Pressan - 19.10.1989, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 19. okt. 1989
Bjartsýnisskýrslan vekur litla athygli:
ER UMHVERFISLOTIÓ
DRAUMUR EÐA VERULEIKI?
ÍSLAND. Paradís framtíðarinnar.
Hingað flykkjast þeir sem sjúkir eru
og hrjáðir og hverfa heim sem nýir
menn. Hinir offeitu fara héðan
grannir og penir. Auðjöfrar koma
fjármunum sínum fyrir á íslandi.
Veiting umhverfisnóbels Islands á
sviði umhverfismála verður árlegur
viðburður sem vekur heimsathygli.
í verslunum erlendis myndast bið-
raðir þar sem hægt er að kaupa ís-
lenskan varning. lslandsferðir upp-
seldar langt fram í tímann. Draum-
órar? Ekki að áliti „bjartsýnisnefnd-
arinnar" sem svo hefur verið kölluð.
Það hefur verið furðu hljótt um
skýrslu „ráðgjafarnefndar um und-
irbúning sérstaks kynningarátaks
Islands á sviði markaðsmála". Stutt-
ar fréttir í fjölmiðlum af blaða-
mannafundi sem forsætisráðherra
efndi til þegar skýrslan var lögð
fram í byrjun október. Jónas Krist-
jánsson ritstjóri á DV skrifaði mein-
hæðinn leiðara um hugmyndir
skýrsluhöfunda undir fyrirsögninni
„Ljúft er að láta sig dreyma". Það á
svo eftir að koma í Ijós hvort þessi
skýrsla hlýtur sömu örlög og svo
margar aðrar skýrslur um framtíð-
armöguleika lands og þjóðar — það
er að segja rykfalja uppi á hillum.
Frumkvæði
forsætisráðherra
Steingríinur Hermannsson for-
sætisráðherra skipaði þessa ráðgjaf-
arnefnd í byrjun ársins tii að undir-
búa sérstakt kynningarátak á sviði
markaðsmála, sölumála og ferða-
mála. Formaður nefndarinnar var
Baldvin Jónsson, auglýsingastjóri
Morgunblaðsins og primus motor í
fegurðarsamkeppni íslands með
meiru. Aðrir nefndarmenn voru
Björn Theódórsson, fram-
kvæmdastjóri hjá Flugleiðum, Jón
Sveinsson, aðstoðarmaður forsæt-
isráðherra, Kjartan Lárusson, þá-
verandi formaður ferðamálaráðs,
Magnús Gunnarsson, formaður
útflutningsráðs, Stefán Friðfinns-
son, aðstoðarmaður utanríkisráð-
herra, og Ragnhildur Hjaitadótt-
ir, skrifstofustjóri i samgönguráðu-
neytinu.
Forsætisráðherra lét svo um mælt
á fundi með fréttamönnum þegar
skýrslan var kynnt, að horfa yrði
fram á veg og leita nýrra leiða til að
tryggja áframhaldandi velmegun á
íslandi.
ísland til sölu
Miðað við þessar forsendur for-
sætisráðherra veldur skýrslan von-
brigðum. Satt best að segja er þar
fátt að finna sem ekki hefur verið
lagt til áður. Nema vera skyldi hug-
myndir um alheimslottó hérlendis
og veiting umhverfisverðlauna. Til-
lögur um að koma hér upp heilsu-
hælum hafa margoft komið fram á
undanförnum áratugum. Langt er
síðan farið var að ræða hugmyndir
að frjálsum fjármagnaði og auglýs-
ingar um hreina og óspillta náttúru
íslands hafa verið í gangi erlendis til
fjölda ára.
Það er í sjálfu sér ekkert við það
að athuga að dusta rykið af gömlum
hugmyndum og bæta nokkrum nýj-
um við. En það hefði mátt endur-
nýja margar fleiri hugmyndir sem
hafa til dæmis verið ræddar og reif-
aðar í ferðamálaráði þau 25 ár sem
ráðið hefur starfað. Ferðamálaráð
hefur hins vegar hvorki haft vald né
fjármagn til að framkvæma þær
hugmyndir, heldur verið upp á ríkið
komið í þeim efnum, og svo mikið
er víst að áhugi ráðherra á umbót-
um í ferðamálum hefur oftast reynst
meiri í orði en á borði.
