Morgunblaðið - 20.11.2003, Blaðsíða 10

10 B FIMMTUDAGUR 20. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ

























































































NATHAFNALÍF VIÐSKIPTI
Meðalmaðurinn sýnir þá viðleitni í fjárfestingum sínum að
kaupa ́a lágu verði og selja dýrar. Stundum með misjöfnum ár-
angri. Marc Restellini ætlar að setja upp Picasso-sýningu í París.
Meðalmennska í fjárfestingum og
aukinn áhugi á myndlist í París
EFTIR leikkonunni Marlene Dietrich er
haft að meðalmaðurinn sýni frekar konu
áhuga sem sýni honum áhuga, heldur en konu
með fagra leggi.
Ef þessu er snúið með frjálslegum hætti
upp á meðalfjárfesti og spurt hverju hann sýni
áhuga, hvaða svar, eða svör, skyldu finnast.
Varla þarf að fjölyrða um að sumir hafa lítinn
áhuga á að vera meðalmenn í fjárfestingum,
en það verður jafnframt að viðurkennast að
hver og einn getur auðvitað skilgreint sjálfur í
hverju meðalmennskan felst.
Fyrirtæki á fjármálamarkaði hefur birt töl-
ur byggðar á þróun bandarísks hlutabréfa-
markaðar þar sem viðkomandi aðili reynir eft-
ir eigin aðferðafræði að meta árangur
svokallaðs meðalfjárfestis. Þessi fjárfestir er
að vísu enginn meðalmaður, heldur er um að
ræða afmarkaðan hóp fjárfesta sem fjárfestir
eingöngu í hlutabréfasjóðum.
Ofaníkaupið er miðað við aðila sem hafa fyr-
ir venju að reyna að tímasetja kaup og sölu, og
er eignarhaldstími því yfirleitt í styttra lagi.
Reyndar er meðaleignarhaldstími verðbréfa-
sjóða í Bandaríkjunum stuttur, t.d. nær hann
ekki þremur árum þegar um er að ræða hluta-
bréfasjóði.
Í þessu ljósi fer staglið um hlutabréf sem
langtímafjárfestingu fyrir lítið. Ef dæmi er
tekið af 19 ára tímabili frá upphafi árs 1984 til
ársloka 2002 þá hefur tímasetningarhoppar-
inn náð tæplega 3% árlegri ávöxtun á tíma-
bilinu. Vísitalan sjálf, sem með góðu móti má
kalla meðaltalið, hefur aftur á móti skilað um
12% árlegri ávöxtun. Verðbólgan á sama tíma
var að meðaltali rúm 3% á ári. Þvert á það sem
hlutabréf eru megnug, þ.e. að auka kaupmátt
þeirra fjármuna sem lagðir eru fyrir, hefur
hopparanum ekki einu sinni tekist að viðhalda
kaupmættinum.
Í þessu tilviki má e.t.v. segja að niðursuðu-
dósir með girnilegum réttum hefðu getað ver-
ið kostur fyrir viðkomandi í stað hlutabréfa,
helst að geymsluþolið hefði getað sett strik í
reikning.
Nú má eflaust reyna að leita ýmissa skýr-
inga á frammistöðu meðalfjárfestisins. Það
sem þó blasir við er að viðleitni til að kaupa
lágt og selja hátt, hefur ekki verið svo einfalt,
og virðist að einhverju leyti hafa snúist upp í
andhverfu sína. Og hátt og lágt verð er ein-
ungis ein hlið á viðfangsefninu, enda má ætla
að einfaldar og tilfinningasnauðar hugleiðing-
ar um verð hafi oft ekki verið hopparanum í
huga þegar hann tók, og tekur, ákvarðanir um
kaup eða sölu. Það er þó ekki skynsamlegt.
