Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.2002, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 11. MAÍ 2002
Þ
AÐ má með sanni
segja að arkitektúr
sé Morten Schmidt
í blóð borin. Afi
hans, móðir og fað-
ir, systir, bróðir,
frændi og eigin-
kona hafa öll lagt
arkitektúrinn fyrir sig. Schmidt
lærði arkitektúr í Árósum, í
Kaupmannahöfn og Seattle í
Bandaríkjunum auk þess sem
hann nam mannlífsspeki í skóla
Rudolfs Steiner.
Arkitektastofuna Schmidt,
Hammer og Lassen stofnuðu
Schmidt og félagar hans fyrir
fimmtán árum. „Við vorum allir
þrír saman í arkitektanáminu og
unnum á sömu stofu eftir að námi lauk. Við ein-
beittum okkur að stórum arkitektasamkeppn-
um og vorum svo heppnir að vinna keppnina
um hönnun viðbyggingar við Konunglega
bókasafnið í Kaupmannahöfn árið 1993. Húsið
var opnað árið 1999 og vakti hönnunin mikla
athygli,“ segir Schmidt.
Meðal annarra bygginga sem þeir félagar
hafa hannað eru Listasafnið í Árósum og
Menningarhúsið á Grænlandi.
Á síðustu tveimur árum hefur stofunni,
SHL, verið boðið að taka þátt í mörgum virtum
samkeppnum um allan heim. Um þessar
mundir taka þeir m.a. þátt í lokuðum sam-
keppnum um nýjar höfuðstöðvar NATO í
Brussel, Landsbókasafn Saudi-Arabíu í
Riyadh, Evrópska fjárfestingarbankann í Lúx-
emborg og var nýlega tilkynnt að stofan væri
komin í síðustu umferð í samkeppninni um
hönnun tónlistarhúss fyrir Atlanta-sinfóníuna í
Bandaríkjunum.
„Það verður heimsins besta og stærsta tón-
listarhús með sæti fyrir rúmlega 2.000 manns.
Bandaríkjamenn vilja að þetta hús „flytji Atl-
anta inn í framtíðina“. Alls verða lagðar 300
milljónir Bandaríkjadala í húsið, búið er að
þrengja hópinn í fjórum umferð-
um og eru nú bara þrjár stofur
eftir, þannig að við erum komin
mjög nálægt markinu,“ segir
Schmidt spenntur.
Hanna hús fyrir fólk
Alls starfa 125 starfsmenn á
arktitektastofunni og er hún með
tvö útibú í Danmörku, í Árósum
og í Kaupmannahöfn. Aðspurður
um lykilinn að velgengni stofunn-
ar segir Schmidt að arkitektúr
verði að vera ósvikinn og hrein-
skilinn. „Manneskjan er mið-
punktur í arkitektúr. Við byggj-
um fyrir fólk og ekki aðeins í
þágu listarinnar. Margar bygg-
ingar höfða ekki til fólks. Bygg-
ingar verða að hafa þýðingu og segja fólki eitt-
hvað, helst eitthvað tilfinningaþrungið.
Byggingar eiga að snerta fólk,“ segir Schmidt.
Hönnunin verði einnig að endurspegla notk-
un hússins. „Mörg atriði hafa áhrif á hönnun
bygginga og verða þau að vera í réttu jafn-
vægi. Hlutverk okkar sem arkitekta er að
tryggja að hver þáttur fái rétt jafnvægi.“
Til að skýra betur hvað hann á við tekur
Schmidt dæmi úr náttúrunni. „Það er engin til-
viljun að lauf lítur út eins og það gerir, að það
hafi ákveðna lögun, lit og formgerð. Milljónir
atriða koma þar við sögu. Laufblaðið er ein-
stakt og fallegt, það er listaverk. Ég lít á sama
hátt á arkitektúr. Vilji maður hanna einstakt
og fallegt hús sem þjónar öllum þörfum þess-
ara milljón atriða verður að hafa þá í réttu
jafnvægi.
Margar byggingar eru ekki í jafnvægi, ann-
aðhvort hefur verið lögð of mikil áhersla á að
fjárfestar græddu af byggingunni eða einblínt
um of á hlutverk hússins og hafa þættir er
varða umhverfið og félagsleg atriði þá verið
látnir sitja á hakanum. Ég kalla þetta að finna
erfðalykil byggingarinnar, það er erfiðasti
hlutinn,“ segir Schmidt.
