Pressan - 04.11.1993, Síða 20

-w
20 PltESSAN
H LJOÐA LJOÐ
Fimmtudagurinn 4. nóvember 1993
MYNDLIST
• Elín Perla Kolka sýnir
grafíkverk í Hafnarborg.
• Eygló Harðardóttir
sýnir veggverk og stein-
steypt verk á gólfi í Hafn-
arborg.
• Kristín Reynisdóttir
sýnir þrívíð verk og inn-
setningu í Hafnarborg.
• Ása Björk Ólafsdóttir
opnar sýningu á steypt-
um skúlptúrum í Galleríi
Sævars Karls á föstudag.
• Inga Þórey Jóhanns-
dóttir sýnír olíumálverk í
Nýlistasafninu. Opið dag-
lega kl. 14-18.
• Matthildur Leifsdóttir
sýnir lágmyndir í forsal
Nýlistasafnsins. Opið
daglega k. 14-18.
• Hólmfríður Sigvalda-
dóttir sýnir skúlptúr og
lágmyndir í Gryfju Ný-
listasafnsins. Opið dag-
V lega kl. 14-18.
• Eistnesk vefjarlist;
sýning stendur yfir á vefj-
arlist frá Eistlandi í Nor-
ræna húsinu.
• Sigrid Valtingojer
sýnir grafíkmyndir í Lista-
safni ASÍ. Lýkur á sunnu-
dag.
• Helga Magnúsdóttir
hefur opnað tvær sýning-
ar á verkum sínum; í
Listmunahúsinu við
Tryggvagötu og List-
munahúsi Ófeigs. Síð-
asta sýningarhelgi.
• Rósa Ingólfsdóttir
hefur opnað myndlistar-
sýningu í Café 17. Lýkur
á föstudag.
• Steingrímur Eyfjörð
& Lars Emil Árnason
sýna tækifærisverk í
Galleríi 1 1. Lýkur um
helgina.
• Auguste Rodin; yfir-
litssýning á verkum
franska myndhöggvarans
á Kjarvalsstöðum. Sýn-
ingin kemurfrá Rodin-
safninu í París og hefur
auk 62 höggmynda að
geyma 23 Ijósmyndir af
listamanninum og um-
hverfi hans.
• Finna B. Steinsson
sýnir í Gerðubergi. Opið
mánudaga til fimmtudaga
kl. 10-22 og föstudaga til
sunnudaga kl. 13-17.
• Jón Óskar sýnir verk
sín í Galleríi Sóion ís-
landus.
• Sigurjón Ólafsson.
Sýningin Hugmynd-
Höggmynd, Ur vinnu-
stofu Sigurjóns Ólafsson-
ar stendur nú yfir í Lista-
safni hans. Úrval verka
frá ólíkum tímabilum í list
Sigurjóns.
• Guðbjörg Guðjóns-
dóttir sýnir olíu- og
akrýlmyndir í kaffistofu
Hlaðvarpans.
• Ásgrimur Jónsson.
Sýning stendur yfir í Ás-
grímssafni á vatnslita-
myndum eftir listamann-
inn. Opið á laugardögum
og sunnudögum kl.
13.30-16.
• Arngunnur Ýr sýnir
olíumálverk á Hulduhól-
um, Mosfellsbæ. Opið
daglega kl. 14-18.
• Asmundur Sveins-
son. Yfirlitssýning í Ás-
mundarsafni við Sigtún í
tilefni aldarminningar
hans. Verkin spanna all-
_ an feril hans, þau elstu
frá 1913 og það yngsta
frá 1975. Opið alla daga
frá 10-16.
Sýningar
• Blll Dobblns er höf-
undur Ijósmynda af lík-
amsræktarkonum sem
hengdar hafa verið upp á
Mokkakaffi.
Guðjón Guðmundsson, gerningamaður og dagpabbi
Draumurinn aðj^gefa ðt 78 snúninga plötu
Guðjón Guðmundsson vakti ýmist
furðu, hrifningu eða hneykslun þeirra
sem sáu hann ásamt öðrum gern-
ingamönnum listarinnar í beinni út-
sendingu Ríkissjónvarpsins frá Veit-
ingahúsinu 22 síðastliðinn sunnudag.
Guðjón er 35 ára tónlistarmaður, betur j
þekktur sem meðlimur gemingasveitarinnar
Infemo 5. Hann hefúr komið ffam með henni
í nokkur ár og farið víða, meðal annars til Bret-
lands, Þýskalands og Finnlands, þar sem verk
Inferno 5 vekja lukku og gleði. En færri vita
að hann er lfka annar tveggja starfandi dag-
pabba landsins, er löggiltur meðlimur í
samtökum dagmæðra (og -feðra?) og
passar böm á daginn. En á kvöldin em það
„hljóðaljóðin“ sem heilla. Skáldskapurinn
hefur þó sjálfsagt farið fýrir ofan garð og
neðan hjá sumum sjónvarpsáhorfendum,
því hann samanstendur af samhengislausum
orðum sem Guðjón raular, gaular og tautar
við eigin undirleik á tólf strengja gítar sinn.
