Vísir - 04.09.1981, Blaðsíða 8

8
Föstudagur 4. september 1981
vtsm
'utyefandi: Reykjaprent h.f.
Rifctjörí: Ellert B. Schram.
Útgefandi: Reykjaprenth.f.
Ritstjóri: Ellert B. Schram.
Fréttastjóri: Sæmundur Guðvinsson. Aöstoöarfréttastjóri: Kjartan Stefánsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur Pétursson. Blaöamenn: Axel Ammen-
drup, Arni Sigfússon, Herbert Guðmundsson, Jóhanna Birgisdóttir, Jóhanna
Sigþórsdóttir, Kristín Þorsteinsdóttir, AAagdalena Schram, Sigurjón Valdi-
marsson, Sveinn Guðjónsson, Þórunn Gestsdóttir. Blaöamaöur á Akureyri: Gísli
Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L. Pálsson, Sigmundur O. Steinarsson. Ljósmynd-
ir: Emil Þór Sigurðsson, Gunnar V. Andrésson.
utlitsteiknun: AAagnús Ölafsson, Þröstur Haraldsson.
Safnvöröur: Eirikur Jónsson.
Auglýsingastjóri: Páil Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Ritstjórn: Síðumúli 14, simi 86611, 7 línur.
Auglýsingar og skrifstofur: Síðumúla8, simar 86611 og 82260.
Afgreiösla: Stakkholti 2—4, sími 86611.
Áskriftargjaldkr.85á mánuði innanlands
og verð i lausasölu 6 krónur eintakið.
Vísir er prentaður í Blaðaprenti, Síðumúla 14.
IÐNADUR í KRÖGGUM
Rekstur iðnf yrirtæk ja
Sambands íslenskra samvinnu-
féiaga á Akureyri er kominn á
heljarþröm. Forsvarsmenn iðn-
aðardeildar SíS segja, að til
f jöldauppsagna komi innan
nokkurra vikna, ef aðstoð fæst
ekki til að greiða úr erfiðleikun-
um. Rekstraráætlun, sem gerð
var í upphaf i árs og studdist við
forsendur frá Þjóðhagsstofnun
sýndi fram á góða afkomu. Atta
mánuðum síðar kemur í Ijós að
taprekstur mun nema 16 milljón-
um króna og iðnaðardeildin hef-
ur ekki bolmagn til að standa
undir svogíf urlegum áföllum.
Það var Ijóst fyrir nokkrum
mánuðum hvert stefndi þótt
nákvæmar upplýsingar um
ástandið hafi ekki verið gerðar
opinberar fyrr en nú. Forráða-
menn SIS hafa reynt árangurs-
laust að vekja athygli stjórn-
valda á þeirri óheillaþróun sem
átt hefur sér stað. Erlendur
Einarsson.forstjóri Sambandsins,
fær ekki orða bundist og segist
vera óánægður með viðbrögð
stjórnvalda og hversu lengi þau
hafa dregið að taka á málinu.
Enginn þarf að vera undrandi á
óánægju Sambandsforstjórans,
ekki síst, þegar tekið er tillit til
þess að nú er svo komið, að það er
mikið vafamál hvort hægt verður
að komast hjá samdrætti í starf-
semi iðnaðardeildarinnar, jafn-
vel þótt aðstoð ríkisins komi
fljótt.
Að hluta til má rekja erf iðleika
S I S-ve r ks m i ð j a n n a til
gengisþróunarinnar. það sem af
er þessu ári. En það kemur f leira
til sem ekki síður vegur þungt.
Fjármagnskostnaður fyrirtækja
í landinu er orðinn óviðráðan-
legur og álögur hins opinbera
meiri en fyrirtækin geta staðið
undir. Ríkisstjórnin hefur lokað
eyrunum fyrir öllum ábending-
um um hvert stefndi.ef ekki yrði
söðlað um og ný vinnubrögð tekin
upp. Búin hefur verið til fölsk
verðbólgulækkun með því að
neyða atvinnufyrirtækin til að
taka á sig kostnaðarhækkanir
sem þau ráða ekki við. Það er
hægt að ýta vandanum á undan
sér um skamman tíma, en það
kemur að því, að ekki verður
komist hjá að horfast í augu við
raunveruleikann eins og
forráðamenn SIS hafa gert ríkis-
stjórninni grein fyrir.
