Morgunblaðið - 11.02.2004, Qupperneq 4

FRÉTTIR
4 MIÐVIKUDAGUR 11. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
HONUM krossbrá heldur betur,
ökumanni þessarar dráttarvélar
þegar hún hrökk í tvo hluta þegar
hann var í óðaönn að ryðja reiðstíg
við Rauðavatn seinnipartinn á
mánudag.
Að sögn Sigurðar Reynissonar
hjá Vélamiðstöðinni hf. er ekki vit-
að hvað gerðist, annað en það að
drifskaftið brotnaði og liður á
traktornum gaf sig. Hann segir að
jafnvel sé um framleiðslugalla að
ræða, enda tækið aðeins fjögurra
ára og lítið notað. Dráttarvélin er
sérstaklega hugsuð til að slá gras á
sumrin og er um 10 tonn að þyngd.
Fór í tvennt
í snjóruðn-
ingnum
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
arinnar, segir að Katla sýni alla fyr-
irboða eldgoss. „Við getum ekki búist
við því að sjá Mýrdalsjökul gefa frá
sér mikið frekari merki um undirbún-
ing eldgoss fyrr en jarðskjálftahrina
hefst, sem orsakast af því að kvika er
byrjuð að brjóta sér upp leið til yf-
irborðs. Það getur verið aðdragandi
upp á nokkra klukkutíma. Virknin
getur haldið áfram með þessu móti í
nokkur ár, en það er ólíklegt að það
herði nokkuð frekar á henni að ráði,“
segir Freysteinn.
Hann segir að gætt hafi aukinnar
jarðskjálftavirkni, land hafi risið og
það hafi orðið breytingar á jarðhita
sem megi t.d. sjá á sigkötlum í jökl-
inum. „Þetta eru þau merki sem
menn nota gjarnan til að segja til um
aðdraganda eldgoss og þau eru öll
komin fram. Að því gefnu að ekki
hægi á atburðarásinni verður að bú-
ast við eldgosi undir Mýrdalsjökli á
allra næstu árum,“ segir Freysteinn.
Persónulega telur hann að gos gæti
hafist innan 2–4 ára.
Aðspurður hvort ekki megi gera
ráð fyrir að næsta Kötlugos verði í
stærri kantinum þar sem síðasta gos
var árið 1918, fyrir rúmum 85 árum,
og yfirleitt hafi eldstöðin gosið á 40–
60 ára fresti, segir Freysteinn að all-
ar áætlanir taki mið af því, búist sé
við Kötlugosi af sömu stærðargráðu
og gosið 1918 og að það bresti á með
skömmum fyrirvara. Segir hann að
rúmmál gosefna gæti verið um tífalt á
við það efni sem barst úr Heklugos-
inu árið 2000.
Hluti af viðbragðsáætluninni er að
loka Mýrdalssandi, en einnig er ótt-
ast að sjávarflóðsbylgja, svokallað
Tsunami, gæti myndast þegar hlaup-
ið skellur í sjóinn og er óttast að slík
bylgja gæti farið á byggðina í Vík í
Mýrdal. „Það eru til mjög góðar við-
bragðsáætlanir fyrir Vík sem hafa
verið æfðar í samræmi við þessa
áætluðu atburðarás,“ segir Frey-
steinn.
Eyjafjallajökull er einnig virk eld-
stöð og benda rannsóknir til að eld-
gerist núna,“ segir Magnús Tumi, en
bendir á að hlaup af þessu tagi sé at-
burður af slíkri stærðargráðu að það
verði að vera til áætlanir um hvernig
eigi að rýma svæðið í skyndingu
bresti það á. Slíkt flóð gæti farið yfir
Landeyjarnar og láglendið þar í
kring. „Ef áætlanir eru tilbúnar ætti
að vera nægur tími til að rýma flóða-