Ímyndum okkur t.d. að hopparinn sé há-
stökkvari í meðallagi og að verð sé hæð ránn-
ar. Takmarkað vit virðist í að reyna að komast
yfir 2,30, án atrennu, og hopparinn á best 2,01,
með atrennu. Lýsir frekar lofsverðum vilja.
Að sama skapi þætti líklega skringilegt ef
hann væri hræddur um að fella 1,50.
Sú tilhneiging að vilja taka þátt í hækk-
unum sem hafa verið miklar og forða sér þeg-
ar lækkanir hafa verið ríkjandi er rótgróin og
erfið við að eiga. Af nógu er að taka þegar
reynt er að grafast fyrir um mögulegar hvatir
hopparans. Þreyta með að verðbréfasjóðirnir
sem hann átti hreyfðust lítið á meðan sjóðir
einhverra tiltekinna atvinnugreina fóru
hækkandi.
Trú á að rekstur fyrirtækja í upplýsinga-
tækni gætu verið ónæmari fyrir einhverri
niðursveiflu í efnahagslífinu af því að fyrir-
tæki kæmust ekki hjá því að halda áfram að
kaupa tæki og tól af því tagi, jafnvel þó að
rigndi eldi og brennisteini í rekstrinum. Bréf
seld af því að aðrir fjárfestar virtist vera að
selja og önnur keypt af því að hinir virtust
vera að kaupa.
Samfögnuður greiningaraðila um horfur í
tilteknum greinum, eða sjaldgæfar bölbænir
sömu aðila sem gátu ekki annað en fælt frá.
Fjölmiðlaumræða af áður óþekktri stærðar-
gráðu, á köflum í hálfgerðum poppstíl, þar
sem á góma báru fyrirtæki og atvinnugreinar
sem mönnum „líkaði“. Sóknarfærin.
Það má velta því fyrir sér hversu raunhæft
er að reyna að sjá fyrir þróun í rekstri mjög
langt fram á veginn. Viðfangsefnið er flestum
stjórnendum ekki ókunnugt þegar stefnu og
mótun hennar ber á góma, þar sem freistandi
getur verið að vanmeta óvissu í framtíðinni.
Þetta er ekki endilega skynsamlegt. Til dæm-
is hefur ókyrrðin í rekstrarumhverfi stórra
bandarískra fyrirtækja vaxið hröðum skref-
um þar sem t.a.m. miklu fleiri fyrirtæki en áð-
ur hafa glímt við langvarandi samdrátt í veltu
eða miklar sveiflur í afkomu. Engin sérstök
ástæða er til að ætla annað en að ókyrrðin
hafi einnig aukist í umhverfi fyrirtækja víða
um heim. Jafnvel úthalds- og úrræðagóð fyr-
irtæki, sem tekist hefur að viðhalda sam-
keppnisforskoti í langan tíma, standa sum
hver á öndinni. Tæknilegar framfarir, aukin
samkeppni á alþjóðavettvangi, ný fyrirtæki
sem hafa á stuttum tíma gerbreytt viðskipta-
háttum heilla atvinnugreina og óútreiknan-
legur þurs fjármálamarkaða, svo dæmi séu
tekin af handahófi, valda ókyrrð. Að vanda
standa fjárfestar og aðstoðarmenn þeirra
frammi fyrir því að reyna að leggja mat á
rekstur fyrirtækja um langa framtíð. Það
þarf óvenjulega þrjósku til að halda því fram
að þetta sé hægt að gera með jafnöruggum
hætti og að þrítryggja leik á getraunaseðli.
