Pressan - 31.05.1990, Blaðsíða 6

6
Fimmtudagur 31. maí 1990
Endurvinnsla á pappír er aðkallandi verkefni. Það þarf t.d. um 24 þúsund hektara af skóglendi til að
fullnægja árlegri pappírsnotkun okkar Islendinga, þó þjóðfélagið sé ekki fjölmennara en raun ber vitni.
VERÐA KJÖRSEÐLARNIR
IR AFTUR?
Pappír varð tilhjá Kínverjum á fyrstu öldum eftir
Krists burd. Á 8. öld fóru lærisveinar Múhameðs í
austur, tóku pappírsgerðarmenn fangna og lærðu
afþeim listina. Márar fluttu síðan þekkinguna með
sér til Spánar á 12. öld og pappírinn varkominn út
um alla Evrópu á 14. öld. /Vií flytja íslendingar inn
um 36 þúsund tonn af pappír árlega eða um 150
kíló á hvert mannsbarn.
EFTIR: AÐALSTEIN LEIFSSON MYND: EINAR ÓIASON
Á undanförnum érum hafa veriö þróaðar aðferöir til að gera pappír hér um bil hvítan,
én þess að nota til þess klór. Tvenns konar pappír hefur verið vafið um stúlkuna é mynd-
inni — annars vegar endurunnum og óbleiktum pappír og hins vegar þessum „venju-
lega" klórpappír, sem enn er allsráðandi á markaðinum á íslandi. Það er hins vegar nán-
ast ógjörningur að greina muninn.
I’appír staldrar stutt viö hjá
neytendum. Hann er fljótlega
kallaður rusl og fleygt á haug-
ana. í honum felast verð-
mæti, sem reynt hefur verið
að nýta hér, en með takmörk-
uðum árangri. Kostnaður við
sorphirðu er mikill. Verið er
að huga að endurvinnslu, en
pólitísk stefnumótun er stutt
komin og aðgerðir vantar.
Hægt er að nýta mikinn hluta
alls afgangspappírs og margir
hafa bent á siðferðislega
skyidu okkar til að endur-
vinna allt sem hægt er að
endurvinna, þar á meðal
kjörseðlana.
hað þarf um 24 þúsund
hektara af skóglendi til aö
búa til það magn sem íslend-
ingar nota af pappír árlega.
Það er í sjálfu sér ekki mikið
áhyggjuefni því stærstur hluti
þess trjámassa, sem fer í
framleiðsluna, er tilkominn
vegna grisjunar á nytjaskógi,
að sögn Davíðs Egilssonar
hjá náttúruverndarráði.
40% sorps
eru pappír
Það sem veldur áhyggjum
er að nær allur pappírinn fer
á ruslahaugana eða fýkur um
landið. Um það bil 40 hundr-
aðshlutar alls sorps eru papp-
ír og urðun hans er kostnað-
arsöm. Mikill hluti innfluttra
pappírsvara er bleiktur með
Idór og vinnsla þeirra veldur
verulegri mengun. Auk þess
eru greiddar um 10 þúsund
krónur í aðflutningsgjöld fyr-
ir hvert tonn.
Langheppilegasta hráefnið
til endurvinnslu er það sem
verður afgangs við iðnaðar-
framleiðslu. Hringrás hf.
hefur reynt að flytja pappír
frá prentsmiðjum út til endur-
vinnslu, en fékk ekki nægi-
legt magn til að nýta tækja-
kost og mannafla á hag-
kvæman hátt. Silfurtún hf. í
Garðabæ hefur í 6 ár búið til
eggjabakka úr afgangspappír
frá Prentsmiðju Morgun-
blaðsins, Kassagerðinni
og Umbúðamiðstöðinni.
Möguleikar
á endurvinnslu
Umhverfisráðuneytið er
aö athuga möguleika á auk-
inni endurnýtingu sam-
kvæmt tillögu frá Hollustu-
vernd ríkisins, Sorpeyð-
ingarstöð höfuðborgar-
svæðisins og fleiri aðilum,
sem tengjast umhverfisvernd
og endurvinnslu.
Helst virðist koma til
greina að stofnsetja verk-
smiðju sem gæti forunnið af-
gangspappír fyrir aðrar
pappírsverksmiðjur. Fánnig
er veriö að athuga hvort
framleiða megi einhvern
hluta af þeim 14 þúsund tonn-
um, sem notuö eru árlega af
salernispappír hérlendis, úr
pappírsafgöngum.
Aðalvandamálið er að flest-
ar vélar til endurvinnslu á
pappír eru byggöar með
miklu meiri afkastagetu en
raunhæft er hérlendis.
Serkir á Blönduósi ætla
aö gera tilraun með fram-
leiðslu á sorppokum úr inn-
fluttuin, endurunnum pappír
í sumar. Hugmyndin er, aö
sögn Jóhanns Evensen, að
búa til poka, sem rotnar á
stuttum tíma. Pokinn á að
vera tilvalinn fyrir lífrænan
úrgang, sem gæti ásamt pok-
anum breyst í áburð og nýst
við uppgræðslu. Hann gæti
líka nýst á báta því sorp, sem
hent er í sjóinn í plastpokum,
rekur á fjörur. Eftir er að sjá
hvernig pokinn nýtist í ís-
lenskri veðráttu.