Ráðgjafarnefndin var sammála
um nauðsyn þess að íslendingar
mörkuðu sjálfstæða stefnu í land-
kynningarmálum á alþjóðavett-
vangi. Stefnuna þyrfti að útfæra á
skipulagðan hátt þannig að hún
undirstriki sérstöðu lands og þjóðar.
Jákvæð ímynd Islands geti síðan
orðið til að styrkja sölustarf ís-
lenskra fyrirtækja erlendis og auka
áhuga útlendinga á að leita eftir
þjónustu hér á landi. En er ætlunin
að auglýsa ísland og það sem ís-
lenskt er eins og hvert annað fóta-
nuddtæki vítt og breitt um heiminn?
Pressan bar þetta undir Baldvin
Jónsson nefndarformann.
„Það er alls ekki ætlunin að aug-
lýsa ísland sem einhvern útsölu-
varning. Þvert á móti að gera landið
eftirsóknarvert vegna alls þess góða
sem það hefur upp á að bjóða og þar
er af nógu að taka. Við höfum góða
möguleika á að stórauka tekjur af
ferðamönnum án þess að það þýði
mikla aukningu á þeim fjölda sem
sækir okkur heim. Og við þurfum
að auka verðmæti útflutningsvara
okkar," sagði Baldvin Jónsson.
Hann benti á að það væri síðan
stjórnvalda að taka stefnumarkandi
ákvörðun í þessum málum.
„Kvæntur
danskri konu"
Nefndarálitið sjálft er stutt og al-
mennt orðað. En því fylgja fjórar
sjálfstæðar skýrslur. Viðamest er
skýrsla þriggja Breta, tveir þeirra
eru þekktir bisnessmenn og sá þriðji
er læknir að mennt. Tekið er fram
varðandi einn þeirra að hann sé
kvæntur danskri konu og eigi þau
tvö börn á unglingsadlri. Hann sé
áhugaflugmaður, fari á skíði í tóm-
stundum og stundi tennis. Af ein-
hverjum ástæðum vantar hliðstæð-
ar upplýsingar um hina Bretana tvo
svo ekki sé minnst á upplýsinga-
skort um nefndarmenn eða þeirra
persónulegu hagi. En þetta var nú
útúrdúr.
Bretarnir koma víða við í skýrslu
sinni og hafa kannað ferðaþjónustu,
viðskipta- og peningamál, heil-
brigðismál, orkumál, útgerðar- og
fiskveiðitækni.
Þeir segja að kjölfestan í hug-
myndum þeirra sé landkostirnir
sem íslendingar láti ýmist eins og
þeir viti ekki af eða vanmeti stór-
lega. íslendingar eigi að setja nátt-
úruvernd á oddinn og hasla sér stór-
an völl á því sviði. Við eigum að
nota landverndina til að renna stoð-
um undir sölustarfsemi. Koma hér
upp heilsubæjum og lokka náttúru-
unnendur til landsins. Ennfremur
að gera Island að skattfrjálsu at-
hvarfi. Hér gæti orðið fríverslunar-
svæði sem helgaðist af notkun tölva
og fjarskiptabúnaðar. Bjóða orku
um kapal til Evrópu. Afla tekna með
því að leyfa erlendum skipum að
sigla undir íslenskum fána og njóta
þeirra fríðinda sem því fylgdi. Veita
Gróskuverðlaunin, alþjóðaum-
hverfisverndarverðlaun. Opna sölu-
skrifstofu í Bretlandi hverrar starfs-
menn yrðu breskir markaðs- og
auglýsingamenn.
Aðrar skýrslur með nefndarálit-
inu eru frá Hrafni Friðrikssyni yf-
irlækni varðandi forvarnir lang-
vinnra sjúkdóma, Gunnar Helgi
Hálfdánarson veltir fyrir sér
, t
spurningunni um lsland sem fjár-
málaland framtiðarinnar og telur að
þar hafi lsland ýmsa möguleika.
Hann bendir á að aukin menntun
þjóðarinnar hafi snúist upp í and-
hverfu sína vegna vannýtingar á
menntun og getu þjóðarinnar.
Óánægja og firring þeirra einstakl-
inga sem ekki fá starf í samræmi við
menntun sína og getu séu farnar að
spila stórt hlutverk, ef til vill, í ís-
lenskum stjórnmálum, til dæmis
með flokksbrotum, sem geri það að
verkum að æ erfiðara verður að
mynda starfhæfar ríkisstjórnir. Loks
er skýrsla Trausta Valssonar, arki-
tekts og skipulagsfræðings, um að-
ferðir til að styrkja ímynd íslands
sem þjóðar er ann umhverfismál-
um. Er raunar um að ræða háskóla-
ritgerð höfundar frá árinu 1982.