Fyrir einhverja hoppara gildir þetta þó einu,
enda ekki endilega verið að horfa til langs
tíma í fjárfestingum. Hressileiki á hlutabréfa-
markaðinum skiptir meira máli, enda geta
jafnvel kalkúnar flogið hátt í miklum vindi.
ll FJÁRFESTINGAR Loftur Ólafsson
Að vera meðalmaður
loftur@ru.is
Í FRAKKLANDI mun ekki vera algengt
að einkaaðilar eigi og reki stóra sýningarsali
fyrir myndlist. Á þessu virðist þó vera að
verða breyting að því er fram kom í grein í
New York Times í vikunni. Þar var sagt frá
því að Frakki að nafni Marc Restellini, sem
var listrænn stjórnandi Musée du Luxem-
bourg fram á mitt þetta ár, sé með áætlanir
uppi um mikil umsvif á sýningasviðinu í París
og öðrum stórborgum. „Ég vil gera list vin-
sæla,“ sagði hann í samtali við NYT. „Ég vil
reyna að breyta þeirri hugsun hjá ungu fólki
að list sé fyrir millistéttina og hina eldri. Við
munum auglýsa á bílum, í sjónvarpi og hvar
sem er.“
Á síðasta ári sóttu um 587 þúsund manns
sýningu á verkum ítalska listmálarans Mod-
igliani í Musée de Luxembourg, en Restellini
stýrði þeirri sýningu. Var þetta meiri fjöldi en
sótti nokkra sýningu sem í boði var í París á
árinu, að því er NYT segir. Þá kemur fram í
blaðinu að Restillini sé nú að vinna að sýningu
á verkum Picasso, sem eru í eigu síðustu eig-
inkonu hans, Jacqueline, sem heimsótti Ísland
fyrir nokkrum árum í tengslum við sýningu á
verkum eiginmanns hennar. Gert sé ráð fyrir
að fjöldi sýningargesta á Picasso-sýningunni í
París eigi einnig eftir að verða umtalsverður.
Restellini eigi því góða möguleika á að auka
vinsældir myndlistarinnar frá því sem nú er.
ll MYNDLIST Grétar Júníus Guðmundsson
Vill auka vinsældir myndlistar
gretar@mbl.is
S
íðan James Bond myndin A View To A Kill
var að hluta tekin hér á landi árið 1983 hef-
ur Ísland í síauknum mæli verið notað sem
tökustaður fyrir erlendar sjónvarpsauglýs-
ingar, kvikmyndir, heimildarmyndir og
tískuljósmyndir meðal annars. Íslendingar
hafa hnotið um þessar myndir í erlendum
blöðum, kvikmyndum og í erlendum sjón-
varpsauglýsingum en oftar en ekki er það
landslagið sem framleiðendur sækja í. Hraðskreiðir glæsi-
vagnar þeysast um eyðilegan sveitaveg og í baksýn rísa
hrikalega naktir fjalldrangar. James Bond bregður sér á
skíði og skrensar á skautasvelli og frægar poppdívur
syngja í MTV með íslenska vindinn í hárinu og Dyrhólaey í
baksýn. Í Bláa lóninu lóna langleitar fyrirsætur.
Hér á landi er nokkur fjöldi fyrirtækja sem býður er-
lendum aðilum þjónustu sína á þessu sviði og hefur þeim
fjölgað undanfarin ár. Þjónustan felst í umsjón með allri
framleiðslu hér á landi þar á meðal að útvega og semja um
tökustaði á landinu, útvega nauðsynlegan búnað, eins og
ljós og upptökuvélar, þyrlur og bíla. Þá eru fengnir leik-
arar og fyrirsætur þegar nauðsyn krefur.
Viðmælendur Morgunblaðsins segja Ísland hafa marga
kosti sem tökustaður, en það hefur ókosti líka. Til dæmis er
hér hátt verðlag sem getur komið við pyngju framleiðenda,
en það eru svo sem engar nýjar fréttir fyrir okkur Íslend-
inga. Pegasus, sem ásamt Saga Film er atkvæðamest í
þjónustu við erlend tökulið, fær 80% tekna sinna á ári af
þessari þjónustu, að sögn framkvæmdastjórans Magnúsar
Ragnarssonar. Jón Þór Hannesson, forstjóri Saga Film,
segir sitt fyrirtæki hafa síðustu fjögur árin fengið um
helming tekna sinna af þjónustu við útlendinga, en inni í
því er að hans sögn sala á myndefni úr safni Saga film.
