svlum.
,,Eg sit hér oftastnær þegar
viörar,” sagöi Snorri þegar hann
//Hef reynt að sætta
menn að lokum"
— Og þú kvæntist llerdisi
Bersadóttur á Borg?
„Þaö var nú ekki meö minu
ráöi gert og réöu þar mestu þeir
Sæmundur i Odda, fóstbróöir
minn, og Þóröur bróöir, sem jafn-
an vildi hafa vit fyrir mér meöan
hann liföi. En Bersi var auöugur
maöur og er hann lést fékk ég
mitt fyrsta goöorö. Þeim mun síö-
an hafa fjölgaö.”
— Já, þú ert einn ríkastiinaöur
landsins, er ekki svo?
„Liklega má þaö til sanns veg-
ar færa en ekki fékk ég minn auö
fyrirhafnarlaust og hef hafist af
sjálfum mér. Löngum hef ég
þurft aö standa i löngum og
hatrömmum deilum til aö fá minn
rétt.”
— Þú hefur orö fyrir aö vera
mikill klækja- og bragöarefur og
svffast einskis til aö fá þitt fram.
— Þú snerist ekki til varnar?
„Nei. Hverju heföi það áorkað?
Ég heföi ef til vill verið drepinn og
slikt fellur mér illa.”
— En svo flúöiröu út til Noregs.
„Ég flúöi ekki. Ég...ég fór til
Noregs og var með Skúla jarli.
Hann var þá reyndar oröinn her-
togi en haföi misst völd sin aö
mestu til Hákons konungs. Og
mér sýnist þaö hafa verið rétt aö
fara utan, ég varö af þeim mikla
bardaga viö örlygsstaöi þegar
Sighvatur bróöir minn var drep-
inn og Sturla sonur hans meö af
þeim Gissuri Þorvaldssyni og
Kolbeini unga. Þeir eru góöir sam
an, þeir kumpánar tveir. Ganga
erinda konungs eins og flestir
viröast gera núoröið. Ja svei.
Þegar ég vildi fara til Islands frá
Noregi bannaði kóngur mér að
sigla. Ekki setti ég þaö fyrir mig.
Og allan minn auð fékk ég aftur
fyrirhafnarlaust þegar þeir
frændur minir voru drepnir.
/,...þykir mér það allgott
verk."
Eftir að Snorri haföi skrýöst
fögrum klæöum og viö etiö og
drukkið aö vild benti hann okkur
á skonsu sina þar sem hann skrif-
ar rit sin.
— Þú hefur skrifaö margar
bækur, Snorri?
„Jú, vist hef ég þaö. Ég hefi
skrifað um skáldskap og kvæöi og
þykir mér þaö allgott verk. En
fáið ykkur meira öl! Endilega
meira öl!”
— Og sögur Noregskonunga?
„Já. Ég skrifaöi sögu Ólafs
helga og jók siðan viö hana. Þetta
er mikiö rit, þó ég segi sjálfur frá,
og má ýmislegan lærdóm draga
af sögnum um þessa fornu kon-
unga. Þaö tók mig langan tima aö
ljúka þvi og þurfti ég aö viöa aö
mér upplýsingum viöa aö. FerðiT
minar til Noregs og Gautlands
voru þar ekki gagnslausar.”
Viö sátum lengi kvölds og
Snorri veitti ósleitilega. Hann
sagði okkur fornar sögur og fór
með kvæöi og lék á als oddi. En
þegar við bjuggumst til brottfar-
ar spurðum viö:
— Þetta eru viösjálir timar,
Snorri. Sagt er aö þeir Gissur og
Kolbeinn ungi sækist eftir lffi þfnu
og aö Gissur hafi bréf frá konungi
þar sem hann er hvattur til aö
drepa þig. Þaö er lika sagt aö þeir
hafi hist nýlega á Kili. Ertu ekk-
ert hræddur um lff þitt?
Snorri hikaöi viö, dró svo augaö
i pung. „Jú. Jú, ég er hræddur.”
Svo lagöist hann fram á borðiö og
sofnaöi.
Þegar viö riðum burt frá Reyk-
holti þóttumst viö greina fjölda
manns sem kom niöur dalinn. Þar
voru margir tugir saman og ekki
sáum viö betur en Gissur Þor-
valdsson færi þar i fararbroddi.
—IJ.