PRESSAN saumaði að Guðjóni þar sem
hann sat við barinn á 22 og krafðist svara.
Það var lítið um heilsteyptar setningar í því sem
þú söngst. Hvað meinarðu með þessu?
„Þetta stykki var í kvörtunartón, ég finn farveg til
að kvarta án þess að vera með meiningar sem
rægja einn eða neinn. Ég vil geta sungið án þess að
vera einangraður við einhvern ákveðinn texta.“
Er þetta kantiski andsvar þitt við óþarfa orðavaðli í
þjóðfélaginu?
„Þegar maður uppgötvar möguleikann á því að
nálgast 666 sjónvarpsrásir í gegnum gervihnött er
ljóst að maður hefur voðalega lítið að segja sem
einstaklingur. Mötunin er svo mikil í þessum
heimi. Ég var að lesa það um daginn að Banda-
ríkjamenn horfa að meðaltali í sjö klukkustundir á
sjónvarp á hverjum degi. í litlu þorpi, þar sem
fimm hundruð manns búa, týnist einstaklingur-
inn aldrei, en í Reykjavíkurborg er fullt af einstak-
lingum sem eru týndir. Ég verð alltaf sorgbitinn
þegar ég sé gamalt fólk hirða kókdósir úr
ruslatunnum niðri í bæ.“
Er œtlunin að koma við kaunin á góðborgurum
landsins tneðþessari framkomu?
„Alls ekki. Ég vil engan styggja. En ef fólk þarf að
hafa útvarpið gargandi í eyrun allan daginn hlýtur
að koma eitthvert mótsvar. Annars hef ég aldrei
skilið tengingu ljóðs og lags. Ég hlusta mikið á
óperu og mér finnst hún fallegust þegar hún er
sungin á ítölsku eða þýsku og maður skilur ekki
orð, fær bara hughrifin. Ég hef lengi spáð í hljóða-
ljóð. Allt ffá því að tennisspaðinn minn varð gítar
á æskudögum minum hamaðist ég við að syngja á
ensku, svona eins og Bídamir, þótt ég skildi aldrei
hvað ég var að syngja.11
Sutnir tnutidu nú segja að þessi hljóðaljóð vœru ekki
mikill skáldskapur.
„Ég sendi einu sinni ljóð til birtingar í Morgun-
blaðinu sem innihélt hendinguna „yabba dabba
doo“. Hún fékkst ekki birt þar sem þetta taldist
ekki góð íslenska. Þetta er náttúrlega bara þröng-
sýni í ljóðagerð. Með hljóðaljóðum — ef vel tekst
til með flutninginn — skilur fólk merkinguna. Ég
veit ekki hvað íslenskufræðingar segja en þó er
ekki hægt að hanka mig á því að hafa beygt vit-
laust. Annars er músík það listform sem er mest
afstrakt. Um leið og tónninn deyr út er verkið ekki
lengur til. Þetta er atliyglisvert form að eiga við.“
Nema náttúrlega að þú hljóðritir það og gefir út á
plötu. Þá deyr það aldrei.
„Það er hluti af þessari niðursuðu sem ég er alfarið
á móti. Þó er ég til í að gefa út sjötíu og átta snún-
inga plötu. Það hefúr lengi verið draumurinn."
Afhverju 78 snúninga plötu? Það getur engintt spil-
að þœr lengur.
„Jú, það er vegna þess að ég er ömggur með sölu.
Ef ég kem upplýsingum um plötuna inn á alþjóð-
lega gagnabanka þá stökkva allir þessir hörðustu
safúarar til og platan selst ömgglega í tíu þúsund
eintökum. Það er fjiildi safnara út um allan heim
sem kaupa allt sem kemur út á 78 snúningum. En
þetta hafa eiginlega verið bölvuð vandræði, því
það er svo erfitt að finna plötupressu sem ræður
við þennan hraða. Ég er að vinna í þessu en þú
mátt endilega koma því á ffamfæri að ef einhver á
pressu sem les þessa pressu þá má hann hafa sam-
band hér með.“
Þorsteinn Högni Gunnarsson
MYNDLIST
Meistari hefðarinnar og brautryðjandi
GUNNAR
ÁRNASON
AUGUSTE RODIN
KJARVALSSTÖÐUM
I stuttu máli: Áhrifamikil sýn-
ing á verkum þjóðsagnaper-
sónu sem stóð á mótum
gamla og nýja tímans.
