Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.2001, Blaðsíða 17

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 17. FEBRÚAR 2001 17
Þ
AÐ ER bágt ástandið í Bretaníu.
Stríð geisar. Pierre bóndi hokrar
í koti sínu ásamt tengdadóttur-
inni Noelle. Sonurinn, Paul, er á
vígvellinum. Pierre þraukar,
hans vegna. Þá ríður áfallið yfir –
Paul er fallinn. Það þyrmir yfir.
Pierre og Noelle snúa bökum
saman í harmi sínum og viti menn, það rofar til.
Ástin kviknar – og ber ávöxt. Þau sjá ljósið.
Þá fellur sprengjan, Paul er á lífi. Fregnir af
andláti hans voru stórlega ýktar. Hann er þó
ekki nema hálfur maður, illa farinn á geði og
minnislaus í þokkabót. Faðir hans ræður hann
til starfa, sem vinnumann, en segir honum ekk-
ert. Allt leikur í lyndi uns Paul finnur spiladós-
ina, þá man hann allt. Hann hyggur á hefndir og
svo fer að hann fleygir föður sínum fyrir björg.
Reynir svo að endurheimta ást Noelle – án ár-
angurs. Paul myrðir hana þá líka með hrotta-
legum hætti. Bugaður af ódæði sínu gengst
hann svo við morði á þýskum hermanni, sem
hann hefur ekki framið, og er líflátinn. Eftir
stendur barn þeirra Pierres og Noelle, hálf-
systkin Pauls – vandalaust.
„Þetta er hádramatísk ópera og atriðið þar
sem Paul myrðir fyrrverandi ástkonu sína það
hrottafengnasta sem ég hef séð í óperu,“ segir
Jóhann Smári Sævarsson bassasöngvari sem
fer með hlutverk föðurins, Pierres, í sýningu
óperuhússins í Saarbrücken á óperunni sem á
undan er lýst, Spiladósinni eftir þýsk-tékk-
neska tónskáldið Robert Hanell.
Svo mikið fyrir gagnsæ nöfn, Spiladósin gæti
hæglega verið heiti á óperu fyrir börn.
Óperan var frumsýnd 2. febrúar síðastliðinn
og fyrirhugaðar eru sjö sýningar til viðbótar í
þessum mánuði og þeim næsta. Jóhann Smári
hefur fengið góða dóma í þýskum fjölmiðlum,
eins og uppfærslan í heild.
Líður eins og tenór
Jóhann Smári segir Pierre persónu sem
hann hafði aldrei reiknað með að leika. „Við
bassarnir erum ýmist vondi karlinn, prestur-
inn, kóngurinn eða gamli maðurinn en Pierre er
klárlega góði maðurinn í þessari sögu. Ég leik
meira að segja í ástarsenum sem ég bjóst aldrei
við að gera. Manni líður eins og tenór,“ segir Jó-
hann Smári og hlær út um voldugt skeggið.
„Ég og sá sem leikur son minn erum jafn
gamlir, þess vegna er ég með þetta framan í
mér,“ heldur hann áfram og á við skeggið. Pól-
faralegur, bassinn.
Sá sem syngur soninn heitir Stefan Röttig,
eftirsóttur barítonsöngvari í Þýskalandi, sem
hafnaði í öðru sæti í Wagner-keppninni í fyrra.
Stefanie Krahnenfeld sópran fer með hlutverk
konunnar sem kemst upp á milli þeirra feðga.
Hún státar einnig af nýfengnum verðlaunum,
bar sigur úr býtum í keppni þýska útvarpsins,
ARD, á liðnu ári. Fjórði söngvarinn í sýning-
unni er síðan bassinn Manfred Bertram sem
leikur borgarstjórann sem flytur fréttirnar af
falli og „upprisu“ Pauls.
Tveir bassar en enginn tenór, er það ekki
óvenjulegt í óperu?
„Jú, mjög svo,“ svarar Jóhann Smári. „Raun-
ar er mitt hlutverk skrifað fyrir barítón en ekki
bassa. Þeir voru hins vegar svo elskulegir að
breyta einni nótu fyrir mig. Þannig gengur
þetta upp. Annað sem vekur athygli við þessa
óperu er að þar er enginn kór. Bara fjórir ein-
söngvarar.“
Leikstjóri sýningarinnar er 28 ára þýsk
kona, Helen Malkowsky. „Hún er barn í þess-
um bransa en mikil leikhúsmanneskja og vinn-
an við sýninguna var sú besta og þéttasta sem
ég hef tekið þátt í í leikhúsi. Þetta hafa verið
skemmtilegir mánuðir.“
Áttrætt tónskáld
Robert Hanell er áttræður, af tékknesku
bergi brotinn en bjó lengst af í Austur-Þýska-
landi. Þar rís nafn hans hæst. Hann starfaði
meðal annars lengi við óperuhúsin í Leipzig og
Berlín. Spiladósina samdi hann á sjötta ára-
tugnum og var óperan frumsýnd 1957. Upp-
færslan í Saarbrücken er sú 48. í röðinni. Verk-
ið er byggt á samnefndu leikriti eftir Georg
Keiser.
