Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.2001, Blaðsíða 10

10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 29. DESEMBER 2001
Vanmáttur
Í þunglamalegum hita Kaliforníusólar
strunsaði sönkonan íðilfagra Jennifer Lopez
burt frá hvítri glæsivillu og pálmatrén bærðust
í heitum andvaranum. Jennifer settist inn í
blæjubíl og keyrði hratt af stað með vinstri
hönd á stýri en hægri hönd tyllti sólgleraugum
á snoturt nefið. Undir stýrinu söng hún af
ákefð; sár út í tillitslausan karlmann.
Katrín Grímsdóttir sat við stofuborðið og
lækkaði í Popptíví með rykugri fjarstýringu
meðan hún smurði túnfisksalati á mjúka
franskbrauðssneið, kryddaði með svolitlum
svörtum pipar og dálitlum hvítlauk og lagði
aðra ofan á. Út í kaffið setti hún tvær stútfullar
teskeiðar af sykri og væna rjómaslettu. Eitt
sinn hafði Katrín verið sár út í tillitslausan
karlmann. Á hinn bóginn hafði hún hvorki
hraðskreiðan blæjubíl né kristalstæra söng-
rödd til að sefa hugarangistina, þaðan af síður
ákefð til að bera höfuðið hátt. Hún átti aðeins
þrjú kröfuhörð börn sem þurfti að sinna þannig
að Katrín borðaði í stað þess að syngja og
keyra í sig eldmóðinn. Hún borðaði mikið.
Mjög mikið. Árum saman.
Í dag vó hún þrefalt sína kjörþyngd, lítil,
andlitsfríð konan og samsetning rjómans og
majonessunar olli henni ógleði. Hún framkall-
aði myndarropa.
Loftæmingin skapaði löngun í meira brauð
og Katrín tróð skorpunni upp í munninn áður
en hún skóf afganginn af túnfisknum úr glærri
plastdollunni og smurði nýja samloku, læsti
smáum tönnunum í hana og kyngdi.
Fljótlega varð henni bumbult á nýjan leik og
hún kveikti í Salemsígarettu með mildu myntu-
bragði meðan nýr ropi geystist upp úr kviðn-
um. Með rjúkandi sígarettuna í kjaftvikinu
teygði Katrín sig í nuddklossana, smeygði
mjúkum táslunum í þá og blés þungan. Hægri
rasskinnin reis í jöfnu hlutfalli við fall þeirrar
vinstri þegar hún stóð upp og gekk hægum
skrefum inn í svefnherbergi. Þar lagðist hún
varlega á rúmið sem kennt var við sænskt, fjöl-
skylduvænt húsgagnafyrirtæki, rétt eins og
gulröndótt sængurfötin og ljós viðarkommóð-
an við hlið rúmsins, þakin bandarískum og
breskum reyfurum. Breið lærin íklædd rósóttri
bómull flöttust út á dýnunni og belglaga brjóst-
in dúuðu undir ljósgrænum stuttermabol,
skreyttum misgömlum sýnishornum af eggj-
um, sultu, majonessu og kaffi. Þrútið andlitið
hvíldi á koddanum, umkringt ljósum, ögn fitug-
um lokkum.
Reiði
Sökum offitu var Katrín fullgildur öryrki.
Tæplega fimmtug og fráskilin. Börnin þrjú
voru samfeðra, afkvæmi Þórs Skúlasonar sem
var velmegandi eigandi veitingastaðarins BB –
Bradwurst und Bier og taumlaus áhugamaður
um íslenska hestinn.
Bradwurst und Bier var stílhreinn staður
með þýsku ívafi, í hjarta Reykjavíkur. Innrétt-
ingarnar voru úr dökkum viði, þykk borð og
langir bekkir þar sem gestir sátu og drukku öl
úr stórum leirkrukkum með samföstum állok-
um, gleyptu ískalda snafsa og borðuðu pylsur
með súrkáli og sinnepi. Á veggjunum héngu
blekteikningar af hrossum. Að næturlagi um
helgar beið fólk í löngum röðum til að komast
inn í dýrðina, dansa tíróladans, súpa úr bjór-
krúsum skorðuðum milli föngulegra brjósta
veitingakvennanna, dufla og daðra.
Katrínu var lítt um Þýskaland gefið. Hún
átti bágt með að fyrirgefa þjóðinni seinni
heimsstyrjöldina, hallærisleg Júróvisjónlög og
steingelda lögregluþætti sem höfðu verið á
dagskrá Ríkissjónvarpsins árum saman. Hún
var hrifnari af Suður-Evrópu og einhvern tíma
í löngu liðinni fortíð þegar íslenskir bargestir
drukku bjórlíki eða vodka í sætu kóki hafði hún
gælt við tilhugsunina um að opna spænskan
veitingastað og selja girnilega tapasrétti, vino
rojo, vino blanco og mysuvín, vel útilátinn salt-
fisk og kolsvart espresso. Eiginlega átti Katrín
hugmyndina að opna veitingastað með erlendu
ívafi og hafði rætt hana afar ítarlega við Þór
sem þá var ekki eins gefinn fyrir áhættur og
hélt dauðahaldi í skriffinnskustarf sitt hjá land-
búnaðarráðuneytinu.