Rodin er ein af hinum
miklu goðsögum listasög-
unnar. Þegar hann lést árið
1917, á meðan fyrri heims-
styrjöldin geisaði, voru haldn-
ar minningarathafnir um
hann í Englandi og Þýska-
landi, báðum megin víglín-
unnar. Þótt hann hafi mætt
andstreymi framan af jókst
hróður hans jafnt og þétt
þangað til akademían tók
hann loks upp á sína arma og
síðan hefur hann skipað sess
sem eitt af mikilmennum
ffönsku þjóðarinnar.
Það er komin nokkuð sterk
hefð fyrir því að líta á Rodin
sem mikinn brautryðjanda,
sem boðar nýtt upphaf í
höggmyndalist og tilheyrir
nútímanum. En þetta er ekki
nema að hluta til rétt. Hann
snerist öndverður gegn opin-
berum og viðurkenndum
viðhorfum til höggmyndalist-
ar á síðari hluta nítjándu ald-
ar, en ekki í þeim tilgangi að
boða nýtt upphaf og snúa
baki við fortíðinni, heldur
einmitt til að snúa aftur til
fortíðar og endurvekja þann
lærdóm sem var að finna hjá
meisturum fortíðarinnar.
Hann var andsnúinn aka-
demíunni vegna geldrar,
ósveigjanlegrar formúluhugs-
unar, sem hann taldi að hefði
glatað tengslum við hefðina.
En barátta hans fyrir end-
urvakningu í höggmyndalist
varð til þess að gefa mönnum
á ný trú á höggmyndalistinni,
sem leiddi til þróunar sem
Rodin gat ekki séð fyrir. Þó
bendir fátt til að Rodin hafi
haft samúð með því sem var
að gerast hjá róttækari lista-
mönnum eins og Picasso,
Brancusi, Lipshitz og Maillol í
upphafi aldarinnar. Það sem
Rodin hafði sjálfur að segja
um list sína og markmið list-
arinnar, á efri árum, var í
meginatriðum samhljóða
hugmyndum afturhalds-
samra akademíkera. Það er
því að minnsta kosti jafnmik-
ilvægt að skoða hann í sam-
hengi við höggmyndahefðina
og það væri ekki til að kasta
rýrð á hann sem listamann að
líta á list hans öðrum þræði
sem vissan endapunkt á þeirri
hefð sem hann leitaðist við að
lífga við.
Bronsmyndir
tilfinningalífsins
Það þarf ekki að tíunda í
löngu máli hvað það er mikill
fengur að þessari sýningu á
verkum Rodins, ekki síst
vegna þess hve góða yfirsýn
hún gefúr yfir feril hans.
hann lét ógert, og það er
kannski erfitt að átta sig á
framlagi Rodins án þess að
hafa í huga hina dæmigerðu
akademísku höggmyndalist
sem þá var við lýði.
Það var t.d. ætlast til þess
að í myndinni kæmu fram
skýr ytri tákn sem gerðu
mönnum kleift að staðsetja
myndefnið og „lesa“ út úr þvi
frásögn eða hugmynd lista-
mannsins. Rodin sleppir yfir-
leitt slíkum ytri skírskotun-
um. í „Ógnaröldinni" (sem
hefur gengið undir öðrum
nöfnum, t.d. ,,Bronsöldin“)
stendur nakinn maður og
heldur uppi vinstri hendi. Þar
hélt hann upphaflega á spjóti,
sem Rodin felldi síðan burt til
að skyggja ekki á líkamann.
Gagnrýnendum á sínum tíma
þótti mjög bagalegt að það
væri ekkert sem gæfi vísbend-
ingu um hvaða maður þetta
væri, hvað hann væri að gera
og hvað virtist angra hann
svo mjög. Auk þess er ekki
óalgengt að sama verkið gangi
undir fleiri en einu nafni.
Markmið Rodins var að
lýsa líkamanum sem vett-
vangi andlegrar baráttu ein-
staklingsins, frekar en þátt-
takanda í atburðarás. Manns-
myndirnar eru einangraðar
og sjálfhverfar, lokaðar inni í
„Þetta er áhrifamikil sýning. Hvemig er
annað hœgt þegarjafnmargar myndir
eftirRodin eru samankomnar?“
Það er engin leið að fjalla
um einstök verk Rodins svo
nokkru nemi í stuttum pistli,
en það er ástæða til að spyrja
sig að því hvaða eiginleikar í
verkum Rodins urðu svo
mikilvægir fyrir framvindu
nútímahöggmyndalistar. 1
þessu sambandi skiptir ekki
aðeins máli það sem hann
gerði heldur einnig það sem
eigin hugarheimi. Líkams-
stellingamar, fettur og teygj-
ur, sem stundum virka óeðli-
legar og yfirdrifnar, eiga að
endurspegla andleg átök ein-
staklingsins. Stellingarnar
sjálfar em þó ekki frumlegasta
framlag Rodins, því margar af
hans frægustu styttum eiga
sér nokkuð augljósar fyrir-
myndir, t.d. í verkum ítalska
myndhöggvarans Miche-
langelos Buonarottis.
