Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.2001, Blaðsíða 6

landi fyrr og síðar. Hún heitir Elling og hafa
yfir 700,000 manns séð hana í heimalandinu.
Ísland er fyrsta landið utan Noregs, sem tek-
ur myndina til almennra sýninga, en hún er
framlag Noregs til Óskarsverðlaunanna á
næsta ári.
Elling er önnur mynd Petters Næss í fullri
lengd. Sú fyrri var gamanmyndin Algjörir
timburmenn sem vann leikaraverðlaunin á
Amandahátíðinni 1999. Næss hefur þar fyrir
utan mest fengist við leikhús og revíur sem
höfundur, leikstjóri og leikari, og er nú leik-
hússtjóri Nýja leikhússins í Osló. Þar setti
hann Elling fyrst á svið en frumverkið er met-
sölubókin Brödre i blodet eftir Ingvar Arn-
björnsen. Aðalhlutverkin leika tveir af vinsæl-
ustu leikurum Norðmanna, Per Christian
Ellefsen og Sven Nordin.
Elling er aðalpersóna sögunnar, sem lengi
hefur verið vistmaður á hæli fyrir þroska-
hefta. Þegar honum og enn treggáfaðri félaga
hans, Kjell Bjarne, er hleypt út í lífið, svokall-
aða „félagslega íbúð“, verða þeir að takast á
við að vera einstaklingar í óvernduðu um-
hverfi. Þar standa þeir fyrst á brauðfótum en
finna þeim forráð smátt og smátt. Elling er
hlý og húmorísk lýsing á glímu smælingja við
kröfur samfélagsins og leitina að lífsgleðinni,
afar skemmtilega skrifuð og leikin. Þeir Ell-
ing og Kjell Bjarne eru eins konar Laurel og
Hardy á tímum félagslegrar meðvitundar.
Ekki kæmi mér á óvart ef Elling yrði jafn vin-
sæl hér og í Noregi.
Rofnar bannhelgar
Á Kvikmyndahátíð í Reykjavík eru að þessu
sinni myndir eftir leikstjóra frá tíu löndum,
G
ESTIR Kvikmyndahátíð-
ar í Reykjavík að þessu
sinni eru þrír. Í gær-
kvöldi var sýnd opnun-
armyndin, sem er sigur-
vegarinn frá
Feneyjahátíðinni í
haust, Monsoon Wedd-
ing eða Stormasamt brúðkaup eftir indverska
leikstjórann Mira Nair og kynntu hana fram-
leiðandinn Caroline Baron og handritshöfund-
urinn Sabrina Dhawan.
Litrík saga af indverskum ástum
Þótt Mira Nair sé fædd á Indlandi hefur
ferill hennar borið hana til Bandaríkjanna, en
nám sitt stundaði hún í háskólunum í Delhi og
Harvard. Fyrstu myndir hennar voru heim-
ildamyndir og áhrif af aðferðum þeirra voru
sýnileg í frumrauninni í gerð leikinna bíó-
mynda, Salaam Bombay! Sú mynd var Ósk-
arstilnefnd 1988, hreppti alls yfir 25 alþjóðleg
verðlaun og var á sínum tíma sýnd hér á kvik-
myndahátíð. Næstu myndir voru gerðar í
Bandaríkjunum, Mississippi Masala (1991)
fjallaði um erfiðar ástir fólks af ólíkum menn-
ingaruppruna, þ.á m. indverskum, og The Pe-
rez Family (1995). Nair sneri aftur heim til
Indlands við gerð Kama Sutra: A Tale of Love
(1996), feminískrar sögu af kynferðismálum á
16. öld, sem því miður er ósýnd hérlendis.