Hann segir að arkitektar megi ekki sjá hlut-
ina aðeins út frá sínu fagi. „Sem arkitektar
verðum við að setja öll þessi atriði í rétt sam-
hengi. Við erum ekki listamenn, þó margir telji
svo vera, þar sem við erum að kljást við mjög
takmarkað listform.“
Aðeins ein leið til að byggja hvert hús
Langan tíma tekur að finna út hvernig hver
bygging á að vera, að sögn Schmidt. „Hug-
myndinni lýstur ekki bara niður einn, tveir og
þrír. Það tekur langan tíma að greina þarf-
irnar, leggja mat á hlutina, skyssa upp hug-
myndir og velja þær sem koma til greina. Að
lokum kemst maður að þeirri niðurstöðu að
það er bara ein leið að hanna húsið.“
Byggingar verða einnig að segja sögu, segja
hver er tilgangur þeirra, að hans mati. „Kon-
unglega bókasafnið í Kaupmannahöfn segir:
Hér eru dýrgripir þjóðarinnar geymdir. Húsið
hefur reisn og virðingu en vill á sama tíma
bjóða alla velkomna þangað inn.“
Aðspurður um sögu Skuggahverfisins, sem
SHL hannaði í samstarfi við íslensku arki-
tektastofuna Hornsteina, segir Schmidt hana
endurspegla gæði og kosti þess að búa í
Reykjavík. „Hverfið segir að það sé gott að
ganga um borgina, skoða litlu húsin í miðbæn-
um og grænu reitina. Við vildum að turnarnir
kæmu upp sem þéttbýlt endurvarp af hinni
lágreistu borg. Byggingarnar eiga að vera eins
notalegar og litlu húsin. Stórir gluggar eru á
íbúðunum og stórar svalir og eru sumar íbúðir
með þakgörðum. Þannig stækkar rýmið og við
færum náttúruna inn í stofu,“ segir Schmidt.
„Við hönnun íbúðarhúsnæðis er mikilvægt
að hafa kynslóðir framtíðarinnar í huga. Því
verða íbúðirnar að vera sveigjanlegar. Fólk
getur valið hvernig það vill að íbúð þeirra sé
skipulögð þegar það kaupir hana og í framtíð-
inni getur það breytt rýminu eftir því sem
hentar hverju sinni.“
Þétting byggðar mikilvæg
Schmidt telur að margir góðir arkitektar
starfi á Íslandi í dag, en hann segir helsta gall-
ann við borgina, fyrir utan lágreista og dreifða
byggð, að margar byggingar hafi ekki verið
nægilega vel út hugsaðar. „Byggingarnar líta
ágætlega út að utanverðu, en það vantar dýpri
merkingu og inntak,“ segir Schmidt og bætir
við að t.d. hafi hann séð ný hús þar sem ekki
hafi verið hugað nægilega að umhverfinu og
öðrum byggingunum í kring.
Schmidt segir þéttingu byggðar mjög mik-
ilvæga. „Borgin er mjög lágreist og dreifð.
Hún er farin að teygja anga sína upp í sveit.
Margar amerískar borgir eru hannaðar þannig
og hafa Bandaríkjamenn nú séð að það var
rangt að dreifa byggðinni um of. Það verður að
auka þéttleikann í miðbænum, þar finnur fólk
að það er hluti af stærra, alþjóðlegu samfélagi,
sem er mjög mikilvægt fyrir Ísland.
Það er nauðsynlegt að skapa lifandi miðbæ.
Miðsvæðis í Reykjavík er mikið af landi sem
hægt væri að byggja á. Það er einstakt við
Reykjavík að hér gefst kostur á að byggja
íbúðir í miðri borg, það er svo sjaldan sem
gefst tækifæri til þess í öðrum borgum. Það er
einmitt það sem var svo spennandi við hönnun
Skuggahverfisins, að fá að teikna nýtt íbúða-
hverfi í miðborg Reykjavíkur, algjörlega frá
grunni.“
Menningarmiðstöðin í Nuuk sem Schmidt, Hammer & Lassen teiknuðu. Í húsinu hefur Þjóðleik-
hús Grænlands, listaskóli og bókasafn aðstöðu, auk þess sem þar eru ráðstefnusalir.
Listasafnið í Árósum sem SHL teiknaði og fékk fyrstu verðlaun fyrir í alþjóðlegri arkitekta-
samkeppni árið 1997. Safnið er nú í byggingu og á að verða tilbúið á næsta ári.
ERFIÐAST AÐ FINNA ERFÐA-
LYKIL HVERRAR BYGGINGAR
Hver bygging verður að segja sögu, að mati danska arkitektsins Mortens
Schmidts, eins af stofnendum arkitektastofunnar Schmidt, Hammer & Lassen
sem hefur á skömmum tíma orðið ein þekktasta arkitektastofa í Evrópu.
NÍNA BJÖRK JÓNSDÓTTIR ræddi við Morten Schmidt en hann er einn
hönnuða nýrrar byggðar í Skuggahverfi, sem mun rísa innan skamms.
nina@mbl.is
Morten Schmidt
arkitekt
Fjölbýlishús með 49 íbúðum í Capellakaj í
Kaupmannahöfn sem SHL teiknaði og byggt
var á árunum 1997–1998.