Lesbók Morgunblaðsins - 08.12.2001, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 8. DESEMBER 2001 5
þar í kring, er líka kirfilega sviðsettur í veru-
leikanum. Sá sem fer um þennan stað mun sjá
að þessi þorp eru til, þau eru þarna, en þau virð-
ast ekki vera af þessum heimi. Þú stígur heldur
ekki þarna inn með einhverjar jarðneskar kröf-
ur,“ segir Vigdís og hlær. „Þar er fólk sem lifir í
allt öðrum veruleika og það er bara gott á mann
að uppgötva að ævintýrin eru til. Þau eru raun-
veruleg. Ég var þarna í fjóra mánuði í fyrra og
þá uppgötvaði ég þetta. Þær persónur sem búa í
þorpunum eru einnig meira og minna byggðar á
raunverulegu fólki. Maríurnar tvær sem vinna
á bar í einu þorpinu eru til. Marían yngri býr
annars staðar, en ekur á hverjum degi langa
leið til þessa litla þorps til þess að vera hjá móð-
ur sinni sem hræðist svo myrkrið. Þetta fólk er
þarna allt og hundarnir líka. Skiltin sem Lenni,
faðir Rósu, vinnur við að búa til í bókinni, eru
mörg þarna við hraðbrautina. Og þar er oft aug-
lýst er eftir fólki sem hefur horfið. Við megum
ekki gleyma því að ævintýrin eru svo víða. Og
það þarf heldur ekki að fara alla leið til Ameríku
til að finna þau. Við finnum slík ævintýri einnig í
mörgum þorpum á Íslandi. Seyðisfjörður, að
vetri til, með allri sinni kyrrð, er ævintýri.“ Vig-
dís bætir því við að kannski skynjum við þorp á
borð við Cerrillos í Nýju-Mexíkó sem ævintýri,
vegna þess að þar er hægt að finna þá kyrrð
sem við höfum ekki. „Þetta er kannski nokkurs
konar kyrrðarrómantík. En kyrrðin er ævin-
týraleg, því við þráum hana og þurfum á henni
að halda. En ég finn þessa kyrrð á stöðum eins
Seyðisfirði, Vopnafirði og Raufarhöfn. Mér
finnst að við ættum endilega að varðveita þessi
þorp og þessa kyrrð.“
– Er sagan þá kannski bara hversdagsleg?
„Lífið getur aldrei orðið hversdagslegt, hvað
sem maður annars reynir. Það sem er svo frá-
bært við lífið er að maður getur aldrei vitað
hvað á eftir að gerast. Á næsta klukkutímanum
getur allt breyst. Það er um þetta sem listin
snýst í raun. Hún er ekki eitthvert háalvarlegt,
einkennilegt og dularfullt fyrirbæri. Listin er
bara lífið. Menn mættu gá að sér þegar þeir tala
um „list“ og „listamenn“, innan einhverra fjar-
lægra, upphafinna formerkja. Fólk dettur inn í
alls konar klisjur og vont samhengi þegar það
hugsar um það sem er bara partur af lífinu og
gefur því svo yndislegt samhengi. Ég sagði áð-
an að líf mitt snerist um það að finna út hvað
aðrir eru að hugsa. Þetta er það sem öllu máli
skiptir, því það þarf að leita að listinni í lífinu
þótt hún sé alls staðar. Það býr saga í hverri
manneskju og söguefnið er því óþrjótandi. Ég
er að lesa alveg yndislega bók sem heitir Ljóð-
tímaleit eftir Sigurð Pálsson. Í fyrsta ljóðinu
fjallar hann um augnablik hugsana þegar þú ert
að vakna, sem ekki er hægt að skrá. Það er
aldrei neitt blað við höndina, til þess að skrá
þetta sem á sér stað á milli draums og vöku, á
þessum tíma sem er í raun ekki til, sem svo
fáum tekst að næla í – kannski engum. Það er
ljóðtími í öllu fólki, voðalega spennandi tími,
sem ekki er hægt að ná, en allir eiga sam-
eiginlegan. Hann kallar þetta bil ljóðtíma. Það
er þessi ljóðtími sem við erum stöðugt að reyna
að nálgast, í lífinu og í skáldskapnum. En það
sem menn flaska oft á er að draga einhverja
línu á milli lífsins og skáldskaparins.“
– Nú skipar listin og listsköpunin iðulega
mikilvægan sess í þínum sögum. Kristín Viðars-
dóttir orðar það svo að í verkum þínum sé í raun
sífellt verið að glíma við spurningar um list og
samband hennar við veruleikann, auk spurn-
inga um stöðu listamannsins gagnvart þessum
veruleika í list sinni. Liggur hér beint við að
vísa til listamannsins Gríms í Kaldaljósi. Kristín
tengir þessar spurningar um list beint við um-
fjöllun þína um stöðu manneskjunnar í ótrygg-
um heimi og mismunandi aðferðir hennar við að
„lifa lífinu“. Er Lúna, vinkona Rósu, kannski
nokkurs konar lykilpersóna í sögunni? Hún
sækir listrænan efnivið málverka sinna í frá-
sagnir og reynslu Rósu vinkonu sinnar.
„Jú, Lúna túlkar, hún túlkar til dæmis sögu-
lokin í málverki. En við verðum að athuga að
það er hennar málverk – og hennar túlkun. Það
verður hver og einn lesandi að búa til sitt mál-
verk um söguna.“
Tilvera rithöfundarins
– Í sögum þínum er svo oft glímt við hluti sem
enginn talar um, og sem helst má ekki tala um.