Helgarviðtalið er að þessu sinni harla nýstárlegt. Við
brugðum okkur sem sé ein átta hundruð ár aftur i tímann
og tókum Snorra Sturluson tali í Reykholti. Það er
auðvitað ekki hægt nema i þykjustunni enda er viðtalið
allt í þykjustunni. Það þótti ekki síður vænlegt til að
varpa nokkru Ijósi á persónu Snorra Sturlusonar að búa
til við hann viðtal en að skrifa um hann grein. Þvi var
eftirfarandi viðtal unnið upp úr tiltækum heimildum
Snorra og svo ýmsu þvi sem skrifað hefur verið um
hann.
Snorrastytta Gustav Vigeland I
Reykholti
I æsku minni deildu þeir faðir
minn og Páll prestur og það svo
aö Jón Loftsson i Odda gekk á
milli. Sem hluti af sáttargjörö var
mér komiö i fóstur hjá Jóni og óx
þar upp. Jón var kominn af
Noregskonungum ogþá voldugast-
ur höföingja á tslandi og litill vin-
ur klerka og kirkju. Hann var og
mikill lærdómsmaöur og læröi ég
margt af honum. Hitt féll mér
ekki, oflátungsháttur þeirra
Oddaverja aö Jóni látnum. Þeir
guma enn mjög af tengslum sin-
um viö konunga þó enginn höfð-
ingi sé iengur i þeirra ætt á við
Jón Loftsson. Sjálfur gerði upp ég
ýmislegar sakir við þá frændur
þegar ég rak erfðamál Jórunnar
gömlu i Gufunesi og haföi bet-
ur...”
„Það er lygimál!"
— En er þaö ekki rétt aö þú
hafir lofaö Norömönnum aö koma
tslandi undir yfirráö þeirra?
„Þaö er lygimál.” sagöi Snorri
reiöilega. „Lygimál. Ég sætti
deilur Islendinga viö norska
kaupmenn sem ella heföu gert út
ránsleiöangur til tslands. Samn-
ingar eru ekki einhliöa og ein-
hverju varð ég aö lofa i staöinn
fyrir friö handa löndum minum.
Og þaö vita menn aö ég hreyfði
þessu máli litt eöa ekki eftir aö ég
kom út til íslands. Þetta er lygi-
mál.” Snorri var enn æstur.
„Aldrei hef ég gert nokkurn hlut
til aö koma landinu undir yfirráö
Noregskóngs og er þaö meira en
hægt er aö segja um suma. Ég
nefni engin nöfn.”
Snorri púaöi i skeggiö. „Fuss-
um svei. Meira öl, meira öl.” Og
þaö kom meira öl.
— Þegar þú komst heim til
tslands frá Noregi fórstu aö deiia
við þina nánustu frændur. Hvaö
olli þvi?
„Þessi mál eru öll hin flóknustu
og ekki veit ég hvort hægt sé aö
upplýsa þá bóndadurga sem þú
vilt láta fræöast um ætt mina og
uppruna um stjórnmál hér hin
siöari ár. Ég skal játa þaö,” sagöi
hann lágum rómi, „aö ég skil þau
ekki alltaf sjálfur. Ekki alltaf. En
þú munt eiga viö Sighvat bróöur
minn og Sturlu son hans. Jú, ég
geröi kröfur til þess aö fá þaö goö-
orö sem mér bar þó að visu heföu
veriö geröir samningar um ann-
aö. Viö Þóröur bróöir stóöum þá
gegn Sturlu og Sighvati. Og höfö-
um betur I byrjun. Ég fékk Snorr-
ungagoöorð.”
//Hýddur við meginkirkju
Rómaborgar"
— En ekki lengi.
„Nei. Hann var bölvaöur upp-
skafningur hann Síurla frændi
minn enda var hann hýddur fyrir
framan allar meginkirkjur
Rómaborgar. Eftir að hann kom
úr þeim leiöangri virtist hann
stefna aö þvi aö ná undir sig helst
öllu landinu. Liklega var þaö
Hákon konungur sem manaöi
hann upp i þaö en ef mér skjölpast
ekki þvi meira haföi Sturla frændi
litt hugsaö sér aö fara eftir kon-
ungsoröum eftir aö þvi markmiöi
væri náö. Hann er til mikillar ó-
þurftar þessi konungur.
Allt um þaö, þeir söfnuöu liöi
gegn mér, Sighvatur bróður minn
og þessi sonarmynd hans. Atyll-
una fengu þeir þegar Órækja son-
ur minn hafði gengiö rækilega
fram af Vestfiröingum, en Sturla
átti hönk upp i bakið á þeim.
