Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.2001, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 3. FEBRÚAR 2001 7
TÓNLEIKARNIR hefjast kl. 20 annaðkvöld og samanstendur efnisskráineingöngu af kirkjulegri 20. aldar tón-list, en aðgangseyrir er enginn. „Við
Douglas vildum halda svona tónleika eftir
jóla- og áramótaerilinn til þess að fólk gæti
komið og notið fallegrar tónlistar við hug-
leiðslu og bæn, slakað þannig á og safnað
kröftum. Við tökum okkur mjög alvarlega
sem tónlistarmenn en okkur langaði í þetta
sinn að gefa fólki kost á að koma á tón-
leikana án tillits til efnahags. Það á einnig
vel við stefnu Kristskirkju, en þeir vilja ekki
að fólk þurfi að greiða fyrir að koma í kirkj-
una.“
Óhefðbundin tónlist
Tónlistin sem um ræðir er fremur óhefð-
bundin, og eru nokkur lögin á efnisskránni
frumflutt hér á landi á tónleikunum. „Það
má segja að nýjasta verkið á efnisskránni, O
Domina nostra sem þýðir Maríubæn og var
samið árið 1985, sé kjarninn í þessari efnis-
skrá,“ segir Douglas. „Þetta er stórt verk
eftir Henryk Górecki fyrir sópran og orgel
en efnisskráin er byggð upp í kringum það.
Górecki er pólskt tónskáld sem var fremur
lítt þekkt utan heimalands síns þangað til
hann sló í gegn árið 1992 með upptöku af 3.
sinfóníu sinni sem varð metsöludiskur.
Nokkuð hefur verið spilað eftir hann hér á
landi en ekki þetta verk, þar verður um
frumflutning að ræða.“ Auk þess verða á
efnisskrá tvö verk eftir Olivier Messiaen,
hið fyrra leikur Douglas á orgel, en það síð-
ara, O sacrum convivicum!, flytja þau Hulda
Guðrún saman. „Þetta er mjög vel þekkt og
vinsælt sem kórverk og hefur verið flutt hér
á landi, m.a. af Röddum Evrópu. Fáir vita
hins vegar að tónskáldið lagði blessun sína
yfir það að verkið yrði
flutt með sópran og org-
eli. Við erum því að flytja
það í fyrsta sinn hér á
landi í þessum búningi.
Það er mjög spennandi
enda er þetta indælt
verk,“ segir Douglas.
Þá er á efnisskránni
verk eftir Petr Eben,
Lied der Ruth, og segir
Hulda Guðrún það oft
flutt í brúðkaupum, enda
fjallar ljóðið á fallegan hátt um tryggð. „Þar
er reyndar ekki um að ræða tryggð milli
elskenda, heldur talar þar ekkjan Ruth til
tengdamóður sinnar.“ Tónleikarnir munu
hefjast á orgelverki eftir Jehan Alain. „Al-
ain dó í síðari heimsstyrjöldinni, aðeins 29
ára gamall. Hann var mjög efnilegur og
telja menn að hann hefði orðið með mestu
tónskáldum hefði hann lifað lengur. Hann
var frumlegur og fór sínar eigin leiðir, það
er því hörmulegt að hann skuli hafa dáið svo
ungur,“ segir Hulda Guðrún.
Tónlistarmennirnir benda á að efnisskráin
hafi verið valin saman mjög vandlega. „Til
dæmis er mjög mikilvægt að tóntegundir
verkanna passi vel saman. Við leggjum mik-
ið upp úr þessu en góð samsetning efnis-
skráa er nánast listgrein út af fyrir sig,“
segir Douglas. Hulda Guðrún segir efnis-
skrána sem hér um ræðir einkennast af fal-
legri og hæglátri tónlist. „Hún er mjög ein-
læg og maður gefur allt öðruvísi tilfinningar
þegar maður er að flytja hana en t.d. í mikl-
um óperuaríum,“ segir Hulda Guðrún. „Það
má segja að þessi tónlist fái mann til að
leita inn á við og á það vonandi við um tón-
leikagesti líka. Við vonum að fólk geti kom-
ið, sest inn, náð sér í dálitla kyrrð. Komið
síðan út léttara í lund.“ Hún bætir því við að
ekki veiti af dálítilli rósemd í tilveruna í öllu
stressinu í þjóðfélaginu. Douglas, sem er
fæddur í Skotlandi, en hefur verið búsettur
hér frá árinu 1981, segist geta tekið undir
það að óvenju mikil streita liggi í loftinu á
Íslandi.
