Pressan - 30.12.1992, Blaðsíða 8

8
MIÐVIKUDAGUR PRESSAN 30. DESEMBER 1992
ÆKKKKSBKHmKKKm
PRESSAN
Útgefandi
Ritstjóri
Ritstjórnarfulltrúi
Auglýsingastjóri
Dreifingarstjóri
Blað hf.
Gunnar Smári Egilsson
Sigurður Már Jónsson
Sigríður Sigurðardóttir
Haukur Magnússon
Grátum ekki
gamla árið
Um síðustu áramót var það í tísku að kvarta yfir bölmóð-
inum sem var orðinn áberandi í þjóðlífinu. Fólk kveið nýja
árinu, kveið hag sínum og kjörum, en álitsgjafar þjóðarinn-
ar kepptust við að berja í fólk kjarkinn og skamma það fyrir
svartsýnina. Nú er komið á daginn að eins og oftast áður
hafði fólkið rétt fyrir sér. Og gott betur. Árið sem nú er að
líða var að mörgu leyti miklu verra en svartsýnin þá gaf til
kynna. Það er nákvæmlega engin ástæða til að kveðja það
með söknuði.
Ríkisstjórnin sem tók við fyrir hálfu öðru ári, Viðeyjar-
undrið, hefur brugðist flestum vonum sem við hana voru
bundnar. Hún er ekki ríkisstjórn umbóta og viðreisnar, ekki
stjórn uppskurðar og nýrra hátta. Verk hennar eru fálm-
kennd, stefha á reiki frá einum mánuði til annars, og verk-
stjórnin furðuveikburða miðað við þingstyrk og meintan
karakterstyrk forsætisráðherrans. í stað þess að leiða þjóð
og þing lætur hún atburði hversdagsins flengja sér horn-
anna á milli í stanslausum varnardansi.
Flestir eru hættir að telja milljarðana í fjárlagahallanum
sem ekki átti að vera til á næsta ári. Enginn getur lengur tal-
ið milljarðana sem sóað er í landbúnaðarkerfið. Allir eru
hættir að bíða eftir álveri. Veiðileyfagjaldi. Og fríiðnaðar-
svæði. EES er enn ekkert nema hálaunastörf fyrir ráðgjafa
ríkisstjórnarinnar. Og íjármálaráðherra Sjálfstæðisflokksins
kann engin ráð betri í kreppunni en að hækka skatta á
venjulegu launafólki.
Af verkunum að merkja ætti þessi ríkisstjórn að fara frá
nú þegar. Henni vill til happs að önnur skárri er ekki í kort-
unum. Það er ömurleg staðreynd og ætti að vera Alþýðu-
flokknum sérstakt umhugsunarefhi, flokknum sem boðaði
róttækar umbætur eftir framsóknaráratuginn. Eftir fimm
ára setu í stjórn er hann enn að bregðast við „áföllum“ eins
og þau hafi orðið til í gær.
í viðskiptum verður ársins 1992 kannske minnst fyrir
milljónhundruðin sem erfingjar hermangsins í Sameinuð-
um verktökum deildu á milli sín. Eða fyrir háttalag for-
svarsmanna Stöðvar 2, spúttnikk-fyrirtækis á upplýsinga-
öld. Þar fóru bandíttar, ekki bissnissmenn. öllu kurteis-
legri, en mun skaðlegri, eru forráðamenn „kolkrabbans"
sem enn eykur umsvif sín í viðskiptalífi. Þessi dæmi og
miklu fleiri sanna enn að íslendingar hafa ekki lært siðaðra
manna hætti.
Helstu erlendu samskipti Islendinga, önnur en viðskipti,
sögðu sömu sögu. í máli Eðvalds Hinrikssonar eru sekt og
sakleysi nú orðin næstum aukaatriði. Hneykslið felst í grát-
legum þjóðrembuviðbrögðum íslendinga þegar ætlast er til
að um þá gildi sömu lögmál og aðrar þjóðir.
