Pressan - 01.02.1990, Page 6

6
Fimmtudagur 1. febr. 1990
VIKUBLAÐ Á FIMMTUDÖGUM
Útgeíandi: Blað hf.
Ritstjórar: Jónína Leósdóttir
Ómar Fridriksson
Blaóamenn: Anna Kristine Magnúsdóttir
Adda Steina Björnsdóttir
Björg Eva Erlendsdóttir
Ljósmyndari: Einar Ólason
Útlit: Anna Th. Rögnvaldsdóttir
Prófarkalestur: Sigríður H. Gunnarsdóttir
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Auglýsingastjóri: Hinrik Gunnar Hiimarsson
Ritstjórn og skrifstofur: Ármúla 36, sími: 68 18 66. Auglýsingasími: 68 18 66.
Áskrift og dreifing: Ármúla 36, simi 68 18 66. Setning og umbrot: Leturval sf.
Prentun: Blaöaprent hf.
Áskriftargjald 500 kr. á mónuöi. Áskriftargjald: Pressan og Alþýöublaöiö:
1000 kr. á mánuöi. Verö i lausasolu: 150 kr. eintakiö.
Dæmalausir yfirburðir
Sjálfstæðisflokksins
Skoðanakannanir á fylgi flokkanna sem birst
hafa undanfarið sýna í öllum tilvikum geysilega
sterka stöðu Sjálfstæðisflokksins. Þrátt fyrir yfirlýs-
ingar stjórnarsinna um að Sjálfstæðisflokkurinn sé
klíkuflokkur, hafi ekki sýnt málefnalega stjórnar-
andstöðu og sé ekki hæfur til að taka við stjórn
landsins virðast kjósendur á öðru máli. Endurtekn-
ar kannanir sýna dæmalausa yfirburði Sjálfstæðis-
flokksins. Reynslan sýnir raunar að Sjálfstæðis-
flokkurinn fær alltaf meira fylgi í skoðanakönnun-
um en kosningum og auk þess nýtur hann þess að
vera í stjórnarandstöðu. t»á er greinilegt að per-
sónufylgi borgarstjóra dregur mikið fylgi til Sjálf-
stæðisflokksins. Stjórnarflokkarnir ættu að draga
lærdóm af þessu. Fylgishrun þeirra heldur áfram
og ríkisstjórnin nýtur sáralítilla vinsælda sem fyrr.
Þrátt fyrir mörg markverð stórmál sem unnin hafa
verið í einstökum ráðuneytum skortir ríkisstjórnina
þá ímynd að hún sé að vinna bug á erfiðleikum í
efnahagsmálum. Meira hefur borið á þvi að ein-
stakir ráðherrar verji verk sín í fjölmiðlum en að sá
sem á að sjá um samhæfingu innan stjórnarinnar,
vera talsmaður hennar út á við og ímyndasmiður,
verji verk ríkisstjórnarinnar fyrir kjósendum.
Könnun SKÁÍS á fylgi flokkanna í borgarstjórn
bendir til að minnihlutaflokkarnir séu á leið með að
þurrkast út. Eina raunhæfa leið þeirra út úr ógöng-
unum hlýtur að vera sú að sameinast um einn lista
fyrir borgarstjórnarkosningarnar í vor. Fylgi við
slíkan lista er mun meira en samanlagt fylgi flokk-
anna í dag skv. könnuninni og hlýtur það að teijast
góð byrjun fyrir lista sem er ekki til og hefur þ.a.l.
ekki sett staf á blað um stefnu og baráttumál.
m a||ticIf Pólitísk þankabrot skrifa Birgir Árna-
®^son, aðstoðarmaður viðskipta- og iðn-
aðarráðherra, Einar Karl Haraldsson,
ritstjóri Nordisk Kontakt, og BolliHéð-
insson hagfræðingur.
Leyndin er lœvís
í þeim pólitísku menningarkimum sem
mynduðust eftir '68 var innan um ofstæki,
leynd og trúarlegir yfirtónar.
