Pressan - 24.02.1994, Blaðsíða 12

Útgefandi Pressan hf.
Ritstjóri Karl Th. Birgisson
Ritstjórnarfulltrúar Guðrún Kristjánsdóttir
Sigurður Már Jónsson
Framleiðslustjóri Bragi Halldórsson
Markaðsstjóri Sigurður I. Ómarsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Nybýlavegi 14-16, sími 643080.
Símbréf: Ritstjórn 643089, skrifstofa 643190, auglýsingar 643076
Eftir lokun skiptiborðs: Ritstjórn 643085, dreifing 643086, tækni-
deild 643087.
Áskriftargjald 860 kr. á mánuði ef greitt er með VISA/EURO, en 920
kr. á mánuði annars.
Verð í lausasölu 280 krónur.
Ólíkt höfumst vér
að — eða hvað?
r
Uti í Frakklandi hafa stjórnmálamenn látiö undan þrýstingi
þarlendra sjómanna og tekið upp tæknilegar hindranir
gegn innflutningi á íslenzkum fiski. Borðalagðir embættis-
menn veifa reglugerðum um heilbrigðiseftirlit og koma tollskoðun
þannig fyrir að íslenzkir framleiðendur munu tapa milljónum ef
embættismennirnir komast upp með þetta háttalag óáreittir.
Franskir neytendur munu líka finna fyrir þessum verndaraðgerð-
um í hærra vöruverði.
Þessar aðgerðir Frakkanna eru almenntfordæmdar hér á
landi, enda pólitísk sýndarmennska og augljós hagsmunagæzla
stjórnmálamanna fyrir lítinn, en öflugan og háværan þrýstihóp.
Þessi fordæming verður hins vegar meira en lítið hjákátleg í Ijósi
þess að ekki eru nema örfáar vikur síðan íslenzkir stjórnmála-
menn og embættismenn beittu nákvæmlega sömu aðferðum
varðandi innflutning á landbúnaðarvörum.
• Varla þarf að rifja upp fyrir fólki endurteknar sirkussýningar í
kringum innflutning á skinku, kalkúnalærum og kjúklingabringum
síðustu mánuði. Utanríkisráðherra og landbúnaðarráðherra lásu
sama lagabókstafinn hvor á sinn veginn í skinkumálinu, en sá
síðarnefndi hafði sigur og tókst um stundarsakir að koma í veg
fyrir innflutninginn. Nokkru seinna kvað Hæstiréttur upp dóm,
sem sýndi að utanríkisráðherra hafði haft betri — eða kannske
óvilhallari — ráðunauta um lögfræðileg atriði málsins. Skinku-
innflutningurinn var sem sagt löglegur, að sögn Hæstaréttar.
Blekið var ekki þornað á dómi Hæstaréttar þegar landbúnað-
arráðuneytið gaf út nýja reglugerð um heilbrigðiseftirlit með inn-
flutningi á soðinni kjötvöru. Hún var umsvifalaust notuð til að
stöðva innflutning á soðnum kjúklingabringum, meðtilfæringum
sem franskir kollegar mandarínanna í landbúnaðarráðuneytinu
hefðu verið stoltir af.
Úti í Evrópu standa framleiðendur landbúnaðarvara í ná-
kvæmlega sömu sporum og íslenzkir fiskframleiðendur standa
nú. Þeir hafa framleitt vöru sem neytendur vilja ólmir kaupa, á
lægra verði en innlenda vöru. Stjórnmálamenn úr landbúnaðar-
héruðum láta undan fámennum, en háværum og öflugum þrýsti-
hópi, sem sækir áhrif sín til ranglátrar kosningalöggjafar. íslenzk-
ir neytendur eru í sömu sporum og þeir frönsku — þeir bíða eftir
að fá að kaupa góðan og ódýran mat, sem kemst ekki einu sinni í
búðarborðin vegna hártogana og grímulausrar hagsmunavörzlu
embættismanna.
Egill Jónsson, formaður landbúnaðarnefndar Alþingis, kemur
af Austurlandi, landsfjórðungi sem á mikið undir sjávarútvegi
ekki síður en framleiðslu á landbúnaðarvöru. Ekki er að efa að
Egill hefur mikinn skilning á erfiðleikum sjávarútvegsins í baráttu
hans við embættismenn í Frakklandi. Þess er óskandi að við nán-
ari umhugsun sjái hann samhengið á milli atburðanna þar og
deilna hér um landbúnaðarmál og uppgötvi þau einföldu sannindi
að fríverzlun þjónar ekki tilgangi sínum nema hún sé gagnkvæm
— gangi í báðar áttir yfir landamæri ríkja, hver sem þau eru.
