Morgunblaðið - 11.02.2004, Page 26

26 MIÐVIKUDAGUR 11. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Tetra Ísland skuldar nú um 750milljónir króna og að sögn JónsPálssonar, framkvæmdastjórafyrirtækisins, er meginskýring-
in á svo miklum skuldum þær fjárfestingar
sem forverar Tetra Íslands réðust í við
uppbyggingu tveggja aðskilinna kerfa.
Annað kerfið er í notkun en hitt selst ekki.
Tekjur síðasta árs námu um 100 millj-
ónum króna, þar af voru 40 milljónir af
samningi við ríkið Reykjavíkurborg um
Tetra-fjarskipti lögreglu og slökkviliðs.
Duga þessar tekjur ekki til að standa undir
rekstrinum og telur Jón að þrefalda þurfi
tekjurnar frá ríkinu til að koma rekstrinum
í gott horf. Minnka þurfi skuldirnar niður í
350 milljónir króna en stærstu lánardrottn-
ar eru Landsbankinn, Lýsing, Síminn og
Sparisjóður vélstjóra. Að sögn Jóns hafa
samningar náðst við lánardrottna vegna
80% skuldanna en samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins er t.d. ósamið við Símann.
Helstu viðskiptavinir Tetra Íslands hafa
verið lögregluembætti, slökkvi- og sjúkra-
lið, björgunarsveitir, ýmsar stofnanir ríkis
og Reykjavíkurborgar og fyrirtæki á sviði
flutninga, ferðaþjónustu og verktakastarf-
semi. Eigendur fyrirtækisins eru Orku-
veita Reykjavíkur, sem á 46% hlut, Lands-
virkjun á 29%, bandaríska
fjarskiptafyrirtækið Motorola á tæp 20%
og TölvuMyndir eiga tæp 5%. Starfsmenn
eru sex talsins, að meðtöldum fram-
kvæmdastjóranum, en í stjórn eru Þorleif-
ur Finnsson formaður, Stefán Pétursson
og Eiríkur Bragason.
Lögum breytt fyrir Landsvirkjun
Tetra Ísland varð til í árslok 2001 við
sameiningu Tetralínu.Net og Stiklu ehf.
Sögu forveranna má hins vegar rekja allt
aftur til ársins 1999 þegar Landsvirkjun,
Landssíminn og TölvuMyndir stofnuðu
fyrirtækið TNet ehf. Undirbúningur hafði
þá staðið yfir um nokkurt skeið um að
koma upp nýju farstöðvakerfi sem notaðist
við svonefndan Tetra-staðal. Ríkisstjórnin
hafði þá samþykkt lagabreytingu sem
gerði Landsvirkjun kleift að taka þátt í út-
boði á Tetra-fjarskiptakerfi fyrir neyðar-
þjónustu. Á þessum tíma lá fyrir ákvörðun
um að bjóða kerfið út fyrir lögreglu og
slökkvilið á suðvesturhorninu og taka það í
notkun í júní árið 2000.
TNet varð hins vegar ekki hlutskarpast í
útboðinu heldur Irja ehf., sem þá var í 75%
eigu eignarhaldsfélagsins Kaupthing Lux-
emborg og 25% eigu Jóns Þórodds Jóns-
sonar, núverandi tæknistjóra Tetra Ís-
lands. Irja bauð 36 milljónir kr. í útboði
Ríkiskaupa, TNet bauð 72 milljónir og Tal
bauð 112 milljónir. Samið var við Irju í jan-
úar árið 2000 til tíu ára um rekstur Tetra-
kerfis fyrir lögregluna, slökkviliðið í
Reykjavík og Reykjavíkurborg. Yfirtók
Tetra Ísland svo þennan samning. Í mars
árið 2000 keypti Lína.Net Irju og Orku-
veita Reykjavíkur (OR) varð þar með aðal-
eigandi fyrirtækisins. Skömmu eftir kaup-
in fór Lína.Net fram á afslátt
á kaupverðinu á Irju, aðallega
vegna vanefnda af hálfu Mot-
orola. Í viðskiptablaði Morg-
unblaðsins kom fram á sínum
tíma að kaupverðið hefði
lækkað um 25 milljónir og
Motorola gefið afslátt af bún-
aðinum. Eftir sátu 225 millj-
ónir króna í bókum Línu.Nets
en 224,5 milljónir voru afskrif-
aðar í bókhaldi fyrirtækisins á
árinu 2000, eða 99,8% af kaup-
verðinu. Þess má geta að af
250 milljóna kr. kaupverði á
Irju voru 125 milljónir greidd-
ar með 8% hlut í Línu.Neti.