ísland á eftir
Margar þjóðir, s.s. Hollend-
ingar, eru komnar mjög
langt í endurvinnslu á pappír
og aðrar hafa sett sér stór
markmið, til að mynda Dan-
ir, sem stefna að því að end-
urunninn pappír uppfylli
helming pappírsþarfar þar í
landi. En pólitísk stefnumót-
un í pappírsmálum á Islandi
er því sem næst eins og hvítt,
óskrifaö pappírsblað. Ríkis-
stjórnin he,fur ' samþykkt að
móta stefnii um notkun end-
urunnins pappírs og að nota
hann í auknum mæli hjá hinu
opinbera og þingmenn
tveggja stjórnmálaflokka
hafa flutt tvær þingsályktun-
artillögur um endurvinnslu,
en eins og Svanhildur
Skaftadóttir, fram-
kvæmdastjóri Landvernd-
ar, segir vantar aðgerðir.
Stopp!
,,Það kemur að því að neyt-
andinn segir: Stopp, ekki
meiri sóun, ekki meiri nátt-
úruspjöll," segir Fridrik
Jónsson, framkvæmda-
stjóri Silfurtúns hf., sem
hefur framleitt eggjabakka úr
íslenskum afgangspappír i
sex ár. „Tíminn vinnur með
mér og ég er ekki í nokkrum
vafa um að vörur úr endur-
unnum pappír munu sækja á
hér sem annars staðar."
Friðrik segist vera vel sam-
keppnisfær í verði en að ekki
sé hægt að ætlast til þess að
vörur úr endurunnum pappír
séu nákvæmlega jafngóðar
og nýjar plast- og pappírsvör-
ur. „Okkur ber siðferðisleg
skylda til að endurvinna
verðmæti, sem ella valda
skaða, og verðum því að
fórna einhverju í gæðum.
Urðun sorps er pólitískt mál
núna og verður það í auknum
mæli."
Silfurtún hf. bjó til á síðasta
ári um 50 tonn af umbúðum
fyrir egg en alls eru notuð um
200 tonn af þeim á íslandi ár-
lega.
Val neytenda
Forsendan fyrir því að neyt-
endur geti valið á milli ís-
lenskra eggjabakka úr endur-
unnum pappír og erlendra,
sem ýmist eru bleiktir eöa
óbleiktir, úr endurunnum
hráefnum eða nýjum er sú að
báðar gerðir eggjabakka séu
til í öllum verslunum. Svo er
ekki.
Verslunin Bónus í Skútu-
vogi er ein þeirra verslana,
sem ekki selja bakka úr end-
urunnum pappír. Að sögn Jó-
hanns Jóhannssonar hjá
versluninni er ástæðan sú að
eggjaframleiðendur sem þeir
skipta við hafa ekki viljað
nota þá. Helgi Jónsson á
eggjabúinu Felli, sem fram-
leiðir egg fyrir Bónus, segir
HVAÐ ER OBLEIKTUR PAPPÍR?
Við erum alin upp í þeirri trú að hvítt sé hreint og fallegt en
flestar tegundir af trjámassa hafa náttúrulegan lit, sem spann-
ar alla liti frá brúnu yfir í gulleitt. Til að uppfylla kröfur okkar
um hvítar og „hreinar" pappírsvörur hafa þær til margra ára
verið bleiktar með klór eða málaðar. Hvort tveggja er eitur út
frá umhverfissjónarmiðum.
Bleikingin er hættuleg heilsu manna og veldur margvísleg-
um spjöllum, m.a. skaðar hún fisk og þang verulega, sem er
umhugsunarefni fyrir þjóð sem lifir á matvælaframleiðslu. Það
hafa fundist kvikasilfur og díoxín í frárennsli pappírsframleið-
enda, sem nota bleikingu. Díoxín er eitt af svakalegustu eitur-
efnum sem til eru og veldur m.a. fósturskaða. Kvikasilfur helst
lengi í fæðukeðjunni og getur til dæmis orsakað hjartaáföll og
genarugling hjá mönnum.
Bleikingin er auk þess sóun á verðmætum, því u.þ.b. tíundi
hluti af pappírsmassa fer til spillis í bleikingunni, hún kostar
aukna orkunotkun og er dýr.
Á undanförnum árum hafa verið þróaðar aðferðir til að fá
pappír hér um bil hvítan án þess að nota klór. Nokkur íslensk
fyrirtæki flytja þegar inn óbleiktan, hvítan pappír og slíkur.
innflutningur færist vöxt.
HVAÐ ER ENDURUNNINN PAPPÍR?
Helstu kostirnir við endurvinnslu pappírs eru minni um-
hverfismengun, minni kostnaður vegna sorphirðu og sorpeyð-
ingar, sparnaður á pappír og innlend endurvinnsla skapar at-
vinnu og getur jafnvel aflað útflutningstekna.
Notkun efna, sem eru hættuleg umhverfinu, er margfalt
minni við endurvinnslu á pappír miðað við hefðbundnar að-
ferðir, fimm og hálft skógartré sparast við notkun á hverju
tonni endurunnins pappírs, orkunotkun er mun minni, verðið
á endurunnum vörum er samkeppnisfært og með innlendri
endurvinnslu sparast aðflutningsgjöld, en þau nema u.þ.b. 10
þúsund krónum á hvert tonn.
Gæði pappírs sem fæst með endurvinnslu eru ekki fyllilega
þau sömu og pappírs úr trjámassa. Hann hentar t.a.m. ekki
eins vel í mikilvæg skjöl, sem þarf að geyma lengi, og hann er
aldrei algjörlega hvítur. I þeim tilvikum sem pappír úr endur-
unnum hráefnum hentar ekki er hægt að nota óbleiktan papp-
ír, sem endist á við klórblandaðan og er nær algjörlega hvítur.