Morgunblaðið - 29.03.2004, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 MÁNUDAGUR 29. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
000011
M
enntastefna er atvinnustefna,
númer eitt, tvö og þrjú,“
segir Gísli Hjálmtýsson,
deildarforseti tölvunar-
fræðideildar Háskólans í
Reykjavík. Hann telur að íslensk stjórnvöld
setji ekki næga fjármuni til menntamála og
bendir á að menntun sé atvinnuskapandi.
„Mér finnst við sem þjóð oft hafa einbeitt
okkur um of að því að horfa á nátt-
úruauðlindirnar og að fjárfesta í að virkja
þær. Það er allt af hinu góða, en við höfum
gert það svolítið á kostnað menntunar. Þó að
við tölum mikið um mannauð ber ekki mikið
á því að við höfum litið á okkar mennta-
stefnu sem atvinnustefnu.“
Gísli bendir á að t.d. hafi fjárhæðum, sem
séu gríðarlega háar miðað við það sem er
sett í háskólana, verið varið í hluti eins og
forkannanir vegna virkjana. „Það end-
urspeglar að mínum dómi ómeðvitað verð-
mætamat þjóðarinnar. Það eimir enn tals-
vert eftir af hugsunarhættinum að vitið verði
ekki í askana látið. En ég held að þegar við
horfum fram á veginn sé það einmitt það
eina sem við getum látið í askana, það er
það sem við smíðum á okkar hugmyndum.“
Eykur samkeppnishæfni atvinnulífins
Gísli hefur skoðað hvað háskólakerfið
kostar hér á landi. Íslendingar setja 5–6
milljarða í háskólamenntun á ári hverju og
eru um 10–15 þúsund nemendur í háskólum
landsins hverju sinni. „Ein af þeim spurn-
ingum sem maður verður að spyrja sig er
hvort það sé ekki bara einfaldara að borga
skólagjöld fyrir Íslendinga og senda þá til
útlanda og vera ekki með neina háskóla á Ís-
landi. Nú er ég ekki að halda því fram að
svo eigi að vera, en sú umræða á alveg rétt
á sér. Menn eiga að velta því fyrir sér, hvað
erum við að gera og af hverju erum við að
reka háskólakerfi á Íslandi.“
Gísli bendir á að ein rök fyrir því að reka
íslenska háskóla sé að það sé gott og göfg-
andi fyrir mannlífið. Einnig sé spurning
hversu margir kæmu aftur heim ef Íslend-
ingar þyrftu að sækja allt sitt háskólanám til
útlanda. „Mín skoðun er að það sé í raun
það eina sem réttlæti og krefjist þess að við
Íslendingar byggjum upp háskólamenntun
og séum með háskólastarfsemi í landinu. Það
er að atvinnulífið þarf á því að halda, sér í
lagi nýtísku atvinnulíf.“
Gísli bendir á að frá því verkfræðideild
Háskóla Íslands var stofnuð á fimmta ára-
tugnum hafi átt sér sér stað virkjunar- og
stóriðjuframkvæmdir sem hefðu verið
óhugsandi ef þessi verkmenntun hefði ekki
verið til í landinu. Afrakstur tölvunar-
fræðideildar HÍ, sem var stofnuð fyrir ald-
arfjórðungi, sé atvinnulíf sem velti 20 millj-
örðum á ári.
Fjármunir í menntakerfinu nýtast illa
„Það er enginn vafi á því að mínum dómi
að við erum að setja óþarflega lítið af pen-
ingum í skólakerfið. Ég tel einnig að mikið
af þeim fjármunum sem við setjum í skóla-
kerfið í dag sé ekki virkt fjármagn, heldur
fjármagn sem nýtist mjög illa.“
Nefnt hefur verið að yfir 3% af vergri
þjóðarframleiðslu sé varið til rannsókna hér
á landi. Gísli segir þessa tölu ekki segja alla
söguna, því þarna séu framlög til rann-
sóknastofnana atvinnulífsins, eins og rann-
sóknastofnana fiskiðnaðarins og landbún-
aðarins, tekin með og að auki sé hluti af
hverju stöðugildi við Háskóla Íslands helg-
aður rannsóknum og þannig tekinn með í
reikninginn. Prófessorar sem hafi hluta
stöðugildis helgað rannsóknum, þurfi þó ekki
endilega að vinna við rannsóknir.