svæðið,“ segir hann. Meðal þess sem
kannað verður í hættumatinu er
hvort stærstu hlaup úr vestanverðri
Kötluöskjunni gætu náð inn á Hvols-
völl.
Skjálftavirkni hefur gætt á vestan-
verðum jöklinum að undanförnu, sem
og á honum austanverðum. Magnús
Tumi segir að ef það gysi í vestan-
verðri Goðabungu, þar sem jarð-
skjálftavirknin hefur verið mest und-
anfarin misseri, yrði hlaupið ekki jafn
stórt og þau hlaup sem vísbendingar
eru um að hafi átt sér stað á þessu
svæði. „Það er ekki við því að búast
að gos þar gæti brætt jafnmikinn ís
eins og ef það gysi vestast í Kötlu-
öskjunni sjálfri, ísþykktin er einfald-
lega miklu minni, þó gæti það orðið
verulegt hlaup,“ segir hann.
Hlaupin bresta snögglega á
Helgi segir einnig að hlaup á þessu
svæði séu mun sneggri en til að
mynda hlaup úr Grímsvötnum á
Vatnajökli. „Það er ekkert lón í
Kötlu. Eldgos þar byrjar að bræða ís
og síðan fellur bræðsluvatnið niður
bratta, það er svo stutt frá eldsstöð-
inni niður í byggðina. Í Grímsvötnum
er það 50 km leið. Þetta er allsvaka-
legra,“ segir Helgi.
Þá má einnig búast við því að
landslagið í Þórsmörk myndi breyt-
ast, þar sem jökulhlaup myndi eyði-
leggja allan gróður, en slík hlaup
bera með sér aur og leðju auk þess
sem mikil ísbjörg veltast áfram.
Helgi bendir á að norður úr Mýrdals-
jökli séu heilmikil gljúfur sem hafi
myndast í hlaupum fyrir landnám.
Freysteinn Sigmundsson, for-
stöðumaður Norrænu eldfjallastöðv-
JARÐVÍSINDAMENN segja allar
rannsóknir benda til að eldgos í Kötlu
í Mýrdalsjökli sé í uppsiglingu, virkni
í eldstöðinni hafi vaxið jafnt og þétt
og haldi hún áfram að aukast sé erfitt
að segja hvort vikur, mánuðir eða ár
séu í að gos hefjist. Katla gaus síðast
árið 1918, fyrir rúmum 85 árum, en
hefur að jafnaði gosið á 40–60 ára
fresti. Skjálftavirkni vestan til í jökl-
inum veldur því að menn hafa
áhyggjur af því að hlaup gæti farið
niður Entujökul, niður í Þórsmörk og
á Markarfljótsaura, en flóð á þeirri
leið gæti valdið miklu tjóni.
Magnús Tumi Guðmundsson jarð-
eðlisfræðingur segir að erfitt sé að
spá fyrir um hversu langt er í Kötlu-
gos. „Ástæðan er einföld. Við vitum
ekki hvað Katla þarf að þenjast mikið
út áður en hún gýs. Við höfum engar
mælingar um það, en einn möguleik-
inn er að þessi óróleiki hætti og að
það verði ekki gos í bráð. Hins vegar
getur þetta ekki endalaust haldið
áfram í þessa átt. Það endar með
gosi. Hvort það þarf vikur, mánuði
eða ár vitum við ekki,“ segir hann.
Katla hefur gosið tuttugu sinnum á
sögulegum tíma. Í átján skipti hefur
vatnið sem bráðnar í eldsumbrotun-
um hlaupið austan megin úr jöklinum
og þaðan niður Mýrdalssandinn og í
tvö skipti niður úr Sólheimajökli.
Helgi Björnsson jöklafræðingur hef-
ur rannsakað landslagið undir jökl-
inum og segir að þrjú meginskörð séu
í öskjunni sem er að finna undir ísn-
um. Þriðji möguleikinn er að hlaup