Að kynna
nýja tónlist
En hvað varð til þess að Douglas og
Hulda Guðrún beindu athygli sinni að þeirri
tónlist sem hér um ræðir? Douglas verður
fyrir svörum. „Mestur hluti söngtónleika er
með söngvara og píanói. Ég er hins vegar
svo mikið fyrir það að fara ótroðnar slóðir
og gera eitthvað öðruvísi. Þess vegna fór ég
að skoða verk fyrir einsöng og orgel. Ég hef
árum saman safnað verkefnum fyrir slíka
samsetningu og er með fullt af efni inni á
skrifstofu hjá mér. Við Hulda Guðrún fórum
síðan í gegnum þetta og settum saman efn-
isskrá. Þetta eru fyrst og fremst lítið þekkt
verk og engir „slagarar“ eins og Ó, helga
nótt, og Ave Maria eftir Schubert eða
Kaldalóns,“ segir Douglas um leið og Hulda
Guðrún skellir upp úr. Mér finnst lang-
skemmtilegast að uppgötva nýja tónlist og
kynna eitthvað nýtt og ferskt fyrir fólki.“
Douglas og Hulda Guðrún eiga bæði lang-
an tónlistarferil að baki en þau hafa unnið
nokkuð saman undanfarið. Síðast komu þau
fram saman á sumartónleikaröð Akureyr-
arkirkju í fyrrasumar. Þau segja samstarfið
hafa verið ákaflega gott. „Við erum ein-
staklega samstíga í þessum áhuga á að gera
eitthvað nýtt og það er líklega sérstaða okk-
ar,“ segir Hulda en telur það ómetanlega
reynslu fyrir sig að starfa með svo færum
og fróðum tónlistarmanni sem Douglas er.
Douglas segist aftur á móti hafa ákaflega
gaman af samspili sem sé ákaflega gefandi,
en hann hefur leikið á orgel í ýmsum
óvenjulegum samsetningum, meðal annars
með trompet og slagverki.
Að tónleikunum í Kristskirkju loknum
hyggja þau Douglas og Hulda Guðrún á
áframhaldandi samstarf þar sem lögð verð-
ur áhersla á ótroðnar slóðir í efnisvali og
flutningi. „Við höfum unnið að fleiri tón-
leikum sem við munum flytja víðar, bæði
innanlands og erlendis,“ segir Hulda Guð-
rún að lokum.
AÐ FARA ÓTROÐNAR SLÓÐIR
Á tónleikum þeirra Huldu Guðrúnar
Geirsdóttur sópransöngkonu og Douglas
A. Brotchie organista í Kristskirkju á
sunnudag mun gestum og gangandi gef-
ast kostur á að taka sér hvíld frá dagsins
önn og hlusta á bæna- og hugleiðslu-
tónlist. HEIÐA JÓHANNSDÓTTIR
spjallaði við tónlistarmennina.
Morgunblaðið/Jim Smart
Douglas A. Brotchie og Hulda Guðrún Geirsdóttir leggja áherslu á óhefðbundna tónlist í efnisvali sínu.
ÞAÐ var óvænt ánægja að hlusta áfrumflutning Kristnitökukantötu eftirausturríska tónskáldið Helmut Neu-mann í Stórasal Tónlistarfélagsins í
Vínarborg að kvöldi 5. janúar sl. Það verður
ekki annað sagt en að uppfærslan hafi tekist
mjög vel og var salurinn þéttsetinn. Verkið
fluttu Sinfóníuhljómsveit Vínarborgar, kór
japanska tónlistarfélagsins Fukushima
ásamt íslenskum einsöngvurum og sópran-
söngkonu frá Kólombíu undir stjórn jap-
anska stjórnandans Masanobu Korai.
Neumann er fæddur 1939 í Vín og er Ís-
lendingum að góðu kunnur. Ekki einungis af
því að hann er giftur Marín Gísladóttur úr
Hafnarfirði heldur og af því að hann starfaði
með Sinfóníuhljómsveit Íslands um árabil og
allnokkur verka hans hafa verið flutt á Ís-
landi. Neumann gengur út frá svokallaðri
hljómraðakenningu í tónsmíðum og í þessu
verki notar hann tólftónatækni sem kennd
er við Vínarskólann. Eins og fyrr segir
samdi hann þetta verk í tilefni af 1000 ára
afmæli kristni á Íslandi á síðastliðnu ári.