„Við gerðutn uppreisn
gegn valdsmennskunni, en
sátum uppi með það að verja
Gúlagið." Þessa játningu er
að finna í bók sem nýlega
kom út í Noregi og hefur að
geyma uppgjör ýmissa fyrr-
verandi forystumanna maó-
ista viö sína pólitísku fortíð.
(m 1 En bok om maoismen i
Norge. Ad Notam Forlag.)
APK (m 1) varð aldrei ann-
að ep dvergflokkur í Noregi
en áhrif hans á ungt fólk urðu
talsverð og hann náði að
stofna Stéttabaráttuna, dag-
blað sem lifir enn. Maóistar í
Noregi náðu fótfestu í flestum
fjöldahreyfingum og létu
mikið að sér kveða á áttunda
áratugnum.
í bókinni er APK m 1 lýst
sem lokuðum menningar-
kima og vakningarhreyfingu,
þar sem miðstjórnin var bæði
leyndarráð og sannleiksráðu-
neyti. Hún lagði mat á félag-
ana, fyrirskipaði þeim að
hætta skólagöngu, fara í
verkamannavinnu og verja
öllum kröftum sínum í stétta-
baráttuna. Enginn greinar-
munur var gerður á einkalífi
og flokkslífi. Að ganga gegn
vilja miðstjórnarinnar var tal-
ið jafngilda því að snúast
gegn óhjákvæmilegri fram-
vindu sögunnar. „Flokkurinn
var til að byrja með afsprengi
beinskeyttrar gegnumlýsing-
ar á sovéskri og bandarískri
heimsvaldastefnu, en snerist
síðan upp í það að vera afrit-
ari og málpípa kínverska og
albanska kommúnistaflokks-
ins,“ segir einn maóistanna
norsku.
Á uppgangsárum norsku
maóistanna var ég við nám í
Stokkhólmi. Þetta voru rót-
tæknitímar, og allir á leið til
vinstri. Það var uppreisn
gegn sjálfsánægju og efnis-
hyggju sjötta og sjöunda ára-
tugarins. Það var stúdenta-
uppreisn og uppreisn gegn
foreldravaldi. Pælingar í
komplexum og frjálsum ást-
um heyrðu til kvaðanna í
kunningjahópum. Heimsyfir-
ráðstefna risaveldanna var
tætt í sundur yfir kaffibollum
og bjórkrúsum. Og Víetnam-
stríðið gerði það að verkum
að Bandaríkin voru sett á
sama bás og Sovétríkin. Kap-
ítalískir heimsvaldasinnar í
Bandaríkjunum voru ekki
taldir hótinu betri en sósíal-
heimsvaldasinnar í Sovét.
J öllum stjórnmálahreyfing-
um ungliða var uppreisnar-
andinn áberandi. Það var á
þessum tíma sem hægrisinn-
arfóru að láta séf vaxa hár og
skegg, þannig að ekki var
lengur hægt að gera greinar-
mun á hægri og vinstri eftir
útganginum einum saman.
Jafnvel við, sem þá störfuð-
um í ungliðasamtökum
sænska miðflokksins, vorum
kallaðir Bakkabræðra-marx-
istar (Áse Nisse marxister).
Sannir íslendingar, sem
höfðu fengið heimsmynd
sína úr Morgunblaðinu, urðu
byltingarsinnar á einni nóttu
við lestur Dagens Nyheter, en
það er morgunblað frjáls-
lyndra í Svíþjóð. Það var
dauður maður sem ekki var
rauður, meðal annars vegna
þess að hið síðarnefnda var
lykillinn að inngöngu í félags-
skap annarra íslenskra stúd-
enta. í Uppsölum ríktu send-
iráðstökumenn með upp-
skriftir frá Fjórða alþjóða-
sambandi trotskýista, og í
Gautaborg var íslenskur
maóistahópur á norskri þró-
unarbraut.