fari út um vestanverða öskjuna, niður
Entujökul, í gegnum Þórsmörk og
þaðan niður á Markarfljótsaura. „Það
myndi valda mestu tjóni ef það færi
niður þessa leið, það gefur augaleið
vegna þess að það eru 1.600 ár síðan
það gerðist síðast og byggð hefur
þróast án þess að hlaup hafi haft þar
áhrif á,“ segir Helgi.
Engar áætlanir um rýmingu
byggðar í Landeyjum
Nú er unnið að því að gera áhættu-
mat á hlaupi á þessu svæði og á það
að vera tilbúið í haust, en ekki hafa
verið gerðar neinar viðbragðsáætlan-
ir um hvernig skuli rýma svæðið hefj-
ist hlaup úr vestanverðum jöklinum.
Fyrstu vísbendingar um að stór
hlaup hafi farið yfir Landeyjar komu
fyrst fram í rannsóknum Hreins Har-
aldssonar í kringum 1980. Nýlegar
rannsóknir vísindamanna við Edin-
borgarháskóla hafa leitt í ljós að stór
hlaup ættuð úr vesturhluta Kötlu-
öskjunnar hafi farið þessa leið á um
1.–2.000 ára fresti. „Það er ekkert
sem bendir sérstaklega til að slíkt
virkni í Kötlu og Eyjafjallajökli teng-
ist. Nokkur gos hafa orðið þar á
sögulegum tíma, þau síðustu árin
1821–23 og 1612. Árið 1823 gaus sam-
tímis í Kötlu og Eyjafjallajökli.
Magnús Tumi segir að hlaup úr Eyja-
fjallajökli gætu orðið sneggri en flóð
úr Mýrdalsjökli, en þau yrðu ekki
jafn stór og Kötluhlaup, þar sem það
sé ekki það mikill ís til að bræða.
Ekki víst að varnargarðar við
Fljótshlíð myndu halda
Um hversu snögg hlaupin gætu
verið segir Magnús Tumi að erfitt sé
að segja. „Hluti af þeirri vinnu sem
við erum nú að vinna að snýst um að
meta hvað gæti komið úr Eyjafjalla-
jökli og hver útbreiðsla slíks hlaups
væri þannig að hægt verði að fara í
einhverjar fyrirbyggjandi aðgerðir.
Hann segir líklegast að hlaup úr
Eyjafjallajökli færi niður Gígjökul og
þaðan í farveg Markarfljóts. „Það er
ekki víst að þeir varnargarðar, sem
beina Markarfljótinu frá Fljótshlíð-
inni og niður til Dímons yrðu mikil
fyrirstaða ef það hlypi úr Eyjafjalla-
jökli,“ segir Magnús Tumi.
Hann segir að ef varnargarðarnir
brystu færi hlaupið niður Þverá en
þar hafa menn hugmyndir um að
byggja sumarbústaði. Aðspurður
hvort hann myndi ráðleggja mönnum
frá slíkum ráðagerðum segist hann
telja að menn eigi að bíða með fram-
kvæmdir þar til niðurstöður úr
hættumatinu liggi fyrir, þannig að
það sé ljóst hver hættan er og hvað
megi gera við henni.
Freysteinn segir mælingar á jarð-
skorpuhreyfingu hafa sýnt að um-
talsvert magn af kviku hafi komið inn
undir Eyjafjallajökul árin 1994 og
1999. „Þá sjáum við landris sem varð í
suðurhlíðum jökulsins þar sem kvika
safnaðist fyrir.“ Hann segir að kvika
streymi nú ekki lengur undir Eyja-
fjallajökul en nú virðist vera tiltölu-
lega jafnt streymi kviku undir Kötlu.
„Í augnablikinu er fókusinn fyrst og
fremst á Mýrdalsjökul,“ segir hann.
Kötluhlaup gæti farið niður
í Landeyjar um Þórsmörk
Ómögulegt að
segja hvort séu
vikur, mánuðir eða
ár í að eldgos verði
á Mýrdalsjökli