Hvert verður
framhaldið?
Það kom nokkuð á óvart þegar
Pressan leitaði álits á fyrrnefndri
skýrslu að aðilar í viðskiptum og
ferðaþjónustu voru yfirleitt litt
kunnugir efni hennar. Höfðu lesið
eða heyrt fréttir um innihaldið en
það ekki vakið mikinn áhuga.
„Þetta er svona flugeldasýning
sem stendur stutt yfir," sagði einn
viðmælandi blaðsins meðan annar
sagði að orð væru til alls fyrst og
það væri af hinu góða að koma fram
með sem flestar hugmyndir að fjöl-
breyttara atvinnulifi.
Þegar skýrslan var kynnt sagði
forsætisráðherra að þetta mál væri
fyllilega sambærilegt og að minnsta
kosti ekki minna en 140 milljarða
fjárfesting í álbræðslu. Nefndin taldi
þurfa 250 milljónir á ári til að kynna
lsland og íslenskar vörur. Þeir pen-
ingar gætu komið af hagnaði frí-
hafnarinnar í Leifsstöð. Steingrímur
sagði hins vegar að engum pening-
um yrði veitt í þetta verkefni á þessu
ári eða því næsta. Skýrslan yrði
kynnt hagsmunaaðilum og hægt
væri að gera stórátak í þessum mál-
um ef ekki yrði hver höndin upp á
móti annarri.
Það er því greinilegt að forsætis-
ráðherra slær ýmsa varnagla í þessu
máli. Og kannski ekki að ástæðu-
lausu. Fram til þessa hefur gengið
misjafnlega að fá hagsmunaaðila til
að vinna saman þegar innflutningur
ferðamanna er annars vegar eða út-
flutningur á vörum og þjónustu.
Hver og einn hefur viljað bauka í
sínu horni og fái hann ekki viðskipt-
in er honum nokk sama hvort þau
falla í hlut erlendra aðila.
Það er hins vegar ljóst að eitthvað
verður að gera til að renna fleiri
stoðum undir atvinnu- og tekju-
möguleika þjóðarinnar. Hefur mjög
verið horft til ferðaþjónustunnar í
þeim efnum. Ekki blæs byrlega á
þeim bæ um þessar mundir þótt
aldrei hafi komið fleiri erlendir
ferðamenn til landsins. Þegar rætt
er um að lokka hingað útlendinga til
megrunar sýnist raunar óþarfi að
reisa sérstök megrunarbæli i þeim
tilgangi. Mun ódýrara er að búa svo
um hnútana að þegar fitubollurnar
eru komnar til landsins þá verði
þeim ekki sleppt úr landi fyrr en eft-
ir sex vikur eða svo og allan þann
tíma verði þeim gert að borða á
veitingahúsum hér. Fyrir fólk með
miðlungstekjur eða minna er næsta
Ijóst að megrun hlýtur óhjákvæmi-
lega að fylgja í kjölfarið í Ijósi verð-
lags á ofsköttuðum veitingahúsum.
Bjartsýnisnefndin er uppfull af
bjartsýnum hugmyndum, en það er
engu líkara en undirtektir séu dauf-
ar. Kannski eru sumar hugmyndir
nefndarinnar óraunhæfar, kannski
erum við svo jarðbundnir að við
getum ekki ímyndað okkur að al-
heimslottó eða umhverfisnóbel
komi okkur að neinu gagni.
Eins og fyrr segir þótti Jónasi
Kristjánssyni lítið til hugmynda
nefndarinnar koma. í leiðara í DV
segir hann meðal annars:
„Þjóðin þarf hvild frá harmafrétt-
um raunveruleikans, gjaldþrotum
fyrirtækja, siðferðisbrestum ráð-
herra, peningaúðun milljarðasjóða
Byggða-Stefáns og annarri slikri
martröð. Forsætisráðherra skilur
þessa þörf og býður okkur til vistar
í himnaríki ímyndafræðinganna.
Þá er sælt að láta sig dreyma um,
að dollarar og jen og frankar renni
i stríðum straumum til íslands, nafla
alheimsins, í alheimslottó alheims-
umhverfisverndar."
Það á eftir að koma í Ijós hvort
draumurinn rætist.