BLAÐAMENN: Jakob Bjarnar Grétarsson, Jim Smart Ijósmyndari,
Páll H. Hannesson, Pálmi Jónasson, Sigríður H. Gunnarsdóttir próf-
arkalesari, Snorri Kristjánsson umbrotsmaður, Steingrímur Eyfjörð
útlitshönnuður.
PENNAR: Stjórnmál: Árni Páll Árnason, Árni M. Mathiesen, Baldur
Kristjánsson, Einar Karl Haraldsson, Finnur Ingólfsson, Gunnar Jó-
hann Birgisson, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, Mörður Árnason, Ólaf-
ur Hannibalsson, Óli Björn Kárason, Þórunn Sveinbjarnardóttir, Öss-
ur Skarphéðinsson.
Menning og mannlíf: Davíð Þór Jónsson, Einar Kárason, Friðrika
Benónýs, leikhús, Gunnar J. Árnason, myndlist, Gunnar L. Hjálmars-
son, popp, Hallur Helgason, kvikmyndir, Illugi Jökulsson, skák, Indr-
iði G. Þorsteinsson, Jónas Sen, klassík og dulrcen málefni, Kolbrún
Bergþórsdóttir, bókmenntir, Kristinn Jón Guðmundsson, Magnús Ól-
afsson, Margrét Elísabet Ólafsdóttir.
AUGLÝSINGAR: Halldór Bachmann, Kristín Ingvadóttir,
Pétur Ormslev.
Er atvinnuleysið hér til þess að fara?
STJORNMÁL
ARIXII M.
MATHIESEIM
Fjárfesting næstu ára
að blandast engum hugur um
að atvinnuleysið er okkar
stærsta félagslega — og efna-
hagslega vandamál. Það er lítil
huggun í því, nema síður væri, að
atvinnuleysið er mikið og jafnvel
miklu meira í nágrannalöndum
olckar en hér á landi.
Það er hins vegar ánægjulegt að
þjóðin virðist vera mjög meðvituð
um þennan vanda eins og sést á því
hversu margir aðilar hafa orðið til
þess að vekja athygli á vandanum
og hvetja til lausnar hans. Lausnirn-
ar liggja hins vegar ekki á lausu. Að
minnsta kosti ekki þær lausnir sem
fólk óskar sér og almennt þættu
þægilegar. En áður en við finnum
lausnirnar verðum við að gera okk-
ur grein fyrir orsökum vandans.
Hvers vegna atvinnuleysi?
Orsakir atvinnuleysis hér á landi,
sem og annars staðar, eru eflaust
margar. Minnkandi fisldstofnar og
þar með minna hráefni til úrvinnslu
og útflutnings er eflaust stærsta
_ástæðan nú um stundir, en at-
vinnuleysis var farið að gæta áður
en veiðiheimildir voru skomar nið-
ur. Ósveigjanlegur vinnumarkaður
og úrelt vinnulöggjöf hefur eflaust
sitt að sejga en hefur sennilega
minni áhrif hér á landi en annars
staðar í Evrópu. Of lítil arðgefandi
fjárfesting í atvinnulífinu og einhæft
atvinnulíf, viðlcvæmt fyrir sveiflum í
sjávarfangi, er hins vegar megin-
ástæðan að mínu mati. Þetta leiðir
til þess að hagvöxtur verður sveiflu-
kenndur og lítill, jafnvel neikvæður,
þegar fiskveiðar minnka. Hagvöxtur
er hins vegar forsenda þess að at-
vinnuástand sé stöðugt hjá þjóð, þar
sem vinnufusum höndum fjölgar
stöðugt.
