Pressan - 09.06.1994, Blaðsíða 12

\
f
i

!
I
Anne Barbier er komin til Islands til að
sýna myndverk sín, sem eiga á hættu að
skemmast í meðförum áhorfenda. En hún
gerir þau þá bara aftur.
Haraldur Jónsson myndlist-
armaður er ábyrgur fyrir
því að frönsk starfssystir
hans, Anne Barbier, er komin til
Islands til að halda sýningu í Gall-
eríi einn einn við Skólavörðustíg í
lok júní. Anne er ættuð frá miðhá-
lendi Frakklands, en hefur búið í
Paris ffá því hún lauk námi ffá
Myndlistarskólanum í Bourges árið
1976. Hún segir blaðamanni, sem
hittir hana í íbúð hennar í París
skömmu fyrir brottförina til ís-
lands, að myndlistin hafi fengið að
liggja óhreyfð inni í skáp í nokkur
ár eftir að dóttir hennar fæddist, en
ffá 1987 hefúr hún haldið sýningar
reglulega, aðallega í Frakklandi, en
einnig í Belgíu, Þýskalandi og Kór-
eu. Og nú á Islandi. Þegar hún er
spurð að því hvað hún hyggist sýna
íslendingum segist hún ekki vita
það ennþá. Verk sín tengist alltaf
rýminu sem þau eru sýnd í og hún
vinni þau þess vegna á staðnum.
Anne vinnur oftast með ösku eða
duft af marmara og stundum lita-
duft. Manni finnst það því gefa
augaleið að verkin hljóti að vera
viðkvæm fyrir hnjaski, sem þau
reyndar eru. En verkin búa yfir tví-
ræðni sem er fólgin í því að vegna
formsins sem myndlistarkonan gef-
ur þeim líta þau yfirleitt út fyrir að
vera sterkbyggð. Þau taka á sig
form sem líkist byggingunum sem
þau eru í og við fyrstu sýn getur
áhorfandanum fundist þau vera
hluti af arkitektúrnum. Blekkingin
hverfúr þegar skoðandinn hefur
virt verkið fyrir sér dálitla stund.
„Það er rétt að það er ákveðin
þversögn á milli þess sem verkið
virðist vera og þess sem það er,“
segir Anne, „þess sem við sjáum við
fýrstu sýn og svo brothættum raun-
veruleikanum, sem áhorfandinn
tekur ekki eftir fýrr en hann hefúr
virt verkið fyrir sér í nokkrar mín-
útur, það er að segja ef hann gefur
sér þann tíma. Þegar hann hefur
gert sér grein fýrir því að verkið er í
raun mjög viðkvæmt verður hann
hræddur um að skemma það og
koma þannig á ójafiivægi. Hann
langar til að snerta það, en ef hann
gerir það hrynur allt saman. Það
gefur því augaleið að það er ekki
auðvelt að eiga við þessi efni, en um
leið er það spennandi.“
Finnst þér þú sjálf vera viðkvœm?
„Ah! — Ég hugsa að mér finnist
ég vera viðkvæm, já. Ég held hins
vegar ekki að það sé frumleg tilfinn-
ing. Ég hugsa að öllum finnist þeir
vera viðkvæmir. Ég er því ekkert
öðruvísi en annað fólk og kvarta
ekkert yfir því.
Ég hef áhuga á altækum táknum
og tilvísunum. Það er að segja, ég
nota persónuleg tákn, en þar sem
ég er venjuleg, þá hafa þessi tákn
persónulega merkingu fýrir hvern
og einn og eru því í raun almenns
eðlis. Ég nota form sem allir þekkja,
til dæmis súlu, sem táknar það
sama fýrir alla, þ.e. styrkleika. En
um leið er ég að skírskota til mann-
eskjunnar sem telur sjálfri sér trú
um að hún sé sterk, þótt á bak við
leynist breyskleikinn. Þetta á því
ekki aðeins við um nrína persónu,
heldur um alla. Og mig langar til að
tala um hluti sem eru öllum sam-
eiginlegir, þannig að hver áhorfandi
geti fúndið sig í verkunum.“
Hefur það gerst að þú hafir þurft
að koma á sýningu og laga verk sem
hefur orðiðfyrir hnjaski?