Úr Norðursjónum eru
mengandi efni allt að fjórum
árum á leið til hafsvæðanna
við ísland. Hugmyndir stúd-
enta erlendis eru álíka lengi
að skila sér inn í veruleika
stjórnmálanna á íslandi.
Trottarar og maóistar létu að
sér kveða á íslandi í fyllingu
tímans, en brátt snerist allt
upp í kenningastagl úr fortíð-
inni og innbyrðis rifrildi.
Stjórnmálaumræður í þáskii-
dagatíð kallaði dr. Örn Ólafs-
son þetta birtingarform
stéttabaráttunnar. Aðrir stúd-
entar héldu heim og gerðu
karríer í kerfinu og gömlu
flokkunum, eilítið lengra til
vinstri eða hægri en ella
hefði verið, ef þetta umrót
sem kennt er við '68-kynsióð-
ina hefði ekki orðið.
I þeim pólitísku menning-
arkimum sem mynduðust eft-
ir '68, hvort sem þeir voru
kenndir við trotta, maóista,
hippa, homma, kvennabar-
áttu eða náttúruvernd, var
innan um ofstæki, leynd og
trúarlegir yfirtónar. Þessar
tilhneigingar hafa fundið sér
merkilega útrás á nýliðnum
áratug. Táknfræðingurinn
Umberto Eco, sem ritaði Nafn
rósarinnar, hefur nýverið gef-
ið út bók um þessa umhverf-
ingu. Pendúll Foucoults heitir
hún. Á heimshornafiakki
sínu hefur hann verið tíður
gestur helstu bókabúða. Það
vakti athygli hans að þær hill-
ur sem áður voru fullar af
bókum róttæklinga og marx-
ista eru nú settar bókum um
austræn trúarbrögð, dul-
hyggju, leynihreyfingar og
dulin heimssannindi. Og
sama fólkið og áður gleypti í
sig byltingarrómantíkina
kokgleypir nú bækur um
launhelgar og lokaðar dyr.
Umberto Eco dregur þessar
bókmenntir sundur og sam-
an í háði.
Hann varar sérstaklega við
oftúlkun á samlíkingum, þar
sem ekki er gerður greinar-
munur á staðreyndum og
hugtökum og þar sem slíkum
ruglanda er blandað í gömul
sannindi og þekkt samhengi
til þess að auka á trúverðug-
leikann. Með slíkum aðferð-
um er hægt að tengja saman
óskylda hluti og skapa mikla
von, sem aldrei er hægt að
rífa upp með rótum vegna
þess að hún stendur ekki á
neinni rót.
„Ég skal segja ykkur að til
er leyndarregla, sem teygir
arma sína um allan heiminn
og hefur efnt til samsæris um
að breiða út þann orðróm að
í gangi sé alheimssamsæri,"
segir Casabaun, söguhetjan í
hinni nýju bók Ecos, á einum
stað, og lýsir tilvitnunin vel
afstöðu höfundar til leyndar-
reglna á borð við Musteris-
riddarana og Rósinkransana.
Hún er líka skilaboð til þeirra
sem einlægt eru að lesa al-
heimssamsæri borgarastétt-
ar, komma, heimsvaldasinna
eða stórkapítalista úr öllu og
engu.
- o - o -
„Pukrið freistar og opnar
möguleika á dulinni valdbeit-
ingu,“ svo vitnað sé í jólaleið-
ara Þjóðviljans um frelsara
kristinna manna „sem ævin-
lega talaði einfalt og Ijóst fyr-
ir opnum tjöldum". Þegar
leyndin er sett í ríkiskerfi
verður hún að risaváxinni
ófreskju eins og í kommún-
istaríkjum Austur-Evrópu.
Þegar hún birtist í lokuðum
trúfélögum, þar sem ríkir :í
raun einræði einstaklings eða
fjölskyldu, er hún lífshættu-
leg þeim sem lenda í klónum
á moonistum, Christian
Scientists eða Orðum lífsins.