„Eina flaggskip Spánverja er Flórída, ann-
ars ekkert þangað að sækja nema fyrir subbu-
lega letingja,“ hafði Þór fullyrt hróðugur og
Katrín varð svo hvumsa að hún gleymdi að leið-
rétta hann og spurði: „Hvað með Costa del
Sol?“
Mörgum árum síðar þegar hann kom með
flutningabíl til að ná í þvottavélina, sjónvarpið
og fleira bitastætt úr búslóð þeirra hafði hún
kastað jarðarberjajógúrt í sendibílstjórann og
æpt: „Flórída er í Bandaríkjunum.“
Ungabarnið í örmum hennar skeit á sig af
óróleik en tvö eldri börnin horfðu skelfingu
lostin á sáran „jógúrtmanninn.“
Tímarnir breytast og mennirnir með.
Hatur
Í gamla daga fór Katrín í Keflavíkurgönguna
og dró Þór iðulega með. Þó var hann frekar
skoðanalaus; hægrisinnaður vegna þess að for-
eldrar hans kusu Sjálfstæðisflokkinn og hjá
hans fólki þótti óeðlilegt að kjósa önnur stjórn-
málasamtök. Þór hafði átt marga kunningja en
fáa nána vini þegar hann kynntist Kötu sem
deildi vinahópi sínum glöð með honum. Hóp-
urinn samanstóð af róttækum og skemmtana-
glöðum vinstrisinnum sem þrýstu á veikgeðja
eiginmanninn að mótmæla veru hersins.
Eftir fyrsta skiptið hlakkaði hann árlega til
göngunnar, honum fannst langur göngutúrinn
góður, ekki síst vegna silfurpelans í brjóstvas-
anum og nautnarinnar þegar hann skaust út í
móa, lyfti þykkri Álafossúlpunni og heit, áfeng
buna vætti lyngið svo reykinn lagði upp úr því.
Þór var mannalegur á svipinn þegar hann
renndi upp buxnaklaufinni og hljóp við fót til að
ná fjölskyldunni sem sigldi hröðum byr með-
fram blautri og grárri Reykjanesbrautinni,
umlukin grænbrúnni víðáttu og roki sem fyllti
nasaholurnar hressandi lykt af rakri mold,
mosa og sjávarseltu.
Þá var Katrín kölluð Kata.
Kata átti sömu útifötin árum saman og
klæddist þeim í göngunni. Brún leðurstígvél
með lágum hæl, græn kápa með mittisbelti og
rauðhvítur arabaklútur, haglega bundinn um
höfuðið að hætti Yasser Arafat. Á öxlinni hékk
handsaumaður bakpoki úr gallaefni og í honum
var nestið þeirra, te í eins lítra glerkókflösku,
appelsínur og samlokur með osti. Kata var tá-
grönn; mamma hennar sagði gjarna í gamni:
„Þvengmjó eins og veikbyggð birkihrísla.“
Litla fjölskyldan hrópaði í kór: Ísland úr
Nató og herinn burt! Yngri dóttirin sat jafnan á
öxlum Þórs og sú eldri hélt í hönd móður sinn-
ar. Báðar klæddust þær lopapeysum, app-
elsínugulum anorökkum, gallabuxum með
hnjábótum og fóðruðum kuldastígvélum. Þær
voru frekar getnar af ásettu ráði en ást.
Sonurinn var slysabarn, þruma úr heiðskíru
lofti eða öllu heldur sólargeisli úr þungbúnum
himni. Hann fæddist árið 1992 og var aðeins
slefandi ungabarn þegar hann vandist á tísku-
klæðnað, enda tók Þór upp á því að kaupa föt á
hnokkann og smekkur hans var annar en Katr-
ínar. Sonurinn sá aldrei ljósbrúnu Álafossúlp-
una sem móðir hans hafði gefið föður hans í til-
hugalífi þeirra.
Árið 1978 hafði svo margt skipt hana máli. Í
brjóstinu ólgaði kraftur og skoðanir hennar á
stjórnmálum, umhverfinu, alþjóðapólitík,
kvennabaráttu og mannúð fengu nauðsynlega
útrás í vaskri Keflavíkurgöngunni.
Árið 1993 lauk hjónabandinu á skyndibita-
staðnum Western Fried í Mosfellsbæ.