Hagvöxtur og fjárfesting
Svo virðist samkvæmt útreikn-
ingum hagffæðinga sem hagvöxtur
þurfi að vera að minnsta kosti 2,5%
til þess að viðhalda atvinnuástand-
inu eins og það er og forðast aukið
atvinnuleysi. Hágvöxtur þarf því að
vera 3-3,5% til þess að atvinnuleysi
fari minnkandi og hægt sé að segja
að við stefhum til fyrra horfs í þess-
um málum. Til að ná þessum hag-
vexti þarf fjárfestingin að vera um
25% af landsframleiðslu á ári. Árið
1994 mun fjárfestingin einungis
verða um 15%. Meðaltal fjárfesting-
ar á áttunda áratugnum var 27% en
á síðasta áratug 21% og fjárfesting
hefur síðan farið minnkandi frá ár-
inu 199,2. Það er athyglisvert að síð-
ustu 25 ánn hefur fjárfesting í lönd-
um OECD verið að meðaltali
21-22% en atvinnuleysi í þessum
löndum er í dag 8,5% að meðaltali.
Fjárfésting síðustu áratuga
Fjárfesting á áttunda áratugnum
og ffam eftir þeim níunda virðist
hafa verið talsvert mildl og við búið
að því í nokkur ár hvað atvinnu
varðar en síðan hefur fjárfestingin
minnkað og atvinnuleysið auMst.
Þessi fjárfesting var að mestu leyti
íjármögnuð með erlendu lánsfé,
eins og sést á því hvernig háttað hef-
ur verið skuldasöfnun þjóðarinnar
erlendis.
Þetta getur verið fullkomlega
eðlilegt og æslcilegt upp að vissu
marM, sem við augljóslega nú höf-
um náð. Ég er hins vegar sannfærð-
ur um að óeðlilega stór hluti fjár-
festingar þjóðarinnar á síðasta ára-
tug hefur eldd skilað arði og atvinnu
vegna þess fjárfestingar- og sjóð-
akefis sem við til skamms tíma
bjuggum við.
Niðurstaða þess sem að ffaman
er raMð er því sú að við verðum að
fjárfesta til að minnka atvinnuleys-
ið. Hvar ætlum við þá að fá það fé
sem við þurfum til fjárfestinga
næstu árin?
Það er augljóst að aukning skulda
erlendis er varhugaverð í ljósi stöð-
unnar. Við verðum því að horfa til
innlenda lánamarkaðarins og inn-
lendra og erlendra fjárfesta. Vand-
inn hvað þetta varðar er sá að inn-
lendur sparnaður hefúr verið allt of
lítill og fer minnkandi. Það er að
hluta til orsökin fýrir erlendri
skuldasöfitun. Á hinn bóginn hafa
erlendir fjárfeslar ffekar lítinn
áhuga á því að fjárfesta á íslandi í
dag.
Eríendir fjárfestar
Þótt erlendir fjárfestar hafi ekM
áhuga á að fjárfesta á íslandi í dag
þá er það ekkert lögmál. Til að
glæða þennan áhuga og fá hingað
fjárfestingar og atvinnuskapandi
verkefúi þarf að kynna landið og
þær breytingar sem hér hafa verið
gerðar að undanförnu. Þetta á bæði
við um aðild okkar að EES og þær
breytingar í skattamálum sem gerð-
ar hafa verið. Við verðum líka að
gera fleiri breytingar á okkar mál-
um, sérstaMega hvað varðar viðmót
og samsMpti við erlenda fjárfesta.
Þetta á sérstaMega við um verka-
lýðshreyfinguna og þá aðila sem
starfa í þeim greinum sem tengja
land og þjóð við umheiminn, þ.e.
fyrirtæM í fólks- og vöruflutningum
og Póst og síma. Við verðum að
leggja okkur ffam um að laga okkur
að þörfum þeirra sem við þurfúm á
að halda.
Innlendur spamaður
Spamaður á íslandi er og hefúr
verið of lítffl. Þegar að Meppir er
ekki óeðlilegt að sparnaður minnM,
þótt það sé ekM óffávíkjanleg regla.
En okkur skortir hins vegar hvatann
til þess að spara og þar með fjár-
festa. Við treystum svo miMð á vel-
ferðarkerfið að hvatinn til þess að
eiga eitthvað í handraðanum og
vera efúalega sjálfstæð hefur verið
ffá okkur teMnn. Þessu verðum við
að breyta með því að endurskoða
velferðarkerfið. EkM til að brjóta
það niður heldur til þess að við sýn-
um sjálf meiri sjálfsbjargarviðleitni
en við gemm nú. Verðum efúalega
sjálfstæðari, spörum til þess að fjár-
festa og skapa atvinnu og eyða at-
vinnuleysi. Þá er atvinnuleysið
komið tíl þess eins að fara.