Monsoon Wedding gerist í indverskum nú-
tíma, nánar tiltekið á stormasömu regntíma-
bili í Punjabihéraði, þar sem Nair á sjálf ræt-
ur. Verma-fjölskyldan kemur saman héðan og
þaðan úr heiminum til að vera viðstödd
skyndibrúðkaup í Nýju Delhi. Brúðurin er á
bömmer eftir ástarsamband við fyrrverandi
vinnuveitanda sinn en hefur fallist á að giftast
verkfræðingi, búsettum í Texas. Á síðustu
stundu renna á hana tvær grímur með drama-
tískum afleiðingum. Nair og Dhawan hand-
ritshöfundur þykja í þessu litríka fjölskyldu-
drama tefla saman fornum hefðum og nýjum
lífsstíl, sakleysi og kynhvöt og segja fimm
sögur, sem skarast, þar sem ástin birtist í
ólíkum myndum. Monsoon Wedding er einnig
eins konar ástaróður til Delhiborgar. Í aðal-
hlutverkum eru ýmsir af þekktustu leikurum
Indverja úr kvikmyndum og leikhúsi, og hin
fjölskrúðugasta tónlist prýðir hljóðrásina, allt
frá gömlum afmorsvísum til indversks nú-
tímapopps, djass og þjóðlagatónlistar.
Norskur smellur um lífsgleðina
Þriðji gestur Kvikmyndahátíðar í Reykja-
vík kemur seinni sýningarhelgina. Hann heitir
Petter Næss, er frá Noregi og leikstjóri vin-
sælustu myndar sem sýnd hefur verið þar í
þar af eru 12 frá Bandaríkjunum, 2 breskir og
2 norskir, og svo eiga Þjóðverjar, Frakkar,
Ítalir, Spánverjar, Indverjar, Ástralir og
Mexíkanar sinn fulltrúann hver. Fjölbreytni
hefur því oft verið meiri enda eru titlar
nokkru færri en áður. Hins vegar er úrvalið
sem næst allt hið forvitnilegasta, yfirbragðið
létt og aðgengilegt.
Þjóðerni leikstjóra er að vísu ekki alltaf það
sama og framleiðslulandið en ljóst má vera að
bandarísk kvikmyndagerð á óvenju stóran
þátt í hátíðinni að þessu sinni. Bandarísku
myndirnar eru þó af afar ólíkum toga.
Fyrst skal telja nýjustu mynd Todds Sol-
ondz, Storytelling eða Sögur, en þessi rúm-
lega fertugi Bandaríkjamaður hefur með örfá-
um myndum sínum skapað sér orðstír, sem
einn athyglisverðasti, frumlegasti og mest
ögrandi kvikmyndahöfundur samtímans.
Solondz fjallar í myndum sínum um rang-
hverfuna á hversdagslífi einstaklinga og fjöl-
skyldna í bandarísku borgarsamfélagi og ger-
ir það með einkennilegri blöndu af
vægðarlausri kaldhæðni og umburðarlyndu
hlutleysi sem nálgast væntumþykju. Að loknu
kvikmyndanámi við New Yorkháskóla buðu
tvö kvikmyndaver í Hollywood honum þriggja
mynda samning en frumraunin, Fear, Anxiety
and Depression (1989) kolféll með þeim afleið-
ingum að Solondz dró sig í hlé um hríð og tók
til við enskukennslu fyrir rússneska innflytj-
endur. Sjö árum síðar sneri hann aftur með
Welcome To the Dollhouse (1996), sem hér
hefur verið sýnd og snýst um viðbrögð óvenju-
legrar unglingsstúlku við kynþroska og ást-
lausu umhverfi. Enn eftirminnilegri er Happ-
iness (1998), sem sló í gegn á Kvikmyndahátíð
DRAMATÍK OG
RÓMANTÍK, PÓLI-
TÍK, ERÓTÍK OG...
Á þriðja tug kvikmynda
eftir leikstjóra frá tíu lönd-
um er á dagskrá 18.
Kvikmyndahátíðar í
Reykjavík, sem hófst í
gærkvöldi og lýkur
sunnudaginn 18.
nóvember. ÁRNI
ÞÓRARINSSON segir
frá höfundum og
viðfangsefnum.
Síamstvíburarnir: Óvenjulegur þríhyrningur.