Ekkert varð úr Tetra-væð-
ingu Tals en um mitt árið 2000 voru tvö
kerfi komin í notkun, annars vegar hjá Irju
og hins vegar hjá TNeti, sem nú hafði hlot-
ið nafnið Stikla ehf. Irja notaðist við búnað
frá Motorola en Stikla var með Nokia. Um
þetta leyti voru hafnar óformlegar viðræð-
ur um sameiningu fyrirtækjanna og í ágúst
2000 hófust formlegar viðræður með sam-
þykki stjórna beggja aðila. Viðræðunum
var síðan slitið í október sama ár þar sem
stjórnendur Stiklu töldu að umbeðnar upp-
lýsingar frá Irju hefðu ekki reynst full-
nægjandi.
Sameiningarviðræður hófust svo að nýju
árið 2001 en þá hafði nafni Irju verið breytt
í Tetralínu.Net. Málefni þess fyrirtækis
hafði þá nokkrum sinnum borið á góma inn-
an borgarstjórnar, í tengslum við umræðu
um Línu.Net. Þannig gagnrýndi minnihluti
sjálfstæðismanna kaup Línu.Net á Irju
fyrir 250 milljónir en meirihluti R-listans
gagnrýndi einnig Landsvirkjun fyrir fjár-
festingar í Stiklu. Í framhaldi af umræðu í
borgarstjórn sögðu forráðamenn Lín-
u.Nets að kaupin á Irju væru ekki glatað fé,
vænta mætti 700 milljóna króna tekna á ári
af Tetra-þjónustu og var vitnað þar til út-
tektar ráðgjafarfyrirtækis í þeim efnum.
Var þá miðað við að kerfið myndi ná yfir
staðan varð sú
orola-kerfið se
og byggja up
anum Nokia.
Samruni fyr
á hluthafafund
nokkurn tíma
samningum á
fór fram og ge
Tók fyrirtæki
byrjun 2002. S
ið á um 1.100
upp á 900 mi
milljónir. Efti
markmiðið að
verð og nota N
an til þess að M
hlut í Tetra Í
Samkomulag
áframhaldand
samstarfi við
losa sig við No
ur eignarhald
irtækinu þun
skýrist að mes
son. Hann seg
stað um að ko
lendis í samsta
hafi ekki enn t
Skuldir Tetra Íslands námu um 750 milljónum um
Tetra Íslan
kerfi og ann
Framtíð fjarskiptafyr-
irtækisins Tetra Íslands
getur ráðist í dag
þegar stjórn þess kemur
saman til fundar til að
ræða neikvætt svar frá
dómsmálaráðuneytinu
um að endurskoða
samninga við ríkið.
Þjónustan hefur ekki
gefið þær tekjur sem
upphaflegar vonir stóðu
til og skuldir eru miklar.
Einn af stöðvarstjórum Slökkviliðs höfuðborgarsvæðisins
Jón Pálsson
Hvað er Tetra?
TETRA er í raun skammstöfun og
stendur fyrir „Terrestial Trunked
Radio“. Um er að ræða langdrægt
stafrænt talstöðvakerfi með eig-
inleika símkerfa og er talið sameina
kosti þrenns konar fjarskiptabún-
aðar; talstöðva, NMT-síma og GSM-
síma. Notendur Tetra-kerfis eru
tengdir saman á einu landsneti en
kerfið var up
viðbragðsað
skipti án þes
ilar gætu hle
endur og þjó
stofnað með
aðilar frá 24
Á vefsíðu
fremur að m
VALD FÓLKSINS
Lýðræði er án efa sú stjórnskipunsem leitt hefur til mestrar far-
sældar og framfara. Það fer ekkert á
milli mála hvað átt er við með lýðræði.