Verkið heitir Menschlichkeitskantate á
þýsku eða Mannúðarkantata og segir það
allnokkuð um skilning og túlkun höfundar á
fyrrgreindum atburðum. Textinn er tvískipt-
ur: Fyrri hlutinn er tekinn úr Völuspá en
síðari og veigameiri hlutann samdi dr. Vil-
borg Auður Ísleifsdóttir frá Wiesbaden í
Þýskalandi. Í fyrri hlutanum syngjast á
völvan og kórinn en í síðari hlutanum syngja
auk þeirra Noregskonungur og Þorgeir sem
kveður upp hinn áhrifaríka úrskurð á Þing-
völlum. Eins og fram kom í viðtali við Vil-
borgu í Lesbók Mbl. 30. des. sl. er ljóðatext-
inn skrifaður undir áhrifum af Eddu og
Liljukvæði. Í ljósi þess að Vilborg hefur
ekki fengist við ljóðagerð áður verður að
segja að hér takist henni mjög vel til. Verkið
var flutt í þýskri þýðingu en ætlunin er að
flytja það á Íslandi á þessu ári með íslenska
textanum.
Það er í rauninni lítið hægt að setja út á
flutninginn. Japanski kórinn söng vel og ís-
lensku einsöngvararnir stóðu sig með ágæt-
um. Það var samhljómur og samræmi á milli
kórs og einsöngvara. Rannveig Fríða Braga-
dóttir messósópran söng hlutverk völvunnar
og skilaði hlutverki sínu með sóma eins við
mátti búast. Noregskonungur var í höndum
Hjartar Hreinssonar tenórs sem stóð sig
með mikilli prýði. Rödd hans skilaði sér vel í
þessu umfangsmikla hlutverki. Hjörtur las
einnig inngang fyrir verkið áður en flutning-
urinn hófst og gerði það verkið aðgengi-
legra. Sigurður Skagfjörð Steingrímsson
bassi var í hlutverki Þorgeirs og Claudía
Guarin-Kristinsson sópran frá Kólombíu
söng Maríukvæði herleiddrar konu. Það var
ánægjulegt að heyra til þeirra beggja. Það
eina sem truflaði mig var að hljómsveitin
var stundum fullsterk og átti til að yf-
irgnæfa einsöngvarana. Það hefði mátt laga
með því að milda tóna blástursleikaranna.
Tónverkið er mjög áheyrilegt. Ég óttaðist
að nútímaverk af þessum toga gæti verið
erfitt áheyrnar en svo var alls ekki. Þvert á
móti, verkið er áhrifaríkt og tignarlegt, það
hrífur áheyrendur inn í átakanlegan vett-
vang kristnitökunnar á Íslandi. Þessi áhrif
komu fram í viðbrögðum áheyrenda sem
voru mjög ánægjuleg, hljómsveit, kór og
einsöngvarar ásamt hljómsveitarstjóra og
höfundi voru hyllt svo undir tók í húsinu.
Þetta var söguleg stund í merku tónlistar-
húsi þar sem Íslendingar tóku þátt í tónlist-
arflutningi í þriðja sinn. Á 4. áratugnum
söng Karlakór Reykjavíkur í salnum og Sin-
fóníuhljómsveit Íslands upp úr 1970. Það
eina sem vekur undrun í þessu sambandi er
að verk af slíkum toga skyldi ekki hafa verið
frumflutt á Íslandi á sjálfu afmælisárinu
2000.
Það hefði án vafa verið áhrifaríkt að hlýða
á verkið á Þingvöllum þar sem atburðirnir
áttu sér stað sem minnst er í verkinu. Það
hefði til dæmis mátt taka þessa tónlist-
arveislu í Vínarborg upp og sýna í íslensku
sjónvarpi eða flytja hana í útvarpinu. Það er
í öllu falli full ástæða til að hvetja lands-
menn að gera sér ferð til Hafnarfjarðar þar
sem stefnt er að því að flytja verkið í vor.
„GÖNGUM ÞVÍ
ALLIR, GUÐS SYNI
Á HÖND!“
Mannúðarkantata eftir Helmut Neumann var
frumflutt í Vínarborg á dögunum í tilefni af
1000 ára kristni á Íslandi. HARPA HALL-
GRÍMSDÓTTIR var á tónleikunum.
Vilborg A. Ísleifsdóttir og Helmut Neumann.