Órækja hefur jafnan oröiö mér til
hinna mestu vandræða, strákfifl-
ið. Já, ég veit að grátkonum
finnstmérhafailla farist viö börn
min. En hvað skal gera þegar
börnin eru liðleskjur eins og
Órækja? Ég spyr þig.” Snorri
fékk sér góöan sopa úr horninu.
„Já, þeir söfnuðu liöi gegn mér
og ég varö að hrekjast suður á
Bessastaöi og siöan austur um
sveitir. Þaö voru ill örlög höfö-
ingja.”
„Það veit ég ekki. En ég hef
reynt aö sætta menn aö lokum.”
— Svo fluttirðu frá Borg og
hingaö i Reykholt?
„Já, sambúð okkar Herdisar
var ekki góö þegar á leið. Þaö var
hinsvegar góöur kostur þegar ég
geröi helmingafélag viö Hall-
veigu Ormsdóttur og hún fluttist
hingað. Hún lést fyrir nokkrum
mánuöum og ég syrgi hana mjög.
Hún var góö kona þó ekki hafi hún
vel kunnað klæöa sig.”
„Alls staðar fékk ég
góðar viðtökur"
Snorri kláraöi úr horni slnu.
„Meira öl.” hrópaöi hann og hin
fagra, unga kona birtist á ný og
skenkti i horn okkar. Þegar hún
var farin spuröum viö:
— Ert þú ekki mikill kvenna-
maöur, Snorri?
„Ho ho ho.” hlakkaði i honum.
„Ég neita þvi ekki aö mér kippir i
kyn Hvamm-Sturlu og hef gaman
af fjörmiklum konum. Börn hef
ég getiö viö fimm konum. Eða
fleirum, ho ho ho. En þaö hef ég
lært,” sagöi hann glottandi, „aö
halda ekki fleiri en eina frillu á
bæ. Annars er friðurinn úti.”
Hann hló i barm sér.
— Snúum okkur aftur aö frama
þlnum. Þú geröist mikill höföingi
og lögsögumaður. Og svo fórstu
utan til Noregs...
„Já, þar var ég hjá Hákoni kon-
ungi og Skúla jarli. Hákon var
reyndar ekki nema drenghnokki á
þeim árum svo Skúli jarl réöi
mestu i Noregi og ég fékk miklar
virðingar af þeim báöum. Þegar
ég skildist viö þá var ég orðinn
skutilsveinn þeirra og fékk góöar
gjafir aö skilnaöi. Þá fór ég einnig
austur á Gautland til fundar við
Kristinu, ekkju Hákons galins en
um hann haföi ég ort mikiö kvæöi
og dýrt. Allsstaöar fékk ég góöar
viötökur.”
En þá ber aö geta þess aö um
fáar persónur tslandssögunnar
hefur staöiö meiri styrr en ein-
mitt um Snorra Sturluson. Sér-
staklega greindi þá Sigurö Nordal
og Gunnar Benediktsson á um
þaö hvers konar manneskja væri
á bak viö þetta nafn. Siguröur
hlíföi Snorra hvergi i ritum sin-
um, taldi hann gráöugan og
ágjarnan höföingja sem hugsaöi
um þaö eitt aö mata krókinn fyrir
sjálfan sig, fór illa meö börn sin
og reyndist svo bölvaður heigull
og raggeit þegar á reyndi. Gunn-
ar Benediktsson aftur á móti taldi
Snorra hafa veriö hinn vænsta
dreng sem hugsaöi litt um eigin
hag en þvi meira um annarra, var
mannasættir og friösemdar-
postuli fram i fingurgóma og svo
önnum kafinn viö snilldarleg rit-
störf aö ekkert annaö komst aö i
hausnum i honum. Báðir hafa lik-
astil sitthvað til slns máls. 1 neö-
anskráöu „viötali” er fariö bil
beggja.
Þaö segir sig sjálft aö svona
uppátæki getur aldrei veriö nema
til skemmtunar, ef þaö þá tekst.
Auövitað er „viötaliö” alls ekki
hugsað sem neins konar alls herj-
ar úttekt á persónu Snorra Sturlu-
sonar. En ef einhver hefur
skemmtun af þessu viiötali
(einsog öörum viötölum) er til-
reis upp úr laug sinni til aö heilsa
okkur. „Ég er orðinn gamall
maöur og heitt laugarvatniö still-
ir gigtarkvalirnar. En komiö ekki
of nærri, mér leiöast svo lýsnar
sem eru fylgisfiskar Islendinga. t
garöi Skúla jarls, þar sem ég hef
dvalist, þekktust varla þessi
kykvendi og sumir menn gengu
ósnortnir I dýrum klæöum og
greiddu hár sitt.”