Árið 1992 bar þó með sér eitt gleðimerki. Það er sú kröft-
uga menning sem hefur blómstrað, einkum meðal ungs
fólks á höfuðborgarsvæðinu. Eldra fólki finnst hún nú eins
og áður bera merki yfirborðsins, tískusveiflna og forgengi-
leika. Það er þá ekki langt að sækja fyrirmyndina. Þegar
betur er að gætt er íslensk ungmenning þó í kjarna sínum
falslaus, einlæg, hleypidómalaus, heiðarleg og djörf. Betur
að svo væri víðar.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingan
Nýbýlavegi 14-16, sími 64 30 80
Faxnúmen
Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90, auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborðs:
Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86, tæknideild 64 30 87.
Áskriftargjald
700 kr. á mánuði ef greitt er með VISA/EURO/SAMKORT en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 230 krónur í lausasölu
BLAÐAMENN: Andrés Magnússon, Bergljót Friðriksdóttir,
Friðrik Þór Guðmundsson, Guðrún Kristjánsdóttir,
Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuður, Jónas Sigurgeirsson, Jim Smart Ijósmyndari,
Karl Th. Birgisson, Sigríður H. Gunnarsdóttir prófarkalesari,Telma LTómasson.
PENNAR: Stjórnmál og viðskipti; Árni Páll Árnason, Guðmundur Einarsson,
Hannes Hólmsteinn Gissurarson, Hreinn Loftsson, Jeane Kirkpatrick,
Mörður Árnason, Ólafur Hannibalsson, Óli Björn Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir,
Össur Skarphéðinsson. Listir; Gunnar Árnason myndlist, Gunnar Lárus Hjálmarsson
popp, Hrafn Jökulsson, Jón Hallur Stefánsson og Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir,
Lárus Ýmir Óskarsson leiklist.
Teikningar; Andrés Magnússon, Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Ámason.
Setning og umbrot: PRESSAN Filmuvinnsla, plötugerð og prentun: ODDI
V I K A N
Jólafréttir
Hvað í ósköpunum getur verið
í fréttum um jólin? Jú, auðvitað
það sem telst ekki vera fréttir aðra
daga. Svosem ef einhver þarf að
fara í vinnuna sína um jólin. Það
skiptir engu máli þó að hann hafi
gert það alla hina daga ársins en
loksins um jólin kemst hann í
fréttirnar. Þar fara fremst heil-
brigðisstéttirnar sem verða svo
jólalegar við það að þurfa að mæta
á jóladag á tóm sjúkrahús enda
nánast allir sendir heim yfir hátíð-
irnar. Hefbundnar fréttir af jóla-
haldi á Hornbjargasvita og Hvera-
völlum slæðast með fyrir utan
endalausar fréttir af færð og flug-
veðri. Sem betur fer eru jólafréttir
bara einu sinni á ári.
Er Watson komin til að sökkva
Hvölunum?
Er óvinur meðal okkar? - Og þá
er ekki átt við alnæmi. Já, allt í
einu komst í hámæli I kaffipásum
á Keflavíkurflugvelli að liðsmenn
Paul Watsons hjá Sea Shepherd
hefðu laumast til landsins eftir
hálfmislukkaða tilraun til að
sökkva norskum hrefnuveiðibáti.
Og hvað gátu þeir verið að gera
hér nema að reyna að sökkva
Hvölunum hans Kristjáns Lofits-
sonar? Er ekki kjörið tækifæri að
taka botnlokurnar úr um leið og
landsmenn horfa til himins á
gamlárskvöld? Lögreglan hefur
hingað til ekki reynst náttúru-
verndarhryðjuverkamönnunum
skeinuhætt eins og sannaðist síð-
ast þegar hún sagði þeim til vegar!
Það er betra að hafa varann á sér
og skilja pelsinn eftir heima.