Hefur þú kynnst þeim myndum sem lesendur
mála af sögum þínum, hefurðu fengið bein við-
brögð frá þeim? „Ég hef alla tíð fengið mjög
mikil viðbrögð frá lesendum mínum. Þar fæ ég
hrós, og heyri frá fólki sem er ánægt, en aðrir
eru óánægðir. Ólík viðbrögð eiga auðvitað rétt á
sér, og stundum sjá lesendur eitthvað í text-
anum sem ég hef ekki gert mér grein fyrir. Um
daginn fékk ég tölvupóst frá lesanda, sem benti
mér á túlkunarleið á lokum sögunnar í Frá ljósi
til ljóss sem ég hafði ekki séð fyrr en þá. En um-
fram allt bregst fólk við sögum mínum og það
þykir mér vænt um. Það er gott að vita að það
er mikið lesið hérna á Íslandi og það skyldi ekki
vanmeta.“
– Eru jákvæð viðbrögð lesenda mikilvæg þér
sem rithöfundi?
„Þau eru auðvitað mjög mikilvæg, en ég
hugsa að þótt ég fengi ekkert annað en skamm-
ir myndi ég samt skrifa. Það að skrifa er eitt-
hvað sem ég geri af innri þörf, og eitthvað sem
ég verð að gera. Börnin mín tvö hafa líklega
kynnst þessu best, því ég hef svo oft lofað þeim
að hætta eftir „þessa“ bók. En áður en þau vita
af er ég byrjuð aftur. Og alltaf hafa þau sagt, „já
en mamma þú lofaðir að hætta eftir þessa“, en
nú hafa þau sætt sig við þetta. Þetta eru líka
góð börn.“
– Þarftu að berjast við skáldskaparþörfina?
„Nei, skrifin sjálf eru mér engin átök, þau
eru það skemmtilegasta sem ég geri. Ég hef
aldrei fundið fyrir neinni baráttu við pennann,
eins og það er oft orðað. Það eru mér miklu
meiri átök að muna eftir því að hengja upp úr
þvottavélinni. Það eru hins vegar mikil átök í
því að svíkja börnin sín, en með tímanum hef ég
– og þau líka – lært að það þýðir ekkert að lofa
einu eða neinu hvað skrifin varðar.“
– Ég minntist áðan á það að sagan þín nýja
virðist bera með sér nokkurs konar andblæ
töfraraunsæis. Mig langar að lokum að spyrja
þig hvort þú getir nefnt einhverja áhrifavalda á
þig sem rithöfund.
„Áhrif annarra eru örugglega mikil og mörg,
nokkurs konar samsafn alls þess sem ég hef les-
ið frá því að ég var barn. Ég hef alla tíð lesið
mjög mikið, bæði af íslenskum og erlendum
bókum. Sem rithöfundur er ég alltaf að reyna
að átta mig á því hvernig aðrir hugsa, og hvað
býr í öðrum. Ég veit um mig, en hvað eru aðrir
að hugsa? Til þess að komast að því verð ég
bara að vera leitandi og forvitin út í eitt. Þannig
að ef ég á að nefna eitthvað sérstakt, þá les ég
mikið ævisögur. Mér finnst sögur af ævi fólks
mjög áhugaverðar, en um leið er ævisagan
spennandi form sem mikið er að gerast í. Í
tengslum við ævisögur vakna einnig margar
spurningar um bókmenntir yfirleitt. Í raun eru
kannski allar bækur ævisögur á sinn hátt, og
sérstaklega þær bækur sem ætla sér alls ekki
að vera það,“ segir Vigdís og hlær að þessari
uppgötvun sinni.
– Eru þínar bækur þá líka ævisögur?
„Já, núna þegar ég er farin að tala um þetta,
þá finnst mér það. Ég hef líklega alltaf verið að
segja nýja og nýja ævisögu. Ævisögur sem eru
að gerast núna, gerðust í gær, og eiga eftir að
eiga sér stað. En ég hef satt að segja aldrei
hugsað út í þetta áður. „En það er nú alltaf best
þegar maður er að byrja að hugsa ...“ segir hún
og mátar saman hugtökin „ævi manns“ og „æv-
intýri“. „Hérna erum við búnar að þurrka út
enn eitt bilið! “
Samtali okkar Vigdísar um söguheima henn-
ar, ævintýrin, og tilveru rithöfundarins er senn
að ljúka, enda sólin komin hátt á loft og tími til
kominn fyrir höfundinn að snúa sér að öðrum
verkefnum. En hvað liggur svo fyrir eftir jóla-
bókatíðina? Þeirri spurningu segist hún ekki
geta svarað, en þó veit hún að leiðin liggur á
endanum til þorpanna í kringum Santa Fe. „Ég
er að hugsa um að fylgja þessu fólki eitthvað
eftir þar,“ segir Vigdís að lokum og ævintýrið
heldur áfram.
Morgunblaðið/Einar Falur
„Hjá mér hefur skáldskap-
urinn kannski fyrst og fremst
snúist um það að skilja hvern-
ig fólk hugsar, hvaða leið það
velur sér við þær aðstæður sem
því eru gefnar. Til að komast
nær þeim skilningi, getur
maður þurft að hugsa ákveðna
hluti alveg upp á nýtt.“
heida@mbl.is