Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.2001, Blaðsíða 19

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 17. FEBRÚAR 2001 19
TÍU vídeódansverk íslenskra listdansaraverða sýnd í Listaklúbbi Leikhúskjall-arans á mánudagskvöld kl. 20.30. Aðsögn Helenu Jónsdóttur dansara, sem
er stjórnandi dagskrárinnar ásamt Reyni
Lyngdal kvikmyndagerðarmanni, er þetta í
fyrsta sinn sem tekið er saman það helsta sem
skapað hefur verið á þessum ört vaxandi vett-
vangi hér á landi á síðustu árum auk sýn-
ishorna af því nýjasta sem nú er í vinnslu.
En hvað er vídeódans? spyr blaðamaður.
„Þetta eru myndbönd þar sem dansarar eiga
einhvern hlut að máli; við sjáum dansarann
dansa fyrir framan myndavélina, við sjáum
hann leikstýra fyrir aftan vélina, við sjáum
hann semja verk fyrir vélina, jafnvel klippa og
lýsa – dansarinn fer í öll gervin, misjafnlega
mörg í hverju verki,“ segir Helena og bætir
við að hér sé á ferð nýtt listform á Íslandi.
Áhugaverð áherslubreyting
í nútímadansi
Hún segir að á síðustu misserum hafi orðið
mjög áhugaverð áherslubreyting í nútíma-
dansi sem varðar jafnt sköpun dansverka,
framsetningu þeirra, sýningarvettvang og
samvinnu við nýtt hæfileikafólk á sviði mynd-
bandagerðar og tónlistar. „Hér er um að ræða
býsna fjölskrúðugan flokk dansverka sem
kalla má til einföldunar einu nafni; vídeó-
dans,“ segir Helena. Hún segir að vissulega sé
það ekkert nýtt að dans sé tekinn upp á mynd-
band og það sé heldur engin nýlunda að dans-
höfundar vinni í nánu samstarfi við tónskáld.
Nýjungin felist hins vegar í því að í vídeódansi
semji danshöfundurinn verk, oft í samstarfi
við tónskáld, sem miðist eingöngu við tækni
stafrænna myndmiðla en hafni hefðbundinni
upplifun á sviði. Danshöfundurinn og jafnvel
tónskáldið miði allt sitt starf við ólík sjón-
arhorn tökuvélarinnar, óendanlega klippi-
möguleika og skapandi nálgun af því tagi sem
stafræn tækni myndmiðilsins bjóði upp á.
„Áhrif þessa nýja viðhorfs til sköpunar full-
burða dansverka – sem hvergi sjást nema á
skjá – eru þegar orðin mikil víða um heim.
Danshátíðir, sem áður miðuðust eingöngu við
hinn raunverulega gjörning á sviði, snúast í æ
meiri mæli um að sýna myndbönd og ræða
myndbönd. Það sést líka á auglýsingum virt-
ustu dansskóla að kennsla í vídeódansi er orð-
in hluti af þeirra framsæknasta prógrammi,“
segir Helena.
Upptaktur að umræðukvöldi 12. mars
Í Listaklúbbnum verður fjallað lítillega um
verkin og höfunda þeirra en að sögn Helenu
er kvöldið þó einkum hugsað sem upptaktur
að sérstöku umræðukvöldi sem boðað verður
til 12. mars á sama stað, þar sem fjallað verð-
ur um möguleika þessa listforms fyrir ís-
lenska dansara, kvikmyndagerðarmenn og
tónskáld. „Þá ætla ég að vera búin að taka
saman upplýsingar um hátíðir, styrktarsjóði
og þvíumlíkt,“ segir hún. Þeir danshöfundar
og leikstjórar sem þar eiga verk eru Aðalheið-
ur Halldórsdóttir, Bergur Bernburg, Helena
Jónsdóttir, Katrín Ólafsdóttir, Margrét Sara
Guðjónsdóttir, Peter Anderson, Ragna Sara
Jónsdóttir, Reynir Lyngdal, Sveinbjörg Þór-
hallsdóttir og Valgerður Rúnarsdóttir.
Dagskráin í Listaklúbbi Leikhúskjallarans
hefst kl. 20.30 á mánudagskvöld en húsið
verður opnað kl. 19.30. Aðgangseyrir er 1.000
kr. en 500 kr. fyrir skólafólk og klúbbfélaga.