 

 

 

 


 


 






 

   

      

 

    


 !
 

 


          
"! 

 

   !


"  
#  # $ %  $
$
! 
& $ 

 

! 

 # '   Plúsfer›ir • Hlí›asmára 15 • Sími 535 2100
Po
rtúg
al
38.270kr.
Sama sólin - sama fríi›
-en á ver›i fyrir flig!
á mann miðað við að 2 fullorðnir og 2 börn, 2ja-11ára, ferðist saman.
46.855 kr. á mann ef 2 ferðast saman.
Innifalið er flug gisting í 7 nætur á Sol Dorio, 10.000 kr. bókunarafsláttur
og ferðir til og frá flugvelli erlendis.
ÁKVEÐIÐ hefur verið að Landbún-
aðarháskólinn á Hvanneyri og Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins
(RALA) muni í framtíðinni lúta einni
og sömu yfirstjórn. Hefur landbún-
aðarráðherra, Guðni Ágústsson,
skipað nefnd til þess að fylgja þessari
ákvörðun eftir en hann tekur þó fram
að ekki séu uppi áform um flutning á
RALA upp á Hvanneyri eða að skera
niður fé til rannsóknastarfa.
Landbúnaðarháskóli Íslands
Landbúnaðarráðherra segist hafa
viðrað þá humynd að Landbúnað-
arháskólinn á Hvanneyri eigi eftir
breytinguna að heita Landbúnað-
arháskóli Íslands. „Á Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins liggur gríð-
arleg þekking og vinna í gegnum árin
sem þarf að nýta sem best til rann-
sóknastarfa, leiðbeininga og kennslu.
Á Hvanneyri er auðvitað líka mikil
reynsla og þekking en mér finnst
ástæðulaust að Landbúnaðarháskól-
inn sé að byggja það sama upp á
Hvanneyri og hjá RALA og tel því
eðlilegt að þetta verði eitt og sama
fyrirtækið með svona svipuðum
hætti og Háskóli Íslands og Raunvís-
indastofnun háskólans, þ.e. að stofn-
anirnar lúti sömu stjórn,“ segir
Guðni.
Landbúnaðarráðherra tekur þó
fram að hann sé ekki að boða að tekið
verði fé úr rannsóknum til þess að
setja í kennslu heldur sé hugmyndin
sú að styrkja íslenskan landbúnað í
þeim verkefnum sem blasi við á svo
mörgum sviðum nú, að gera Land-
búnaðarháskólann sterkari til þess
að taka þátt bæði í þeim vísindaverk-
efnum sem menn vilja styrkja hér
innanlands en ekki síður til þess að
ná fé til vísinda- og rannsóknastarfa
úr sjóðum í Evrópu. „Þetta er í gróf-
um dráttum hugsunin á bak við
þetta. Það eru engin áform um nið-
urskurð eða flutning á RALA upp á
Hvanneyri. Þetta er fyrst og fremst
viðurkenning á því að þetta sé eitt og
sama fyrirtækið sem starfar í þágu
íslensks landbúnaðar,“ segir Guðni.
Skynsamleg tillaga að mati
Bændasamtakanna
Ari Teitsson, formaður Bænda-
samtakanna, segir afstöðu samtak-
anna hafa verið tiltölulega skýra í
þessu efni. „Við teljum að þetta sé
skynsamleg tillaga, þ.e.a.s. að auka
samnýtingu starfskrafta og aðstöðu
á þessum stofnunum. Á RALA er
mikill fjöldi ágætra vísindamanna og
það væri fengur í ef þeir kæmu meira
að kennslu og vísindastarfi á Hvann-
eyri. Á Hvanneyri eru unnar margar
og góðar rannsóknir sem vissulega
tengjast Rannsóknastofnuninni á
Keldnaholti. Sú samvinna gæti þó
verið markvissari og meiri. Þetta er
því hið besta mál,“ segir Ari.
RALA og
skólinn á
Hvanneyri
lúti sömu
stjórn