Orðið er gagnsætt og merkir að valdið
sé fólksins: almenningur ræður. Út-
færsla lýðræðis hefur hins vegar verið
með ýmsu móti og það hefur þróast
hægt og bítandi í aldanna rás. Í upphafi
var atkvæðisrétturinn þeirra sem vald-
ið höfðu en smám saman varð atkvæð-
isrétturinn víðtækari, hætti til dæmis
að vera bundinn við eignir, kynferði
eða kynþátt, eftir því hvar er borið nið-
ur. Þetta voru breytingar sem ekki
gerðust þrautalaust.
Þróun lýðræðis lýkur hins vegar
ekki einn góðan veðurdag og sennilega
á það við um flest lýðræðisríki heims að
hægt er að gera betur í að færa valdið
til fólksins. Við búum við svokallað full-
trúalýðræði á Íslandi sem felst í því að
kjósendur kjósa sér fulltrúa til setu á
Alþingi og fara þeir með valdið fyrir
hönd umbjóðenda sinna. Það er ef til
vill einföldun en segja má að kjósand-
inn hafi valdið á fjögurra ára fresti en
þess á milli fara aðrir með vald hans.
Samfylkingin lagði fram tillögur um
breytingar á stjórnarskránni á Alþingi
í haust og fjallar Össur Skarphéðins-
son, formaður Samfylkingarinnar, um
þær í grein í Morgunblaðinu í gær.
Einn tillaga flokksins er að í „stjórn-
arskrá verði mælt fyrir um þjóðarat-
kvæðagreiðslu þannig að tiltekinn hluti
landsmanna geti krafist hennar“.
Þessa tillögu rökstyður Össur svo: „Í
nútímalýðræði verða borgararnir að
eiga kost á því að segja álit sitt á þeim
málum sem mestu varða með öðrum
hætti en einungis að kjósa fulltrúa á Al-
þingi á fjögurra ára fresti. Í stefnumót-
un Samfylkingarinnar um lýðræði var
það því ein meginniðurstaða að nauð-
synlegt væri að rýmka rétt þegnanna
til að kalla fram þjóðaratkvæða-
greiðslu við tilteknar aðstæður. Svipuð
viðhorf er að finna í öðrum flokkum og
áhersla á þau fer vaxandi. Færi svo að
Samfylkingin tæki þátt í endurskoðun
á stjórnarskránni er þetta t.d. meðal
þeirra atriða sem flokkurinn legði
einna þyngsta áherslu á af þeim hug-
myndum sem Samfylkingin kynnti í til-
lögunni sem hún flutti í haust í tilefni af
heimastjórnarafmælinu.“
Össur hefur áður fjallað um það,
meðal annars á síðum Morgunblaðsins
í apríl 2002, að hann vilji efla lýðræðið
og sérstaklega nefnt að tæknin bjóði
upp á „stórkostlegustu framfarir í lýð-
ræðisþróun veraldarinnar frá því al-
menningur fékk almennan rétt til að
kjósa sér fulltrúa til þjóðþinganna“.
Þessi ummæli eru í anda þeirra hug-
mynda sem Morgunblaðið hefur sett
fram um milliliðalaust lýðræði og eiga
rætur að rekja til sérstaks fylgiblaðs
sem fylgdi blaðinu vorið 1997 og var
þýðing rækilegrar umfjöllunar sem
birst hafði í vikuritinu The Economist
skömmu áður. Nú er svo komið að
tæknin býður upp á það að hægt er að
ganga til kosninga með mun minni fyr-
irhöfn en áður og upplýsingar eru kjós-
endum jafnaðgengilegar og hinum
kjörnu fulltrúum. Almenningur getur
því hæglega tekið málefnalega afstöðu
til flókinna og umdeildra mála. Það er
því tímabært að þessi mál verði tekin
til endurskoðunar og lýðræðið eflt.