„Að mínum dómi setjum við ekki nóga
fjármuni í rannsóknir og skólakerfið. Ég tel
einnig að mikið af þeim fjármunum sem við
setjum í skólakerfið í dag sé ekki virkt fjár-
magn og nýtist mjög illa. Sumir halda því
fram í umræðunni að HÍ eigi að vera eini
rannsóknarháskóli landsins. Sumt af því
hljómar auðvitað bara eins og örvænting-
arhjal hjá staðnaðri einokunarstofnun. Ég
held að það væri í rauninni langeðlilegast að
fjármögnun rannsókna til háskóla væri að
mestu leyti, ef ekki alfarið, árangurstengd.
Gísli segir núverandi fyrirkomulag varð-
andi styrki til kennslu í háskólum landins,
þar sem ríkið borgar með hverjum nemenda,
viðunandi, en segir að HR standi verr að
vígi þegar kemur að rannsóknum. „Við fáum
lítið rannsóknarfjármagn frá ríkinu þó svo
að okkar rannsóknarárangur gefi tilefni til
að við eigum meira skilið. Háskólarnir í
kringum okkur eru að fá umtalsverða fjár-
muni beint frá ríkinu, án þess að sýna fram
á rannsóknarárangur í samræmi við það.“
Gísli segir að Háskóli Íslands fái um 1,6
milljarða á ári til rannsókna og spyr hvort
ekki eigi að vera sjálfsagt að HÍ geri grein
fyrir því hvert féð rennur. „Til samanburðar
veitti rannsóknarsjóður RANNÍS styrki sem
voru samtals 318 milljónir. Af því fékk HÍ
auðvitað talsvert. Þeir fengu um eða yfir 200
milljónir af þessum 300. Þeir fá að auki átta
sinnum það í fjármögnun frá ríkinu til rann-
sókna sem þeir þurfa ekki að gera grein fyr-
ir á neinn hátt,“ segir Gísli. Hann segir að
HR fái álíka mikið í samkeppnisstyrkjum og
fá ríkinu og því halli verulega á.
Gísli segist telja umræðuna um að flokka
HR sem „fagháskóla“ vart svara verða.
„Staðreyndin er sú að HÍ hefur ekki verið
rannsóknaháskóli og er ekki rannsókn-
arháskóli í þeim skilningi sem menn leggja í
það orð,“ segir Gísli. Í Morgunblaðinu í síð-
asta mánuði var viðtal við dr. Rúnar Vil-
hjálmsson prófessor, þar sem hann ræddi
gæðavísa íslenskra háskóla, en Háskóli Ís-
lands hefur sett sér það markmið að verða
rannsóknarháskóli þjóðarinnar.
„Miðað við þá kvarða sem Rúnar leggur
fram mun enginn háskóli á Íslandi nokkurn
tímann uppfylla það að verða rannsókn-
arháskóli. Stærðin ein mun ekki leyfa það,“
segir Gísli og nefnir sem dæmi viðmiðun
Rúnars um höfnunarhlutfall. HR hafnar um
50% af umsækjendum um skólavist, en Há-
skóli Íslands ekki nema 1,2%, en Rúnar
nefnir hátt höfnunarhlutfall sem eitt ein-
kenni rannsóknarháskóla.
Ekki erfitt að meta árangur
Framlög ríkisins til rannsókna ættu að
vera árangurstengd, að mati Gísla. „Annars
vegar má hugsa sér að efla samkeppnissjóði
og hins vegar að veita hærra hlutfalli á sam-
keppnisgrundvelli. Hlutfall samkeppnisfjár-
magns er tiltölulega lágt á Íslandi og ætti
það fé sem er veitt frá ríkinu vera árangurs-
tengt í ríkari mæli.“
Aðspurður hvort það geti ekki verið erf-
iðleikum háð að meta árangur rannsókna í
hugvísindum, tungumálum og öðrum grein-
um sem Háskóli Íslands kennir einn ís-
lenskra háskóla, segir Gísli ekki svo vera,
enda séu rannsóknir skilgreindar í al-
þjóðlegu samhengi.