Hið skelfilega Hveragerði
Aðdragandi suðurlandsskjálff-
ans mikla er að verða lengsti for-
leikur sögunnar. Af hverju í
ósköpunum kemur stóri skjálft-
inn ekki? Hann á að vera löngu
kominn miðað við hundrað ára
regluna. -Og þegar hann kemur
er hætt við að fleira detti en dósir
úr hillum í Hveragerði. Síðasti
skjálfti var upp á ríflega 4 stig á
Richter kvarðanum en sá stóri
verður upp á 8. Þá er hætt við að
ein og ein virkjun detti ofan úr
hillu.
HVERS VEGNA
Hvers vegna áforseti íslands ekki
að skjóta EES- samningnum
undir þjóðaratkvœðagreiðslu?
BjJÖRN BJARNASON ALMNGISMAÐUR SVARAR
Erfitt er að svara spurningu
eins og þessari, sem er úr lausu
lofti gripin. Stjórnarandstæðingar
á Alþingi fluttu tillögu þar um að
vísa EES-samningnum til þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Meirihluti Al-
þingis hafnaði tillögunni. Þar með
er það mál ekki lengur á dagskrá.
Eftir að Alþingi hefur samþykkt
frumvarp til Iaga um EES- samn-
inginn verður það eins og öU önn-
ur samþykkt lagafrumvörp borið
undir forseta íslands til staðfest-
ingar. Ber að gera það samkvæmt
stjómarskránni. f 26. grein hennar
segir hins vegar: „Nú synjar forseti
lagafrumvarpi staðfestingar, og
fær það þó engu að síður lagagildi,
en Ieggja skal það þá svo fljótt sem
kostur er undir atkvæði allra
kosningabærra manna í landinu
til samþykktar eða synjunar með
leynilegri atkvæðagreiðslu. Lögin
fella úr gildi, ef samþykkis er synj-
að, en ella halda þau gildi sínu.“
Spurningin á rætur að rekja til
misskilnings og ályktana, sem
dregnar em af þessu stjómarskár-
ákvæði. Af henni sést, að forseti
íslands verður að synja lagaffum-
varpi firá Alþingi íslendinga til að
ákvæðið verði virkt. Forseti fs-
lands hefur ekki beint á valdi sínu
að skjóta málum undir þjóðarat-
kvæði, hann getur hins vegar kaU-
að ffiam atkvæðagreiðslu um laga-
frumvarp með því að neita að
staðfesta það.
Lagafrumvarpið um aðild að
EES varðar hagsmuni íslensku
þjóðarinnar mjög miklu. Þátttaka
í evrópska efnahagssvæðinu
tryggir stöðu íslands út á við og er
tU þess fallin að styrkja íslenskt at-
vinnu- og efnahagslíf. Málið hefur
verið á döfinni í tæp fjögur ár og
íjórir af fimm stjómmálaflokkum
þjóðarinnar hafa lagt framgangi
þess lið sitt. Af sjálfsagðri var-
kárni, þegar viðkvæm stjórnar-
málefni eru annars vegar, hefur
forseti íslands haldið sig fjarri öU-
um umræðum og deilum um ís-
land og EES.
Ég er þeirrar skoðunnar, að for-
seti íslands eigi ekki að blanda sér
í stjórnmáladeilur. Frú Vigdís
Finnbogadóttir forseti fslands hef-
ur starfað í þeim anda og hlotið
traust alþjóðar. Mér finnst spum-
Ég er þeirrar skoð-
unnar, aðforseti ís-
lands eigi ekki að
blanda sér í stjórn-
máladeilur. Frú
Vigdís Finnboga-
dóttir forseti ís-
lands hefur starfað
íþeim anda og
hlotið traust alþjóð-
ar.
ing PRESSUNNAR og ýmsar
ályktanir, sem beint er tU forseta
íslands, vegna EES-málsins til
þess faUnar að grafa undan þeim
samhug, sem ríkir um embætti
forseta íslands og þann, sem það
skipar. Embætti forseta fslands er
og á að vera sameiningartákn lýð-
veldisins. Stjómmálamenn eiga að
standa í flokkadeUum. Það fer aUs
ekki vel á því að draga embætti
forseta íslands inn í slíkar deUur.