Allir eru velkomnir meðan húsrúm leyfir.
STUTTMYNDIR ÍSLENSKRA DANSARA Í LISTAKLÚBBI LEIKHÚSKJALLARANS
Ljósmynd/Helena Jónsdóttir
Úr vídeódansverkinu Sjötta hæð eftir Helenu Jónsdóttur. Með danshlutverkið fer
norski dansarinn Helle Moum.
DANSAÐ FYRIR
MYNDAVÉLINA
GABRÍELA Friðriksdóttir opnar sýningu í
Galleríi Sævars Karls í dag, laugardag, kl.
14. Sýningu sínar nefnir Gabríela Dýr inni
dýr úti.
Auk þess að sýna bæði fígúratív verk á
gólfi og veggjum úr hördúk, límmassa, við,
trjágreinum, akríl og lakki, mun píanóverkið
„Dýrasónatan“ sem Gabríela samdi að gefnu
tilefni, óma á sýningunni. Á opnunardaginn
mun listamaðurinn ásamt Margréti Vil-
hjálmsdóttur frumflytja tónlistargjörninginn
„Anima animalae“ á fiðlu, flygil og vekj-
araklukku.
Þá mun myndbandið „Fernando“ rúlla all-
an sýningartímann í litla sýningarglugg-
anum sem veit út að Bankastrætinu.
Gabríela segir að vinnuferlið hafi verið þó-
nokkuð langt. „Hver og einn hlutur hefur
haft sinn tíma og sum verkin eru unnið mjög
hratt, en önnur hægar. Það má eiginlega
segja að ég hafi algerlega farið eftir hjartanu
eða brjóstvitinu því að þessi sýning er ekki
greindarpróf heldur fjallar hún meira um til-
finningu eða skapið sem ég reyni að setja í
hlutina. Þegar ég vann t.d. píanóverkið þá
spilaði ég það inn á band með þá tilfinningu í
huga að ég væri mállaus, eins og kind að
heimsækja geiturnar í Sædýrasafninu.
Verkin eru einnig unnin á þennan hátt, því
má segja að þarna sé um að ræða að koma
skapinu í skapnaðinn eða öfugt. Það var ein-
hver sem nefndi það við mig um daginn hvort
ég hefði ef til vill fengið snert af andlegri
kúariðu og ég held að það sé nokkuð til í því,
en það er líklega sjúkdómur sem hefur alltaf
hrjáð mig, en hefur nú fengið nafn,“ segir
hún.
Síðast tók Gabríela þátt í samsýningunni
Fullveldi í Gerðasafni í desember síðast-
liðnum og segir hún að verkin sem hún sýnir
nú séu í nánum tengslum við verkið sem hún
sýndi þá. Það bar heitið „Náttúra/siðmenn-
ing: operazione romantica“. „Núna er ég enn
í rómantískum aðgerðum, en reyni að líta á
siðmenninguna eins og geit á kind eða kind á
geit. Ef til vill verður þetta einsog í anda lýs-
ingar Hallgríms Helgasonar, fjöllistamanns á
íslenskri kvikmynd: maður að horfa á hest
sem horfir á sel sem mænir á hafflötinn.“
Sýningin stendur til 8. mars.
RÓMANTÍSKAR
AÐGERÐIR
Eitt af verkum Gabríelu Friðriksdóttur í Galleríi Sævars Karls.
ÍSLENSK gítartónlist er yf-irskrift tónleika sem haldnirverða í Listasafni Íslands ídag kl. 17. Um er að ræða
dagskrárlið í tónlistarhátíðinni
Myrkir músíkdagar en á efnis-
skrá eru eingöngu gítarverk eft-
ir íslensk tónskáld. Flytjendur á
tónleikunum eru þeir Hinrik D.
Bjarnason, Páll Eyjólfsson, Pét-
ur Jónasson, Rúnar Þórisson og
Símon H. Ívarsson gítarleikar-
ar, Laufey Sigurðardóttir fiðlu-
leikari auk þess sem fram mun
koma leynigestur, að því er seg-
ir í dagskrá.
„Með tónleikunum er ætlunin
að gefa nokkurs konar svip-
mynd af því sem samið hefur verið fyrir gítar á
Íslandi,“ segir Pétur Jónasson gítarleikari.