En það eru ekki bara kröggur i
rekstri verksmiðja SIS, heldur
eru flestar greinar íslensks iðn-
aðar á góðri leið með að geispa
golunni á meðan iðnaðar-
ráðherrann eyðir allri orku sinni í
að klekkja á álverinu og hefur
sendimenn í förum út um allan
heim í því skyni. Nefna má hús-
gagnaiðnaðinn sem dæmi, en sá
iðnaður hef ur verið nær af lagður
með opinberum aðgerðum.
I Þjóðviljanum í gær er viðtal
við hagfræðing félags húsgagna-
og innréttingaframleiðenda. Þar
kemur fram, að staðan í
málefnum þessa iðnaðar hefur
farið síversnandi á undanförnum
árum. Hlutur innlendra fram-
leiðenda á markaðinum er kom-
inn niður f 35-40%. Á fyrri helm-
ingi þessa árs hefur innflutn-
ingurá húsgögnum og innrétting-
um vaxið um 84%, miðað við
sama tíma í fyrra. Allir sjá
hvaða afleiðingar þetta hefur
i fyrir þá sem hafa atvinnu af
I þessum iðnaði.
Viðbrögð ráðherranna hafa
jafnan verið þau sömu, þegar
þeir hafa verið spurðir um
ástæður þess hvernig komið er
fyrir iðnaðinum: Þetta eru utan-
aðkomandi áhrif, sem valda erf-
iðleikunum. Forráðamenn
SíS-verksmiðjanna eru þessu
ekki fyllilega sammála. Þeir
benda meðal annars á þann háa
launaskatt, sem atvinnufyr-
irtækjunum er gert að greiða og
þeir benda líka á atriði eins og
hátt raforkuverð, sem auk
annarra innlendra þátta á
stóran hlut í þeim erfiðleikum,
sem iðnaðurinn á við að etja.
Frjálshyggjan
og irelslð
A slðustu árum hefur frjáls-
hyggjan komist aftur f tisku
vföa á Vesturlöndum og einnig
borist hingaö til lands. Má skoöa
enduruppgang frjálshyggjunn-
ar sem andsvar viö þvf bland-
aöa hagkerfi, sem veriö hefur
viö lýöi.
Þaö horfir aö sjálfsögöu til
framfara aö viöhaida gagnrýni
á rfkjandi ástand og blandaö
hagkerfi er ekki galialaust frek-
ar en önnur mannanna verk.
Umræöa frjáishyggjumanna
ætti þvl aö geta orðið til góös.
Hægri stefna.
Sama veröur hins vegar ekki
sagt um þær tilraunir, sem
gerðar hafa verið til stjórnar-
framkvæmdar f nafni frjáls-
hyggju. Járnfrúin I Bretlandi,
Thatcher, er þar frægust, en
hún hefur á skömmum tfma
komist langt i að rfða atvinnullfi
þessarar gömlu menningar-
þjóðar að fullu og gert mikinn
. hluta landfólksins.atvinnulaus-
an. Þessu hafa fylgt félagsleg
vandamál, mannleg eymd,
átök og uppþot. Reagan, forseti
Bandarikjanna, sem nýtur
mikilla vinsælda fyrir að hafa
lifað af byssuskot jafnaldraður
og hann er, ber einnig fyrir sig
frjálshyggju þegar hann tekur
sér fyrir hendur að skera niður
aðstoö hins opinbera viö sjúka
og fátæka þar f landi og var þó
ekki státað af miklu i þeim efn-
um.