„Hanell er ekki einn af þessum þekktu höf-
undum í Evrópu en prýðilegt tónskáld og virtur
hljómsveitarstjóri sem lætur engan bilbug á sér
finna þrátt fyrir háan aldur,“ segir Jóhann
Smári.
Hanell var viðstaddur lokaæfingar og bauð
öllum söngvurunum út að borða fyrir frumsýn-
ingu, þar sem hann skýrði það meðal annars út
hvers vegna hann samdi Spiladósina. „Hann
barðist sjálfur í seinna stríði og varð ásamt öðr-
um manni vitni að því þegar félagi þeirra var
sprengdur í tætlur. Hinn látni var mikill vinur
mannsins sem var með Hanell og hafði atburð-
urinn djúpstæð áhrif á hann. Hann tapaði geð-
heilsunni. Hanell sá þennan mann í Paul, eins
og Kaiser lýsir honum í leikritinu. Þá sagði
hann okkur að stúlkunni, Noelle, svipaði mjög
til fyrstu ástarinnar í lífi sínu. Þannig tengdi
hann sig leikritinu og því má segja að tónlistin
sé innblásin af lífsreynslu sem hann varð fyrir
sjálfur.“
Eins og sjá má á meðfylgjandi mynd gæti
sviðsmynd sýningarinnar allt eins verið byggð
á íslensku sjávarþorpi. Við æfingar kviknaði
líka hugmynd hjá Jóhanni Smára. „Það væri
gaman að koma með þessa sýningu hingað heim
og ég ætla að kanna hvort það sé möguleiki.
Kannski getum við komið á næstu Listahátíð?“
Þarf að kynna sig upp á nýtt
Undanfarin tvö og hálft ár hefur Jóhann
Smári verið deildarstjóri söng- og óperudeildar
Tónlistarskólans á Akureyri en flutti nýverið
suður um heiðar til Reykjavíkur. Hyggst hann
nú leggja rækt við söngferilinn, taka upp þráð-
inn þar sem frá var horfið í Þýskalandi. „Þeir í
Saarbrücken útveguðu mér íbúð meðan á sýn-
ingum stendur, þannig að ég ætla að nýta tæki-
færið meðan ég er ytra og fara í söngprufur í
nálægum borgum. Eftir fjarveruna þarf ég að
kynna mig upp á nýtt þarna úti. Draumurinn er
að vera í lausamennsku og búa hérna heima en
ef rétti fasti samningurinn býðst tek ég hon-
um.“
Tækifærið í Saarbrücken kom í kjölfar
prufusöngs og Jóhann Smári neitar því ekki að
þar á bæ séu menn farnir að spyrja hann um
áform. „Þeir hafa rætt við mig um fleiri verk-
efni næsta vetur en ekkert er undirskrifað.“
Annars er næsta mál á dagskrá að taka upp
geislaplötu með íslenskum og rússneskum
sönglögum í apríl við undirleik píanós. „Ég hef
lagt mikla vinnu í lög eftir Rakhmanínov, Múss-
orgskíj og Tsjajkovskíj og það væri synd að
taka þau ekki upp. Síðan bæti ég væntanlega
við nokkrum íslenskum perlum sem ég hef ver-
ið að syngja.“
Stefnt er að því að platan komi út fyrir næstu
jól.
Jóhann Smári Sævarsson í upphafsatriði Spiladósarinnar, þar sem Pierre hugleiðir sjálfsvíg.
ÁSTARÆVINTÝRI
BASSANS
Jóhann Smári Sævarsson
Jóhann Smári Sævarsson bassasöngvari syngur um
þessar mundir eitt af aðalhlutverkunum í óperunni
Spiladósinni eftir Robert Hanell við óperuhúsið í
Saarbrücken í Þýskalandi. Í samtali við ORRA PÁL
ORMARSSON segir hann sýninguna ævintýri líkasta
enda fær hann aldrei þessu vant að leika góða
karlinn – og taka þátt í ástarsenum.