„Já, já. En það fer þó eftir því
hvar verkin eru. Ég reyni að stjórna
þessu. Ef ég þarf að fara yfir hálfan
hnöttinn til að bæta verkið, þá geri
ég ekki verk sem á það á hættu að
skemmast. En þetta verk,“ segir
hún og sýnir mér mynd af verki
sem lítur út eins og steypuklumpur,
„þurfti ég að endurgera tíu sinnum
á meðan á sýningu stóð. Sem var
reyndar ansi langur tími, sex vikur.
En mér finnst bara fínt að þurfa
að laga verkin á meðan þau eru til
sýnis,“ segir hún, en hikar svo að-
eins. „Það er tvennt sem þarf að
hugsa um í þessu sambandi. Verkin
mín verða auðveldlega fýrir
skemmdum og það fer því eftir við-
brögðum þeirra sem koma og
„flhorfandann langar til að snerta verkið, en ef hann gerir það hrynur allt saman.“
skoða þau hversu lengi þau halda
sér. Það getur gerst að verkin séu
fljót að skemmast, en þegar áhorf-
endur eru vel upplýstir um þau ger-
ist það síður. Þegar verk eyðileggst
lítið er hægt að sætta sig við það,
því það er hluti af vinnunni. Verk
verður auðveldlega fýrir áföllum
vegna þeirra sem eru í kringum
það. En séu skemmdirnar það
miklar að verkið er næstum
óþekkjanlegt, þá finnst mér það
ekki þjóna neinum tilgangi lengur
og ég geri við það.“
Hvað verður um verkin þegar sýn-
Sætur þrældómur
Margjr halda að það að vera
ffægur píanóleikari sé
dans á rósum. Svo er þó
ekki. Að halda u.þ.b. hundrað tón-'
leika á ári hingað og þangað um
heiminn er nefnilega helber þræl-
dómur. Það hefur Vladimir Aslik-
enazy látið hafa eftir sér margoft,
en hann heldur hér tónleika næst-
komandi mánudagskvöld. Hann
væri þó ekki að spila á Islandi né
annars staðar ef það væri ekki eitt-
hvert fútt í þessu öllu. Hann hefúr
jú áhuga á músík og það er alltaf
gaman að gera það sem maður
áhuga á. Sérstaklega ef launin eru í
lagi, eins og hlýtur að vera hjá
Ashkenazy, enda er hann einn
frægasti „slagherpir“ í heimi. Þetta
er þvi „sætur þrældómur“ eins og
hann orðar það í tiltölulega nýút-
kominni bók, „The World of the
Concert Pianist“ eftir David nokk-
arkeppnina í Moskvu árið 1962
sem besti píanóleikarinn í það
skipti. Að vinna þessa keppni er
nefnilega mikill heiður og munu
íslendingar því fýlgjast grannt með
hvernig Sigrúnu Eðvalds gengur í
þessari sömu keppni alveg á næst-
unni.
urn Dubal. Ashkenazy hefur þaraf-
leiðandi verið iðinn við kolann síð-
an hann vann Tsjajkovskíj-tónlist-
Á efiiisskrá tónleikanna, sem
verða í Háskólabíói, eru tvær són-
ötur eftir Beethoven (opus 31 nr. 1
og 2), tveir þættir úr píanóútsetn-
ingunni af Rómeó og Júlíu eftir
Prokofifief og sónata nr. 8 eftir
sama tónskáld. Allt eru þetta
reyndar verk sem Ashkenazy hefúr
tekið upp á plötur og geisladiska,
enda fáir sem hafa sent frá sér fleiri
upptökur en hann. Hann er nefiii-
lega vinnusamur með afbrigðum
og stöðugt á þeytingi. Til marks
um það svífúr hann hingað með
einkaþotu sama dag og tónleikarn-
ir verða og þýtur svo burt yfir hafið
strax að þeim loknum.
Ashkenazy bjó á Islandi í mörg
ár, enda er hann kvæntur íslenskri
konu, Þórunni Jóhannsdóttur, sem
sjálf var píanóleikari áður en hún
gifti sig. Þau áttu stórt hús í
Brekkugerðinu, en voru þó sjaldan
heima því Ashkenazy var alltaf á
ferðalögum. Hann hafði samt mik-
il áhrif á íslenskt tónlistarlíf og var
einmitt einn af stofnendum lista-
hátíðarinnar árið 1970. Á þeirri há-
tíð — og mörgum eftir það — hélt
hann marga tónleika og fékk líka
ýmsa fræga tónlistarmenn til liðs
við sig. Hann þiggur engin laun
fýrir tónleikana næstkomandi
mánudag, heldur er þetta gjöf hans
til tónelskandi íslendinga í tilefni af
lýðveldisafmælinu. Listahátíð verð-
ur þó að borga undir hann einka-
þotuna.
ingu lýkur?