Þessar fyrirmyndir hafa að
„Á það hefur löngum
verið bent að þátttakend-
ur í frjálsum markaðs-
viðskiptum eigi sér enga
ósk heitari, en að útiloka
samkeppni og koma upp
einokun. Atvinnurekend-
ur og f jármagnseigendur
á hverjum tima óttast
fátt meira en samkeppni
og hafa jafnan gert það
sem þeir hafa getað til að
útiloka hana," segir
Finnur Torfi Stefánsson
meöal annars í grein
sinni.
sjálfsögðu komið óorði á frjáls-
hyggjuna, og engan þarf að
undra þótt hin nýja tlska fengi
herfilega útreið hjá islenskum
kjósendum, þegar sjálfstæöis-
menn báru hana fram undir
leiftursóknarnafni i sfðustu
kosningum.
Þess ber auðvitað að gæta að
flokkar og rikisstjórnir, sem
bera frjálshyggju i munni,
þurfa ekki f reynd að berjast
fyrir þeirri stefnu. A það hefur
löngum verið bent að þátttak-
endur i frjálsum markaðsvið-
skiptum eigi sér enga ósk heit-
ari, en að útiloka samkeppni og
koma upp einokun. Atvinnu-
rekendur og f jármagnseigendur
á hverjum tfma óttast fátt
meira en samkeppni og hafa
jafnan gert þaö sem þeir hafa
getað til að útiloka hana. Það
sem ekki hefur náöst meö sam-
tökum þeirra á milli i þessum
efnum, hefur verið sótt til rfkis-
valdsins.
Andstæðingar athafna-
frelsis.
Stjórnmálaflokkar, sem
sækja fylgi sitt að verulegu leyti
til atvinnurekenda og fjár-
magnseigenda komast ekki hjá
þvi að taka tillit til þessarra
hagsmuna og þvi er það svo, að
frjálshyggjuflokkar vföa um
lönd hafa gengiöótrúlega langt i
þvi aö hamla frjálsri samkeppni
og leggja bönd á atvinnufrelsið.
Þessa má sjá glögg dæmi i öll-
um þeim löndum þar sem
frjálshyggjuflokkar hafa haft
mest Itök.
Þaö er þvi I hæsta máta.
ósanngjarnt að dæma hugsjón
frjálshyggjunnar út frá vinnu-
brögöum frjálshyggjuflokk-
anna. Þaö er álika rangt og að
dæma sósialismann eftir
stjórnarháttum i Sovétrikjun-
um. Sú stefna Bandarikjafor-
seta að draga úr stuðningi viö
sjúka og fátæka, en auka vopna-
framleiðslu i staöinn, er i litlu
samhengi viö hugsjónina um
athafnafrelsi. Jafn erfitt er aö
sjá slik hugsjónatengsl hjá frú
Thatsher, þegar hún kyrkir at-
vinnulifið f greip sinni meö
öfgastefnu i peningamálum.
Leiftursókn gegn frels-
inu.
Svipað er uppi á teningnum
þegar leiftursókn þeirra sjálf-
stæðismanna er skoðuð. Þar brá '
aö sönnu fyrir slagoröum um
athafnafrelsi einstaklinga, en
hinar raunverulegu tillögur lutu
aö alltöðru. Samt er Islensk lög-
gjöf uppfull af boðum og bönn-
um gegn atvinnufrelsi, sem ekki
er hægt að sjá neinn annan til-
gang i en aö koma i veg fyrir
samkeppni og vernda hagsmuni
rikjandi ástands. Reglur um
opnunartima sölubúða, sem
mjög komu til umræðu i sumar,
eru þar aðeins eitt litið dæmi,
það er heldur engin von til aö
Sjálfstæöisflokkurinn breyti
þessu ástandi, þvi það er hans
verk fyrst og fremst að þaö
komst á.
Sjálfstæöisflokkurinn á það
þannig sammerkt með frú
Thatcher og Reagan forseta að
hann þjónar þeim hagsmunum,
sem hann sækir styrk sinn til.
Og eitt brýnasta verkefniö er
aö vernda þá fyrir frjálsri sam-
keppni. Þetta ætti að vera um-
hugsunarefni fyrir þá ungu
menn sem á siðustu misserum
hafa hlaupið fram á ritvöllinn
með frelsiö og Sjálfstæöisflokk-
inn á vörunum.