Höfundur er alþingismaður.
Tjáningarfrelsið og skorður þess
Önnur sjónarmið
mætti spyrja: Af hverju sýndi ég
eJdd þann vilja til samvinnu að
leggja títtnefúd viðtöl [við þolend-
ur lögregluofbeldis] ffam í réttin-
um tU staðfestingar á skoðunum
mínum? Svarið er einfalt: Eftir að
hafa lesið hótanir Björns Sigurðs-
„Með því að neita að gefa
upp heimildamennina hef
ég forðað þeim frá örðugri
lífsreynslu, sem vel liefði
getað orðið einhverjum
þeirra til varanlegs
skaða. “
Pressunni 17. febrúar, heldur neit-
aði ég alfarið að kasta heimilda-
mönnum mínum í vargakjaffa lög-
reglunnar.
Þessi tvö miMlvægu atriði: rétt-
mætt svigrúm tjáningarffelsis og
hefðbundinn réttur blaðamanna tíl
Sigurður Már Jónsson
PRESSUNNI.
Löngu tímabærri umræðu um
tjáningarffelsi hér á landi er gefin
heil opna í síðasta tölublaði Press-
unnar.
Gott er tU þess að vita.
Þar er viMð að málsókn minni á
hendur íslenska rfidnu fyrir Mann-
réttindadómi Evrópuráðsins á sín-
um tíma, og þeim boðskap sem
dómstóllinn mun hafa ætlað sér að
koma til sMla með niðurstöðu
sinni. Þú segir réttUega í grein þinni
á bls. 8-9 að dómurinn hafi ffam
að færa „mUdu víðtækari skUaboð
um hlutverk skoðanaumræðu" en
þau að forkasta innihaldi 108.
greinar hegningarlaganna.
Þetta er ekM bara rétt með farið
heldur fjarska miMlvægt atriði.
Þessu tU staðfestingar vitnarðu í
dómsforsendur M.E. rúeð dálítið
þunglamalegu orðalagi, sem ég er
ekM alveg viss um að lesendur
sMlji. Málið þarf helst að vera sára-
einfalt. Og nú get ég ekM stfflt mig
um að benda á að ffumheimUdir
um þessi tvö atriði, sem þú ert að
vísa tU, eru þegar fyrirliggjandi á
prenti í bók minni „Tvíræður“,
sem út kom á seinasta ári og fæst
enn hjá forlaginu (leshúsi) og í ein-
hverjum bókabúðum.
Bæði Mannréttindanefúdin og
MannréttindadómstóUinn veittu
mér þann heiður að lofa mér að
tala mínu máli sjálfur (eins þó
Hæstiréttur Islands hefði eldd talið
hættandi á það). Raunar sögðu
starfsmenn dómsins mér það í
óspurðum fréttum að ég væri fýrsti
ólöglærði einstaMingur sem fengið
hefði að tala fýrir dómnum fram
að þeim tíma. Hvað sem síðar yrði,
ef þetta tæMst vel. Má ekki líka líta
á það sem sMlaboð til Hæstaréttar?
Málsóknarræðurnar (sem vita-
skuld ættu að vera skyldulesning
allra dómara hér á landi) eru semsé
birtar í fyrmefúdri bók minni.
Frumgerðina (ensku) er þar að
finna á bls. 125-141 en þýðingu
mína á ræðunum má finna á bls.
32-65. Með þínu leyfi langar mig
til að setja hér tvo stutta kafla úr
þýðingu minni. Þeir varða einmitt
þær Möfur, sem þú nefnir að dóm-
stóllinn hafi teMð mjög jákvætt f.