Hrun 11. september
Magnús Ragnarsson segir aðspurður að verkefnin sem
hingað koma séu misstór. Hann segir að viðskiptin nemi
líklega á bilinu 6–700 milljónum króna á ári. Auglýs-
ingatökur komi hingað jafnt og þétt allt árið og oft með
litlum fyrirvara en kvikmyndaverkefni komi óreglulegar.
Þegar þau verkefni koma skiptirþað hinsvegar mjög miklu
máli fyrir iðnaðinn á Íslandi, að sögn Magnúsar, þar sem
um er að ræða miklar fjárupphæðir í hvert skipti.
„Það var stöðugur vöxtur í þessari þjónustu allt til ársins
2001, sem var eitt af stærstu árunum hingað til. Atburð-
irnir 11. september breyttu hinsvegar mjög miklu, því eftir
þá hættu Bandaríkjamenn snögglega alveg að koma. Það
sem réð því var bæði óhagstæð gengisþróun eftir 2001 en
ekki síst það að öll ímyndarvinna Bandaríkjamanna breytt-
ist. Bandaríkjamenn fóru út í að sýna allt það sem banda-
rískt er í sínu auglýsingaefni og hættu að vera spenntir fyr-
ir evrópsku útliti og framandleika. Þeir duttu alveg út í tvö
ár en nú eru þeir að byrja að koma aftur inn,“ segir Magn-
ús.
Hann segir að svona framleiðsla fylgi að sjálfsögðu líka
almennum hagsveiflum og þegar eigi að spara við kvik-
myndagerðina eigi Ísland undir högg að sækja sökum þess
hve verðlag er hátt í landinu. „Við erum því miður land í
dýrasta kantinum en á móti kemur að þú ert með margt
sem ekki er hægt að fá annars staðar. Það verður samt
aldrei ódýrt að koma og vinna á Íslandi, ekki meðan bjór-
glasið er á 700 kall og bílaleigubíllinn á 20 þúsund kall dag-
urinn.
Í rauninni erum við útflutningsgrein með erlendar
tekjur eins og ferðaþjónustan og eigum við allan sama
vanda að stríða og þeir. Við erum til dæmis að bítast við
ferðamenn um hótelin og bílana á háannatíma. Við erum
töluvert háð árstíðasveiflum eins og ferðaþjónustan, fólk
vill vera hér á sumrin þegar það er næg birta til að vinna.
Það er erfiðara að fá verkefni til landsins í nóvember-
desember þegar það birtir seint og dimmir snemma en sem
betur fer fer vetrarverkefnum fjölgandi.“
Forskot í fjölbreytileika
Magnús segir að einn af vaxtarbroddunum í þessari grein
sé fólginn í því að íslenskir leikstjórar, sem starfa erlendis,
en eru aldir upp hér á landi, komi með verkefni til Íslands.