Hugmyndin að slíkum tónleikum kom upp í
kjölfar nýyfirstaðins menningarborgarárs þar
sem áhersla var lögð á að kynna tónsmíðar eft-
ir íslensk tónskáld á öldinni. „Þessir tónleikar,
þar sem leikin er íslensk gítartónlist, eru
haldnir til að fylgja því eftir.“ Pétur segir að
hópurinn hafi leitast við að setja saman dag-
skrá með gítarverkum úr ýmsum áttum, en þó
einkenni það efnisskrána, að á þeim eru eldri
verk, á mælikvarða íslenskra gítartónsmíða,
en mest hefur verið samið af slíkri tónlist und-
anfarin 20 ár.
„Íslenskur frumflutningur verður á Gefjun
fyrir fiðlu og gítar eftir Hilmar Þórðarson, en
það verk er samið árið 2000. Annars er elsta
verkið allt að því tuttugu ára gamalt, þ.e. Sara-
bande eftir Atla Heimi Sveinsson, en það lag
eru úr leikritinu Dansleikur eftir Odd Björns-
son.“ Pétur segir verkið eftir Kjartan Ólafs-
son, Tilbrigði við Jómfrú frá 1984, vera
jómfrúarverk Kjartans, en það er fyrsta verk-
ið sem hann samdi eftir að hann lauk prófi í
tónsmíðum frá Tónlistarskólanum í Reykjavík.
Sama megi segja um Dans eftir Mist Þorkels-
dóttur, en það er eitt af hennar eldri verkum,
skrifað 1985 við ljóð eftir Stein Steinarr. „Það
má segja að flest verkanna á efnisskránni séu
frá níunda áratugnum, en öll hafa þessi lög
staðist vel tímans tönn að mínu mati.“ Þá eru á
efnisskránni fjögur verk eftir Gunnar Reyni
Sveinsson, sem Símon H. Ívarsson hefur út-
sett fyrir einleiksgítar og gítardúett, Tvær
bagtellur eftir John Speight sem samið hefur
fjölmörg verk fyrir gítar og Kansóna eftir Ás-
kel Másson sem samin var sem kvikmynda-
tónlist. Síðast á efnisskránni eru tveir kvin-
tettar eftir Atla Heimi Sveinsson.
Pétur bætir við að einungis hafi verið hægt
að taka fyrir hluta af úrvali íslenskrar gít-
artónlistar á þessum tónleikum, en framhald
mun verða á kynningu íslenskrar gítartónlist-
ar á Myrkum músíkdögum að ári liðnu.
Leynigesturinn afhjúpaður
Þeir hljóðfæraleikarar sem standa að tón-
leikunum hafa starfað nokkuð saman, en und-
anfarin tvö ár hafa nokkrir gítarleikarar hald-
ið saman tónleika. „Tilefnin voru sjötugs-
afmæli gömlu kennaranna okkar, þeirra
Gunnars H. Jónssonar og Eyþórs Þorláksson-
ar. Við komum þá saman til að heiðra þá.“
Verkin á efniskrá tónleikanna í Listasafninu
eru ýmist einleiksverk og dúettar, en þar á
meðal er dúett fyrir gítar og fiðlu sem þau Páll
Eyjólfsson og Laufey Sigurðardóttir flytja. Í
lokin verða leiknir tveir kvintettar úr Tím-
anum og vatninu eftir Atla Heimi Sveinsson og
segir Pétur þar vera nokkuð óvenjulegan
flutning á ferð. „Réttar sagt verður um að
ræða gítarkvartett auk slagverksleikara.“
Þegar Pétur er spurður hver muni sjá um
slagverksleikinn fer hann í fyrstu undan flæm-
ingi, en segir svo, „Ætli það sé ekki óhætt að
opinbera það nú svona rétt fyrir tónleikana.
Leynigesturinn okkar er Atli Heimir Sveins-
son tónskáld, en hann mun leika á slagverk
með gítarkvartettnum í lokalagi tónleikanna.
Hann var svo vinsamlegur að taka þetta að
sér, enda alltaf til í slaginn.“
SVIPMYND AF
ÍSLENSKRI
GÍTARTÓNLIST
Gítarleikararnir ásamt Atla Heimi Sveinssyni.
Morgunblaðið/Golli