„Ég kem á staðinn með kúst og
fægiskóflu og sópa þeim upp.“ Lík-
ast til hefúr blaðamaðurinn orðið
eitthvað skrýtinn á svip, því hún fer
að hlæja og bætir við: „En ég geymi
allt sem ég hef notað í mótin og
hveiju verki fýlgja útskýringar um
hvar þau hafa verið, hvaða tilgangi
þau hafa þjónað, stærðina og þess
háttar. Verkið heldur því áfram að
vera til. Það er ekkert meira horfið
en verk sem sett er ofan í kassa eða
niður í kjallara til geymslu ffam að
næstu sýningu.“
Geymirðu þá líka duftið og ösk-
una?
„Nei, ég nota það aftur. Ef ef ein-
hver kaupir af mér verk, þá læt ég
hann hafa það líka.“
Hefurðu selt verk?
„Nei, ekki eitt einasta.“ Og hún
skellihlær. „Það er reyndar ekki al-
veg satt, því ég seldi verkin mín áð-
ur en ég fór að gera svona viðkvæm
verk. En ég held það sé rangt að
halda að ekki sé hægt að kaupa
þessi verk. Það er ekki síður hægt
að kaupa þau en mörg önnur nú-
tímalistaverk. Ég hef meðal annars
rætt þetta við aðila sem vinnur fýrir
FRAC (nokkurs konar héraðssjóð-
ur til menningarmála, innsk. blm.)
og er mjög hrifinn af verkunum
mínum, en getur ekki tekið ákvörð-
un um að kaupa. Ástæðan er fýrst
og fremst sú að þeir hjá FRAC eiga
við stórt vandamál að stríða þegar
kemur að varðveislu verkanna sem
þeir eiga. Það gerist iðulega að þau
skemmast fljótlega, því jafnvel lista-
maðurinn gerir ekld ráð fýrir að
verkin eigi að lifa lengi. Þáu verða
því fljódega ósýningarhæf. En
geymslan er ekki vandamál þegar
min verk eru annarsvegar! Það er
auðvelt að geyma þau. Það eina
sem þarf ef menn vilja sýna þau <
að búa þau til aftur. En þeim tek
ekki að kyngja þessari röksemd;
færslu. Sjálf er ég sannfærð um a
það er mun auðveldara að varðveii
poka af öskju en skúlptúr sem bi
inn er til úr viðkvæmu efhi eins c
til dæmis pappa. Það er augljós
Vandamálið er því ekkert vand;
mál.
Ef menn eru að velta fyrir st
hver megi gera verkið, þá er þa
heldur ekkert vandamál af mini
hálfu. Ef viðkomandi vill að það i
ég sem endurgeri verkið, þá geri c
það. En ef einhver kaupir það, \
læt ég hann hafa allt sem þarf til a
gera það aftur og hann getur þá ge
það sjálfur eða látið einhvern gei
það fyrir sig.“
Þú hefur engar áhyggjur af þvi c
verkið verði ekki eins?
„Ég vil bera þetta saman við tór
verk. Þegar tónskáld hefur sami
verkið er það ekki hann sem leiki
það. Það koma til sögunnar tónlis
armenn sem túlka verkið hver
sinn hátt. Hver ný túlkun felur í s<
ákveðnar breytingar, en það er ekl
þar með sagt að verkið umhverfis
Það er áfram hið sama. Þetta <
ákveðið viðhorf til vinnunnar sei
ég hrífst af. Ég vildi geta náð því a
merking verkanna komist svo vel t
skila að smávegis breytingar ha
engin áhrif á þau. Ég held þó a
slíkum gæðum sé erfitt að ná. E
þegar listamenn segjast verða a
setja upp verkin sín sjálfir finn:
mér það vera merki um léle
vinnubrögð. Ég held að verki
hljóti að vera sterkara ef það þol
meðhöndlun utanaðkomandi.
segir Anne og leggur áherslu á or
sín. Svo bætir hún við: „En hinga
til hefur enginn keypt neitt.“
Margrét Elísabet Ólafsdóttir í Parí!
12B PRESSAN FIMMTUDAGURINN 9. JÚNÍ 1994