Pollock: Glíma listamanns við sjálfan sig.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 10. NÓVEMBER 2001
GÖLDRÓTT kvöld haustið 1999 var eitt
fegursta og sögufrægasta torg veraldar,
Concorde-torgið í París, flutt um 60 ár
aftur í tímann. Þetta gerðist á fyrsta töku-
degi Mannsins sem grét, kvikmyndar
Sally Potter. Torginu var lokað, bílar,
strætisvagnar og bifhjól gufuðu upp og
inn á það héldu þrír reiðmenn og ung
stúlka í humátt á eftir á reiðhjólinu sínu.
Leyfið fyrir þessari lokun var ekki auð-
fengið. Það kostaði margra vikna samn-
ingaviðræður við borgaryfirvöld í París
og leyfið gilti aðeins frá miðnætti til
klukkan átta næsta morgun. Um 20
manns stóðu vaktina á hinum fjölmörgu
hornum torgsins og tvær sveitir lögreglu-
manna stýrðu umferðinni framhjá. Seint
um nóttina féll kyrrð yfir torgið og tökur
gátu hafist. Fyrsti tökudagurinn er ekki
alltaf sá auðveldasti.
Fyrsti tökudagurinn
„ÞEGAR ég fór fyrst
að hugsa um söguna,“
segir Dominik Moll,
leikstjóri um Harry
kemur til hjálpar, „vor-
um við kærastan mín
nýorðin foreldrar.
Hversdagslíf okkar
var í stöðugu uppnámi vegna litlu dætranna
okkar. Endalaus hagnýt vandamál kröfðust
lausna; svefnleysi, tímaskortur, skapvonska
og þreyta. Það kemur alltaf að því maður
þolir ekki meira og spyr upphátt: Hvernig í
ósköpunum kom ég mér í þetta klúður? Þá
rann upp fyrir mér að flestir vinir mínir, sem
áttu börn, voru í sömu sporum. Brúnin á mér
léttist og ég fór að velta fyrir mér hvað
myndi gerast ef skyndilega birtist í lífi mínu
manneskja sem hleypti út öllum efasemdum
mínum og örvæntingu og leiddi málið til rök-
réttra lykta.“
Hvernig
í ósköpunum ...?
„VAMPÍRUR
voru upphaflega
myndhvörf fyrir
smitsjúkdóma,
eins og til dæmis
sýfílis,“ segir
Steve Katz, hand-
ritshöfundur
Skugga vampírunnar. „Ég tel að margt
bendi til að skáldsaga Brams Stoker, Drac-
ula, fjalli um sýfílis og útbreiðslu sjúkdóma
með kynmökum. Hún einkennist líka af
sjúklegum ótta við innrás að utan; vampíran
kemur frá útlöndum til Englands, smitar
konur og drepur. Vampírumyndir síðustu
ára eru greinilega undir áhrifum frá alnæm-
isfárinu … Ég held að vampíruminnið snúist
um hætturnar, sektarkenndina og hið for-
boðna sem einkennir kynlífið.“
Táknmerking
vampírunnar
MARK WHITE, höfundur handritsins að
Chuck & Buck, fer sjálfur með annað að-
alhlutverkið, hinn vanþroskaða Buck. Það
var ekki hans hugmynd, heldur leikstjór-
ans, Miguels Arteta. „Ég held að enginn
annar hefði getað fundið haus eða sporð á
þessari persónu,“ segir Arteta. „Undir lok
myndarinnar er áhorfandinn farinn að sjá
atburðina frá sjónarhóli Bucks og það
held ég takist vegna hæfileika Mikes sem
leikara ekki síður en handritshöfundar.“
Höfundur
gerist leikari
„ÉG ákvað í upphafi að ráða ekki þekkta
leikara í Þögnin eftir skotið,“ segir Volk-
er Schlöndorff leikstjóri, „að hluta til af
virðingu fyrir raunverulegum fyr-
irmyndum persónanna. Klisjan um
hermdarverkamenn er svo yfirþyrmandi
ímynd. Sumir eru látnir en aðrir lifa enn
og þeir gera það í afbakaðri mynd. Þetta
vandamál leysir maður ekki með frægum
leikurum. Ég taldi hins vegar að ung,
óþekkt andlit myndu auðvelda okkur að
enduruppgötva þessa hermdarverka-
menn.“
Gildi óþekktra
andlita