Ekki eigi að líta einka-
skóla öðrum augum
Inntur eftir því hvort einkaskóli eigi að fá
jafnmikið fé frá ríkisvaldinu til rannsókna og
skóli sem sé í eigu þjóðarinnar, segir Gísli
að honum finnist öll umræða um að líta eigi
einkaskóla öðrum augum en ríkisskóla, og
jafnvel neikvæðum augum, undarleg. „Há-
skólinn í Reykjavík er sjálfseignarstofnun
sem hefur það eina markmið að gera þjóð-
inni gagn með því að byggja hér upp rann-
sóknar- og kennslustarf með það fyrir aug-
um að útskrifa toppnemendur og auka
samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs. Ef
einhvern tímann yrði rekstrarafgangur af
þessum skóla, sem hefur ekki gerst enn,
færi hann í að byggja þennan skóla upp enn
frekar. Eini munurinn á okkur og skóla í
eigu ríkisins, er að við þurfum að taka
ábyrgð á okkar fjármálum. Þ.e.a.s. ef við
værum ríkisskóli og eyddum langt umfram
það sem tekjur okkar leyfðu neyddist ríkið
til að taka það á sig. Ef HR myndi gera það
sem sjálfseignarstofnun legðist skólinn nið-
ur. Það er eini munurinn.“
Aðspurður hvort Ísland sé nógu stórt fyrir
marga stóra háskóla segir Gísli að HR ætli
að einbeita sér að tiltölulega fáum greinum
og rannsóknarvinnu. „Við erum fyrst og
fremst að stunda okkar rannsóknir í al-
þjóðlegu samhengi. Á þeim sviðum sem við
einbeitum okkur að, tölvunarfræðinni, erum
við í miklu samstarfi við margar af bestu
rannsóknarstofnunum heims og við munum
halda því áfram. Það skiptir okkur fyrst og
fremst máli hvernig við stöndum okkur í
samanburði og samkeppni við þessar stofn-
anir.“
Fé til menntamála verði
meira árangurstengt
Morgunblaðið/Sverrir
„Það er enginn vafi á því að mínum dómi að
við erum að setja óþarflega lítið af peningum
í skólakerfið,“ segir Gísli Hjálmtýsson, deild-
arforseti tölvunarfræðideildar í HR.
Gísli Hjálmtýsson, forseti tölvunarfræðideildar HR,
segir að ekki séu nægir fjármunir settir í skólakerfið af
hálfu ríkisins. Vill hann að árangurstengdar mælingar
verði notaðar við útdeilingu rannsóknarfjár á Íslandi og
að samkeppnissjóðir verði efldir.
nina@mbl.is
LIONSMENN afhentu í gær for-
seta Íslands, Ólafi Ragnari
Grímssyni, fyrsta egg Rauðu
fjaðrarinnar. Eggin verða seld
fyrirtækjum, sem hluti af lands-
söfnun Lionshreyfingarinnar. Þau
fást í tveimur stærðum og eru
gerð af Koggu keramiklistakonu
og skreytt af Magnúsi Kjart-
anssyni myndlistarmanni. Lands-
söfnunin stendur yfir til þriðja
apríl næstkomandi, en að þessu
sinni er safnað fyrir langveik
börn. Reiknað er með að Lions-
klúbbar og félög aðstandenda
langveikra barna fái tækifæri til
að sækja um styrki til verkefna
sem tengjast þessu málefni.
Landssöfnun Lionshreyfing-
arinnar fer í ár fram eftir fjórum
leiðum, í fyrsta lagi með merkt-
um söfnunarbaukum, í öðru lagi
með því að selja umrædd egg og
penna í fyrirtæki. Í þriðja lagi er
um að ræða söfnunarnúmerið
905-5050, en sé hringt í það
skuldfærast eitt þúsund krónur á
símanúmerið og í fjórða lagi er
hægt að leggja inn á reikning
númer 0101-05-285000 í Lands-
bankanum, en kennitalan er
640572-0869.
Lionsmenn safna
fyrir langveik börn
Morgunblaðið/Jim Smart
Hörður Sigurjónsson, fjölumdæmisstjóri Lionshreyfingarinnar, afhendir
Ólafi Ragnari Grímssyni fyrsta eggið í tilefni af landssöfnuninni.
RÁN var framið í verslun 10–11 á
Seljavegi um tíuleytið á föstudags-
kvöldið. Ungur maður kom inn í
verslunina og ógnaði starfsfólki með
sprautunál. Þvingaði hann starfs-
fólkið þannig til að afhenda sér pen-
inga og hljóp síðan á braut. Lögregla
grunaði strax ákveðinn mann eftir
lýsingu vitna. Farið var á nokkra
staði og var maðurinn handtekinn í
íbúðarhúsnæði í Þingholtunum hálf-
tíma eftir að tilkynning barst um
ránið. Játaði hann á sig verknaðinn
við yfirheyrslur á laugardag. Málið
telst upplýst og var manninum
sleppt strax að loknum yfirheyrslum.
Rán framið
í 10–11 á
Seljavegi