Pressan - 26.07.1990, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 26. júlí 1990
17
Vekið svefn-
gengilinn —
áður en hann
fer á stjá
■ Sögur um þá sem ganga í
svefni vekja gjarnan hlátur hjá
þeim sem á hlýða. Oðru máli gegnir
hins vegar um þá sem með reglu-
legu millibili vakna annars staðar en
í rúminu sínu. Þeir geta orðið dauð-
skelkaðir.
Eitt af hverjum tuttugu börnum
og unglingum gengur í svefni, flestir
á aldrinum tíu ára. Svefngengillinn
fer á stjá á dýpsta stigi svefnsins,
þegar nánast ógjörningur er að
vekja hann, og svefngangan á sér
stað meðan viðkomandi dreymir
ekki.
Það þurfti hringingu frá þjófa-
bjöllu til að Sue Smith áttaði sig á því
að sex ára sonur hennar, Martin,
væri svefngengill. Hún hafði áður
heyrt einhvern hávaða að nóttu til,
en það var ekki fyrr en þessa nótt,
þegar hún kom að syni sínum stein-
sofandi í eldhúsinu að basla við að
Ijúka ritgerð (sem hann var löngu
búinn að skrifa), að hún áttaði sig á
að hann gengi í svefni.
Martin er nú orðinn 23 ára og
hann gengur enn í svefni, einkum
þegar hann er undir álagi sem teng-
ist skólanum eða prófum. Hann fær-
ir gjarnan húsgögn og finnst sem
þau séu að detta þar sem þau eru
staðsett.
Ein ný aðferð sem talin er koma
að gagni er að vekja þá sem vanir
eru að ganga í svefni skömmu áður
en að því kemur. Foreldrar geta oft
áttað sig á hvaða tími það er — yfir-
leitt u.þ.b. tveimur klukkustundum
eftir að barnið er sofnað. Með því að
vekja barnið á hverri nóttu í nokkr-
ar vikur er talið að hægt sé að rjúfa
hringinn.
Þessari aðferð hefur verið beitt
hjá börnum sem fá martraðir. Slík
börn eru oft með opin augun en
geta alls ekki vaknað og eru skelf-
ingu lostin, sjá til dæmis skrímsli í
herberginu. Martröð byrjar oft á
sama stigi svefnsins og svefngangan
og þetta tvennt er talið náskylt.
Sá sem kemur að sofandi mann-
eskju á gangi um miðja nótt ætti alls
ekki að reyna að vekja hana, heldur
leiða varfærnislega aftur að rúm-
inu.
Streita, þreyta, alkóhól og alls
kyns vímuefni eða lyf — þar með
talin svefnlyf — geta verið orsakir
svefngöngu. Hermenn sem verið
hafa á Falklandseyjum eru meðal
þeirra sem tilkynnt hefur verið að
eigi við þetta vandamál að stríða og
mörgum þeirra finnst þeir vera að
heyja baráttu á nóttunni.
„Það er hægt að minnka líkurnar
á að ganga i svefni með því að
fækka streituvaldandi þáttum i líf-
inu, nota minna af lyfjum og þreyta
sig ekki of mikið," segir Peter Fen-
wick geðlæknir sem sérhæft hefur
sig í rannsóknum á svefngenglum.
Hann leggur hins vegar áherslu á að
algengt sé að börn gar.gi í svefni og
slíkt bendi ekki til að um veiklun á
taugakerfi sé að ræða.
Svo virðist sem svefnganga sé
ættgeng í um 70% tilvika og erfðin
getur haft undarlegar afleiðingar
eins og ein rannsókn læknisins sýn-
ir: „Sex manneskjur í sömu fjöl-
skyldunni voru saman um jól á
heimili eins þeirra. Þau gengu öll í
svefni og vöknuðu upp við að þau
sátu öll sex við borðstofuborðið og
biðu eftir jólamatnum — um miðja
nótt."
Yfirleitt er ekkert að óttast þótt
barn gangi í svefni, þótt flestir for-
eldrar hafi af því nokkrar áhyggjur.
lan Oswald, prófessor við Edinborg-
arháskóla, segir að flest börn hafi
einhvern tíma gengið í svefni en það
virðist hins vegar eldast af þeim.
Hann varar við því að sumir þeirra
sem ganga í svefni geti valdið sjálf-
um sér og öðrum skáða, geti jafnvel
brotið rúðu eða gengið út á götu fyr-
ir bila. „Strákar eru yfirleitt „verri"
og meiða sig oftar en stelpur," segir
hann og ráðleggur foreldrum að
vera vel á verði.
í fáum undantekningartilvikum
hafa svefngenglar framið glæpi, að
sjálfsögðu óafvitandi. Peter Fenwick
læknir hefur verið kallaður til að
meta þrjú til fjögur slík tilvik árlega,
þegar verjendur hafa borið þvi við
að viðkomandi hafi verið sofandi
þegar þeir frömdu verknaðina.
Við réttinn í Bristol í Englandi var
í fyrra sýknaður maður sem ásakað-
ur hafði verið fyrir áð berja vinkonu
sína með myndbandstæki og reyna
síðan að kyrkja hana. Vörn hans
byggðist á því að hann hefði verið
sofandi.
Dómarinn sem sýknaði hann lét
þó jafnframt bóka að glæpsamlegt
athæfi, framkvæmt í svefni, benti til
geðrænna truflana sem þyrfti að
leysa með sálfræðilegri meðferð.
Verjandi sakbornings hefur áfrýjað
til Hæstaréttar í Bretlandi en þang-
að til málið verður tekið fyrir þar og
séð verður hvort Hæstiréttur er
sammála dómaranum eða ekki
ættu þeir sem búa með svefngengl-
um að reyna tveggja vikna prófið,
sem felst í að vekja viðkomandi áð-
ur en hann fer á stjá
Snemma beygist
krókurinn. . .
æmdlBIEI
fOROlST
og iennai
RÚSSLAND
fULLVALOA
NÚTÍMABLAÐ FYRIR NÚTÍMAFÓLK
í-m, * IJbl. Illlll I II I ■ n L.j, ■ ■ ■ I I I I I I M I TVJJT
Þú færð myndirnar á QQ mínútum.
iTiii fiunmmiiMininT
LJÓSMYNDAÞJÓNUSTAN HF.I
Laugavegi 178 ~ Simi 68-58-11 (næsta hús við Sjónvarpið) I
■ iiiiummiinmn'iTTTiiil
Opnum
kl. 8.30
■ ' i'.’i i m