Enn mikilvægari var þó
meðferð Rodins á yfirborði
höggmyndarinnar. Hið
hrjúfa yfirborð bar ekki að-
eins vott um mótun hand-
anna heldur skildi hann einn-
ig eftir klessur, skorur og
skurði. Slík vinnubrögð vom
í hróplegu ósamræmi við
kröfúna um fínpússað yfir-
borð. Ummerkin sem Rodin
skildi effir gefa til kynna per-
sónulega nálgun hans við við-
fangsefnið, auk þess að opna
yfirborðið, gera það síbreyti-
legt og kvikL
Rodin vildi færa högg-
myndalistina nær samtíman-
um, láta hana endurspegla
tíðarandann og andlegar
þarfir einstaklingsins. Tilfinn-
ingaþrungin og persónuleg
nálgun Rodins við myndir
sínar gerir þær dular og
margræðar. En áherslur hans
höfðu líka þær afleiðingar að
gjörbreyta afstöðu manna til
höggmyndalistarinnar. í stað-
inn fyrir að líta á höggmyndir
fyrst og ffemst sem mynda-
styttur og minnismerki,
hönnuð í skýrum tilgangi fyr-
ir opinberan vettvang, var í
auknum mæli litið á högg-
myndir sem skúlptúrverk,
persónuleg hugverk lista-
mannsins, sem endurspegl-
uðu listrænar gáfúr hans. Þótt
Rodin óskaði einskis frekar
en skapa stórfengleg og
ódauðleg minnismerki kippti
hann óafvitandi stoðunum
undan hinni miklu minnis-
merkjahefð sem einokaði
höggmyndalistina, en opnaði
þess í stað leiðina fyrir óheftar
formtilraunir arftakanna.
„Hliöinu" má ekki
gleyma
Þetta er áhrifamikil sýning.
Hvemig er annað hægt þegar
jafiimargar myndir eftir Rod-
in eru samankomnar? Það
má þó benda á fáein atriði
sem hefðu gert sýninguna
enn ánægjulegri fyrir íslenska
áhorfendur.
Mikilvægasta verk Rodins
er ekki á sýningunni, „Hliðið
að víti“, dyraumbúnaður sem
Rodin lauk aldrei við. Verkið
er gríðarstórt og ekki auðflutt.
En það hefði auðveldað
áhorfendum að skilja sýning-
una að hafa ljósmynd af verk-
inu, því mörg frægustu verk
Rodins, eins og Ld. „Hugsuð-
urinn“, eiga uppruna sinn í
þessu eina verki. Flestallar
myndirnar í vestursalnum
eru útfærslur á verkum sem
gerð voru fyrir Hliðið. Það
skýrir t.d. hvers vegna Hugs-
uðurinn virðist vera svo
þungt hugsi að hann er við
það að detta fram fyrir sig.
Hann átti að vera staðsettur
fyrir ofan dyrnar, þ.e. við
horfum upp undir hann, en
ekki ofan á hann. „Fugit Am-
or“ er ein af fjölmörgum
myndum sem tilheyra Hlið-
inu, en sama figúran kemur
einnig fyrir í „Glataða synin-
um“. „Skugginn mikli“ er úr
grúppu sem trónir fyrir ofan
Hliðið. Og þannig mætti
áfrarn telja. Þessar upplýsing-
ar koma reyndar frarn í sýn-
ingarskránni, en það hefði
gjarnan mátt draga saman
nokkur atriði úr skránni á
veggspjald til að auðvelda
áhorfendum að sjá samheng-
ið í sýningunni.
Lýsingin hefur alltaf verið
vandamál á Kjarvalsstöðum,
en það er reynt að leysa úr því
með því að beina ljósköstur-
um að verkunum í hálf-
myrkruðum sölunum. Þetta
er kannski líka gert til að
skapa dramatískt andrúms-
loft og skerpa andstæður í
birtu og skugga. En það er
engin þörf á að gera verk
Rodins dramatískari en þau
eru, örlitlu meiri lýsing hefði
ekki dregið úr áhrifamætti
þeirra.
Allir landsmenn, sem hafa
einhvern snefil af áhuga á
myndlist, ættu að notfæra sér
þetta einstaka tækifæri til að
komast í návígi við þessa
þjóðsagnapersónu listarinnar.