Þegar leyndin hreiðrar um
sig í stjórnmáiahreyfingum er
lýðræðið í hættu.
Mér vitanlega er enginn af
núverandi formönnum ís-
lenskra stjórnmálaflokka í
leyndarhreyfingu af einu eða
öðru tagi. Það er skynsam-
legt af þeirra hálfu. Það er
mikilvægt frá sjónarmiði lýð-
ræðisins að stjórnmálasam-
tök séu sem gegnsæjust fyrir
allan almenning og að pukur
skapi ekki jarðveg fyrir póli-
tískt óeðli. Afturhvarf til
klúbbahugarfars og kynjaað-
skilnaðar er tilhneiging sem
gerir vart við sig í nútíman-
um. Gegn henni á að snúast
og íslenskir stjórnmálamenn
ættu að hugsa sig vel um áður
en þeir fara að ioka að sér
dyrum, sem opnaðar voru
inn í flokkana á siðasta ára-
tug með prófkjörum, opnum
landsfundum og upplýsing-
um um fjárreiður. Jafnvel lítil
skref afturábak eru óheilla-
spor.
hin pressan
„Reifst við eiginkonuna og
skundaði til íslands."
— Fyrirsögn í DV um óvænta ís-
landsheimsókn Alex Higgins
heimsmeistara í snóker.
„Viö vorum oft
þreyttir og minnk-
uöum samskiptin
til aö fórna ekki
okkar gamla vin-
skap.‘
— Ragnar Kjartansson, fyrrv.
stjórnarformaður í Hafskip, um
samstarfið við Björgólf Guð-
mundsson, forstjóra Hafskips. (DV-
frétt úr Sakadómi.)
„Enginn á barinn á Sigló um
helgina."
— Fyrirsögn i Degi á frétt frá Siglu-
firði.
„Öldur umróts i A-Evrópu
brotna á íslandsströndum/#
— Fyrirsögn i Tímanum.
„Geturðu nefnt mér einn si-
gildan skósmið í Grikklandi til
forna?"
— Bandariska leikskáldið Arthur
Miller aðspurður á ráðstefnu hvort
ekki væri jafnsjálfsagt að veita rikis-
styrk til skósmiða og til leikrita-
skálda. (Morgunblaðsfrétt.)
„Vist er að Cela hefði aldrei
verið sendur á rithöfundaþing
hefði hann verið íslendingur."
— Garri Timans um nóbelsverð-
launahafann Camillo Jose Cela.
„Ég virðist vera vel til þess
fallinn að passa peninga fyrir
aðra en eignast minna af þeim
sjálfur."
— Þorvarður Eliasson, sjónvarps-
stjóri á Stöð 2, i DV-viðtali.
„Mafían er lika hér."
— Kristján Jóhannsson óperu-
söngvari i Morgunblaðsviðtali.
„Ég tek ekki
ákvöröun um þaö
hvort ég verö í
framboöi. Ég gei
hins vegar tekiö
ákvöröun um
hvort ég verö ekki
í framboöi.“
— Sigurjón Pétursson borgarfull-
trúi i Nýju helgarblaði.
„Bændur frá Selvogi og úr
Mosfellssveit sáust á hlaup-
um í Svínahrauni í slæmu
veðri í gær."
- DV-frétt.
„Ef ekkert gengur að sofna þá
er betra að kveikja Ijosin, fara
fram úr og gera eitthvað en
reyna aftur og aftur að sofna."
— Alþýðublaðið.
„Þarna er þjóðarvitleysan og
plágan í öllu sínu veldi upp-
máluð á svo stóra mynd, aö
ekki nokkur lifandi maður sér
nándar nærri út fyrir hana."
— Jens í Kaldalóni i Morgunblaðs-
grein.
„Kommúnismi heffur hvergi
verið til nema i hugum
manna."
— Árni Björnsson þjóðháttafræðingur í Þjóðviljanum.