FJÖLMIÐLAR
Afhverju er Stöð 2 ekki með ájólunum?
Það er um jól og áramót sem
rifjast upp hvernig lífið var þegar
ríkið hafði einkarétt á ljósvaka-
miðlunum, sérstaklega sjónvarpi.
Sjónvarpsdagskráin þessa daga
ber nefnilega vitni ótrúlegri
íhaldssemi. Það kemur ekki á
óvart þegar Ríkissjónvarpið á í
hlut — messan í Dómkirkjunni á
aðfangadagskvöld klukkan tíu
var nákvæmlega sú sama og síð-
ast, reyndar sú sama og fyrir ald-
arfjórðungi, ef út í það er farið.
En það kemur á óvart að ný-
fijálsu unglingarnir á Stöð 2 láta
sig hafa það að spila með. Þar var
slökkt á útsendingu dagskrár um
miðjan aðfangadag og ekki
kveikt aftur fyrr en á jóladag. Þó
hefði Verið leikur einn að finna
betri (áhugaverðari? jafnvel
skemmtUegri, efþað má?) messu
en þá sem endurflutt var í Dóm-
kirkjunni. í nafni samkeppninn-
ar og betri þjónustu við áhorf-
endur. En, nei — Stöð 2 bauð
upp á stiUimyndina.
„Og hvað með það?“ heyri ég
einhvern spyrja. Til hvurs að
heUa yfir þjóðina sjónvarpsefni á
þessu helgasta kvöldi ársins, þeg-
ar fjölskyldan á að njóta hátíðar-
innar saman? í spurningunni
liggur einmitt lfklegasta skýringin
á því af hveiju Stöð 2 gerir þetta. f
„virðingarskyni" við hefðirnar,
við helgina, við hátíð fjölskyld-
unnar eða barnanna eða hvað-
þettaheitir. Til að vanhelga ekki
mynstrið sem varð til í aldar-
Ijórðungseinokun rfldsins á sjón-
varpi.
Gott og vel. Látum vera að
sum okkar, sem horfum á Stöð 2,
gefa nákvæmlega ekkért fyrir
mynstrið sem Vilhjálmur Þ.
Gíslaon og Andrés Björnsson
bjuggu tíl. En önnur hefð mynd-
aðist í sjónvarpinu um hátíðam-
ar með áramótaskaupinu á gaml-
árskvöld. Það var sú sjónvarpsút-
sending sem þjóðin öll — bók-
staflega öll — fylgdist með og gaf
henni umræðuefni langt fram í
janúar. Þetta er alvöruhefð —
nánast eina undantekningarlaust
sameiginlega reynsla þjóðarinnar
fyrir framan kassann. Auðvitað
reyndist hún sjaldan tUstandsins
virði, ekki ffiekar en aðfangadags-
kvöldsmessan eða aðrar hefðir.
En hún var ekta og þjóðarsálinni
mUdls virði, að því er virtist.
Ef sjónvarpsleysið á Stöð 2 á
aðfangadagskvöld helgast af
íhaldssamri virðingu fyrir hefð-
inni liggur lóðbeint við að fara
fram á að stöðin sleppi útsend-
ingu á meðan áramótaskaupið er
í loftinu — að ekki sé talað um
maraþonræðu Heimis Steinsson-
ar. Það gerir Stöð 2 vitanlega
ekki. Ekki afþví að skaupið sé lé-
legt (sem er líklegt) eða ræðan
leiðinleg (sem er öruggt), heldur
af því að alvörusjónvarpsstöð
þjónar áhorfendum sínum. Og
alvörusjónvarpsstöð á líka að
þjóna notendum sínum á að-
fangadagskvöld, kannske með
góðri tónlist, kannske með góðri
messu ffiá herra Sigurbirni. Ekki
með þögninni. Hana má alltaf
finna annars staðar.
Karl Th. Birgisson
l