HVAÐ VELDUR?
Í 40. grein laga nr. 161 frá 20. des-ember 2002 um fjármálafyrirtækisegir svo:
„Aðilar, sem hyggjast eignast virkan
eignarhlut í fjármálafyrirtæki skulu
leita samþykkis Fjármálaeftirlitsins
fyrir fram … Með virkum eignarhlut er
átt við beina eða óbeina hlutdeild í fyr-
irtæki, sem nemur 10% eða meira af
eigin fé, stofnfé eða atkvæðisrétti eða
aðra hlutdeild, sem gerir kleift að hafa
veruleg áhrif á stjórnun viðkomandi
fyrirtækis …“
Í 45. grein sömu laga segir m.a.:
„Sæki aðili ekki um leyfi Fjármála-
eftirlitsins í tilefni af kaupum eða
aukningu á virkum eignarhlut þrátt
fyrir að honum sé það skylt skv. 40. gr.
fellur niður atkvæðisréttur, sem fylgir
þeim hlutum, sem eru umfram leyfileg
mörk.“
Í Morgunblaðinu í dag er skýrt frá
því að skv. hluthafalista Íslandsbanka
frá því í gærmorgun eigi Landsbanki
Íslands nú 7,4% hlut í Íslandsbanka og
Burðarás 5,2%.
Burðarás er dótturfélag í 100% eigu
Eimskipafélags Íslands og Landsbanki
Íslands á ráðandi hlut í Eimskipafélag-
inu eða 35%.
Það er því ljóst að samtals eiga
Landsbanki og Burðarás 12,6% í Ís-
landsbanka.
Í Morgunblaðinu í dag skýrir Páll
Gunnar Pálsson, forstjóri Fjármálaeft-
irlitsins, frá því að Landsbanki Íslands
hafi ekki leitað til Fjármálaeftirlitsins
vegna þessara hlutabréfakaupa eins og
þó er skylt skv. 40. grein laganna um
fjármálafyrirtæki sem vísað var til hér
að framan.
Ekki fer á milli mála að í þessu tilviki
á ákvæði laganna um óbeinan eignar-
hlut við.
Það ákvæði laganna skýrir Páll
Gunnar Pálsson á þennan veg: „Það er
talað um beinan og óbeinan eignarhlut í
lögunum. Í því felst að það getur verið
fleiri en einn aðili sem eigi eignarhlut-
inn. Það er svo Fjármálaeftirlitsins að
meta hver tengsl milli aðila eru.“
Það skiptir höfuðatriði að þeim
reglum sem settar hafa verið um verð-
bréfaviðskipti sé fylgt. Á því hefur
greinilega verið misbrestur. Ekki eru
margar vikur frá því að upp kom að
innherjar í Eimskipafélaginu höfðu
ekki fylgt settum reglum varðandi
samskipti við regluvörð fyrirtækisins
um hlutabréfakaup í fyrirtækinu.
Nú verður ekki annað séð en elzti
banki landsins, Landsbanki Íslands,
hafi ekki gætt þeirrar frumskyldu að
leita samþykkis Fjármálaeftirlits áður
en bankinn eignaðist virkan eignar-
hlut, þ.e. yfir 10%, í Íslandsbanka.
Hvað veldur því að Landsbankinn
hefur ekki sinnt þessari lagaskyldu svo
sem honum ber?
Margt bendir til að reglum um verð-
bréfaviðskipti hafi ekki verið fylgt sem
skyldi. Það fer að skipta máli fyrir
Fjármálaeftirlitið að það beiti því aga-
valdi sem það býr yfir lögum sam-
kvæmt. Ella er hætta á því að ekki tak-
ist að tryggja að þessi viðskipti fari
fram innan þess lagaramma sem þeim
hefur verið settur.