Hann segir að eitt aðal samkeppnisforskot sem Ísland
hefur fram yfir önnur lönd, þegar kemur að því að taka
ákvörðun um tökustað, sé hve landið býr yfir miklum fjöl-
breytileika. „Þú getur látið Reykjavík líta út eins og stór-
borg frá ákveðnum sjónarhornum. Síðan getur maður verið
kominn út í hraun hjá Bláa lóninu á innan við klukkutíma,
upp á Langjökul eftir tvo tíma og svo eru stórir fossar, svart-
ir sandar og aðrir gjörsamlega nýir og ólíkir staðir aðeins
skottúr í burtu. Til samanburðar gætir þú keyrt í sex tíma í
Þýskalandi og verið alltaf í sama skóginum.“ Magnús bendir
á auðlindina sem vegir eru. „Við höfum malarvegi, steypta
vegi, malbikaða vegi og vegi um ótrúlegt landslag. Þessir
vegir eiga það sameiginlegt að það er engin umferð um þá
og þetta eru gríðarleg verðmæti. Svo er t.d. ekkert mál að
loka Bláfjallahringnum að sumri til, jafnvel svo vikum skipt-
ir. Þá höfum við þrisvar til fjórum sinnum fengið frábæra að-
stoð í Hvalfjarðargöngunum til að taka þar upp mynd. Slíkt
væri miklu erfiðara í göngunum í svissnesku ölpunum,“ seg-
ir Magnús og brosir. „Það er mikil velvild fyrir okkar starf-
semi í landinu, ennþá í það minnsta, og maður getur fengið
starfsfrið sem er ekki eins auðvelt víða er
Spurður um hvernig íslenskir framlei
aðssetningu erlendis segir Magnús að P
Artica, sem er nafnið sem félagið er þek
með tvo starfsmenn á stöðugum ferðalö
allt árið um kring. „Þeir skipta heiminum
fara á milli auglýsingastofa, framleiðsluf
stefnur. Svo erum við líka með umboðsa
Þá auglýsum við í fagtímaritum. Þetta e
aðssetning en það þýðir ekkert að sitja o
efnunum. Samkeppnin hér heima um þe
mjög hörð, en Pegasus og Saga hafa sinn
um verkefnum.“ Magnús segir að brans
sónulegum samböndum og tengslaneti o
fer af fyrirtækinu. Ekki þýði að fara að l
mögulegum samstarfsaðilum.
Um þjónustu við erlenda kvikmyndag
að Pegasus hafi framleitt tvö stór verkef
paradís, sem er frönsk sjónvarpsmynda
heimildamynd um ferðir víkinganna sem
sem tekin hefur verið á IMAX-formi á Í
irnar féllu undir endurgreiðslureglur iðn
skiptaráðuneytisins sem Magnús segir h
lega hjálplegt. „Þessar reglur hjálpa hei
það er umdeilt hvort endurgreiðsluhlutf
nægjanlegt. Ég vona að þessi þjónusta v
myndagerðina nái að vaxa á næstu árum
samkeppnina við önnur lönd segir Magn
sé ekki við hin hefðbundnu samkeppnisl
lands, Norðurlöndin og Bretland.
Samkeppnislöndin eru, að sögn Magn
ur-Afríka, Argentína, Nýja-Sjáland og f
þar sem hægt er að finna sambærilega h
finnast á Íslandi. „Stundum ræðst þetta
inu. Þeir sem annars kæmu til Íslands a
fara til Nýja-Sjálands að vetri. Íslensk n
vissulega sérstök en hún er ekki einstök
inum. Okkur hefur oft krossbrugðið við
myndir frá Suður-Ameríku sem maður g
að væru frá Íslandi. Svo má nefna Kana
Lappland sem bjóða upp á svipað umhve
gerum.“ Sú staðreynd að Ísland er í dýr
inum sem framleiðsluland skekkir samk
isstöðuna, að sögn Magnúsar, en á móti
hér á landi er mikil fagmennska til staða
sögn.
„Þessi þjónusta við erlenda aðila hefu
að verkum að við eigum fullt af hæfileika
tækjum til kvikmyndagerðar. Það væri
sveitamennska í íslenskum bíómyndum
lenskri þátta- og auglýsingamyndagerð
væri þessi þjónusta við erlenda aðila. Hú
irstaða allrar kunnáttu hér á landi.“
Magnús segir að þar sem þessi grein b
Íslendingar hnjóta reglulega um
myndir teknar á Íslandi; í erlendum
tímaritum, í sjónvarpi og í erlend-
um kvikmyndum. Þóroddur Bjarna-
son kynnti sér þjónustu íslenskra
aðila við erlend kvikmyndafyr-
irtæki sem velja sér Ísland sem
tökustað.
Tök