Fyrri kaflinn er ffamarlega úr mál-
sóknarræðu minni fýrir Nefúdinni
14.03.1990, svolátandi:
„... Frjáls aðgang-
ur að skoðunum og
upplýsingum —
einkanlega þó
óþægilegum skoð-
unum og torfengn-
um upplýsingum,
sem allajafúa eru lík-
legri til að opna
mönnum nýjar sýnir
-— það er líka einn af
hyrningarsteinum
lýðræðisins. Vita-
skuld hefúr vafist
fýrir mér að skilgreina þetta (tján-
ingar)ffelsi. Herir manna virðast
öldum saman hafa setið yfir hvers-
lags sMlgreiningum á takmörkun-
um handa tjáningarffelsinu án þess
að sMlgreina þó nokkurn tíma
hvað það var, sem þeir voru að tak-
marka. Til þessa hefur frelsi eink-
um verið skilgreint með skefjum
sínum og höftum. Þær skilgrein-
ingar eru háskasamlegar velflestar,
því hver og ein þeirra er stöðugt að
rýra hlut ffelsisins. Ef tjáningar-
ffelsi á að ríkja framvegis hljótum
við því að túlka réttindi þess og
svigrúm mjög frjálslega en spara
ffekar skilgreiningarnar... En
hljóta ekM þannig slys (eins og
dómur H.I. yfir mér í lögreglumál-
inu) að henda í kerfi sem meinar
tjáningarfrelsinu að ná til særandi,
hneykslandi og óþægilegra hug-
mynda engu síður en blíðmælgi?"
Það var þessi einfalda spurning
mín um landamæri tjáningarffels-
isins, sem Mannréttindadómstóll-
inn svaraði eindregið játandi þann
25.06.1992.
Hinn ræðustúfurinn, sem mig
langaði að tilfæra hér, er kafli seint
í málflutningi mínum fýrir sjálfum
Dómstólnum 22.01.1992, svolát-
andi:
„Heiðruðu dómendur! Víst
sonar lögregluvarðstjóra í minn
garð og gert mér grein fýrir því að
vissir starfsmenn lögreglunnar víl-
uðu það ekM fýrir sér að brjótast
inn í tölvugögn Borgarspítalans í
leit að manni, sem raunar hafði
aldrei séð mig, en lét þó hafa sig til
að undirrita falska yfirlýsingu mér
til óhróðurs, eftir að hafa séð lög-
regluna lesa þá yfirlýsingu í sjón-
varpið, eftir að hafa komist að þvi
að ríMssjónvarpið hugðist aldeilis
ekki birta á þessu leiðréttingu mér í
hag, og síðast en ekM síst, effir að
hafa gert mér ftffla grein fýrir eðli
réttarkerfisins sem meðhöndla átti
málið, þá tók ég ákvörðun um að
neyta alþjóðlega viðurkennds réttar
míns til að vernda heimildamenn-
ina. Reynslan af réttarhöldunum
allt til þessa dags hefur sannfært
mig um réttmæti þeirrar ákvörð-
unar. Með því að neita að gefa upp
heimildamennina hef ég forðað
þeim ffá örðugri lífsreynslu, sem
vel hefði getað orðið einhverjum
þeirra til varanlegs skaða."
Mannréttindadómstóllinn [að
einum dómara undanskildum]
viðurkenndi þann hefðbundna
rétt, sem ég vísaði hér til, enda
hafði mér ekM „misteMst að rétt-
læta“ orð mín eins og segir í þýð-
ingu þinni á dómsforsendu M.E. í
að vernda heimildir sínar fengust
þannig viðurkennd með þessum
dómi M.E. Bæði þessi atriði hafði
íslenskt réttarfar sniðgengið í mál-
sókn ríMsins gegn mér.
Það má því segja að dómur M.E.
ffá 25.06.1992 hafi fern skilaboð að
færa íslenskum dómurum.
I fyrsta lagi: Varist að dæma eftir
108. grein almennra hegningarlaga
ffá 1940.
I öðru lagi: Varist of þröngar
sMlgreiningar á tjáningarffelsinu.
I þriðja lagi: Virðið rétt blaða-
manna tíl að vernda heimildamenn
sína.
Og í fjórða lagi: Meinið sakborn-
ingi aldrei að verja sjálfan sig, nema
fýrir liggi lögbært vottorð geðlækn-
is um vanhæfi hans tíl þess.
Vonandi sérðu þér fært að birta
þessa samantekt mína á góðum
stað, eins þó hún óhjálcvæmilega
þyrfti að nefúa bók eftir mig sjálf-
an. Enda má líka gæta þess að blað-
ið hafði aldrei pláss til að kynna þá
bók þegar hún var á döfinni
snemma í haust. Þið bara hirtuð
eintaMð og þögðuð.
En það gerðu nú líka fleiri blöð.
Með bestu kveðjum,
Þorgeir Þorgeirson.
12 PRESSAN FIMMTUDAGURINN 24. FEBRÚAR 1994