Ung og fögur kona færöi okkur
Snorra silfurslegin drykkjarhorn
meö hinum dýrasta miöi og
Snorri fékk sér aftur sæti i laug-
inni.
— Viltu ekki segja okkur af ætt
þinni og uppruna?
„Ætli þess gerist þörf,” sagöi
Snorri rólega og saup á horni
sinu.
//Gerði upp ýmislegar
sakir við þá frændur..."
— Þú ert mikill höföingi,
Snorri, en þeir eru til sem þekkja
litt eöa ekki tii þin.
„Þaö er ekki mln sök heldur
þeirra og þykir mér þetta haröur
kostur, aö reja ætt slna fyrir bú-
andkörlum og griökonum. En lát-
um svo vera.
Faöir minn var Sturla Þóröar-
son, jafnan kenndur viö Hvamm i
Dölum. Hann varö fyrstur okkar
Sturlunga til að ná nokkurri tign
og hljóta heimboö höföingja. Aö
langfeðgatali er ég kominn af
Snorra goöa og veit ekki betur en
aö ég sé heitinn eftir honum. Það
þykir mér vel þvl Snorri goöi var
visdómsmaöur og mikill höföingi.
Móöir min var Guöný Böövars-
dóttir sem komin var af Agli
Skallagrimssyni og þeim Kveld-
ulfi. Hún var gáfuö kona og skör-
ungur þó illa hafi henni haldist á
fé og ekki reynst mér vel þegar ég
skyldi taka minn fööurarf.
Ýmsir listamenn hafa gert myndir og llkneski af Snorra Sturlusyni. I bókinni Snorri.áttaalda minning, sem Sögufélagiö gaf út á siöasta ári eru birtar sem næst allar myndir sem kunnugt
er aö geröar hafi verið af Snorra og eru meöfylgjandi myndir teknar úr þeirri bók. Hér er hin þekkta mynd Christian Krohg af Snorra, en þvf er haidið fram aö hér sé I raun og veru um sjálfs
mynd Krohg aö ræöa.
Likneski af Snorra eftir Christopher Borch.
Já, þaðtók mig allsárt aö fretta
lát þeirra. Þó uppskafningur
væri, þá var Sturla Sighvatsson
hiö besta efni i fræöimann ef hann
heföi haft þolinmæði til og ekki
hlaupiö með vlgum um holt og
hóla. Þaö veit ég, þvi ég reyndi
aö kenna honum sitthvað.”
En göngum nú inn. Þar er öl á
krúsum og matur á boröum.” Viö
gengum saman inn göngin aö
bænum og Snorri sagöi okkur frá
þvi að hann væri nýkominn úr yf-
irreið um Dali og haföi hitt
Orækju son sinn og frænda sinn
Sturlu Þórðarson á Sauðafelli.
„Það var góöur timi,” sagði
Snorri þegar hann fetaöi sig eftir
göngunum. „Þaö var margt
skrafaö og nýkominn bjór af
norsku skipi. Hvilikur bjór. Já,
honum er nú ekki alls varnað hon-
um syni minum þó heimskur geti
verið. Þetta var góöur timi.”
— Og þú hefur skrifaö um hina
fornu æsi?
„Þaö má nú teljast þáttur i
skáldskaparfræöum minum. En
þær sögur eru fróölegar og
skemmtilegar. I Valhöll hefur
veriöglæsilegtum aö litast, skær-
lit klæöi á veggjum og æsirnir all-
ir í litklæöum. Og ekki hefur þá
skort mjööinn fremur en mig!”
Stór gúlsopi úr horninu.
— Er þaö rétt sem viö höfum
heyrt aö þú hafir og skrifað sögu
Egils Skallagrimssonar, forföður
þins, sem geymd er af munkum?
Snorri þagöi, gjóaöi augunum -
út til hliöanna og drakk.
„Sú saga, og aörar af svipuðu
tagi, eru ritaðar upp eftir fornum
munnmælum. Vafasamt er aö
eigna þeim höfund.” Svo glaðnaði
hann viö. „En hitt veit ég að held-
ur fækkaöi kálfum minum um þaö
bil sem hún birtist, sagan sú.”

Mynd Halldórs Péturssonar „Eigi skal höggva”.
Texti:
Illugi
Jökulsson

?fjm