Fjölskyldan hafði keyrt upp á Kjalarnes til
að heimsækja foreldra Þórs, þögul, horuð og
armæðuleg hjón um sextugt sem buðu aðeins
upp á þunnt Bragakaffi og harða sandköku og
horfðu skringilega ásakandi á Katrínu milli
þess sem þau skiptust stuttaralega á orðum
um veðrið og hátt verðlag við einkasoninn.
Þegar þau keyrðu til baka fann Katrín til
hungurs og vildi staldra við á Western Fried til
að kaupa djúpsteikta kjúklingabita. Stálpaðar
stúlkurnar voru sammála henni og brostu
þannig að skein í spangaðar tennur þeirra en
Þór fullyrti að eiginkonan hefði fitnað svo upp
á síðkastið að þau hefðu ekkert að gera á
skyndibitastaðinn. „Þú ert orðin of feit. Spik-
feit. Og helvítis bruðl að geta ekki étið heima
hjá sér.“
„Ef þú stoppar ekki þá drep ég mig,“ til-
kynnti Katrín.
Stúlkurnar litu agndofa á föður sinn sem
hægði sviplaus á bílnum, beygði harkalega í átt
að Western Fried og lagði bílnum beint fyrir
utan staðinn. Sonurinn öskraði í bílastólnum
þegar móðir hans leysti sætisólarnar og lyfti
honum upp. Þór hristi höfuðið með sama
mæðusvipnum og einkenndi foreldra hans.
Þau gengu beint að afgreiðsluborðinu með
Katrínu í fararbroddi. Hnarrreist pantaði hún
fjóra skammta af kjúklingum, frönskum kart-
öflum og kokkteilsósu en Þór greip fram í fyrir
henni og kvaðst ekkert vilja. „Ég er ekki nógu
klikkaður til að fylla belginn af svona rusli,“
fussaði hann og gretti sig dónalega.
Mógræn og þunglyndisleg augu Katrínar
horfðu hvasst á hann, varirnar teygðust í vit-
firringslegt bros og hún hvæsti: „Ég er ekki
nógu klikkuð til að riðlast á tvítugri sumaraf-
leysingastúlku í landbúnaðarráðuneytinu.“
Á vinstri handlegg hélt hún á syninum og
þrýsti honum að sér meðan gömul, uppsöfnuð
reiði hríslaðist hratt og ofsafengið upp í hægra
hnefa hennar og augnabliki síðar lá Þór mar-
flatur á klístruðu gólfinu.
Viku síðar kom hann ásamt „jógúrt-
manninum“ til að sækja sjónvarpið, þvotta-
vélina, vídeótækið og eldhúshúsgögnin frá
Habitat.
Ósæmi
Lykli var stungið í skrána og inn gekk níu
ára drengur, óvenju alvarlegur til augnanna
með þunna vanga, krúnurakað höfuð og svo
ljósar augnabrýr að þær greindust varla. Ólíkt
systrunum hafði hann erft beinar tennur föður
síns, stórar, hvítar tennur sem glampaði á þeg-
ar honum varð skemmt. Hann hló sjaldan en
þegar eitthvað sérstaklega fyndið var gert eða
sagt tók langur og horaður líkaminn snögga
kippi og hást soghljóð barst frá honum. Dreng-
urinn gekk rakleiðis inn til móður sinnar,
stundi þungan um leið og hann sá fyrirferð-
armikinn búkinn liggja hrjótandi og umlandi á
rúminu, greip um stóru tá móður sinnar og
sneri hægt upp á hana.
Katrín hrökk upp með andfælum og kippti
fætinum frá syni sínum. Hún blikkaði augnlok-
unum hratt og andaði með djúpri mæðu uns
hún náði áttum, reisti höfuðið hægt frá kodd-
anum og sagði eins blíðlega og henni var unnt:
„Hæ, ástin mín.“
Hann svaraði: „Getur þú komið fram eða
ætlarðu að liggja þarna fram á kvöld?“
„Ég kem fram ástin, ég kem.“
Álfur kinkaði fýldur kolli og gekk inn í stof-
una, hlammaði sér í sófann og kveikti á Popp-
tíví meðan Katrín teygði sig í nuddklossana og
staulaðist á fætur. Hann leit ekki af skjánum
þegar hún birtist í gættinni heldur starði rann-
sakandi á hóp rappara og bað hana um að fara í
úlpu og skó.
„Hvers vegna í ósköpunum?“
„Við erum að fara í bíó.“
„Elskan mín, ég á ekki aur fyrr en bæturnar
berast,“ svaraði Katrín kjassmælt. Stundum
var hún uppburðalítil gagnvart syni sínum sem
gat verið álíka styggur og flækingsblendingur,
jafnvel feimin við hann. Dætur hennar höfðu
flutt að heiman fyrir mörgum árum og sam-
skipti hennar og sonarins urðu æ keimlíkari
FEITA MAMMAN
S M Á S A G A
E F T I R A U Ð I J Ó N S D Ó T T U R