Pressan - 09.06.1994, Síða 14

GUIMIMAR J.
ÁRIMASOIM
um sviðsetningum með yfir-
spenntri dramatík og yfir þeim
hvílir kæfandi andrúmsloft ní-
tjándu aldar úrkynjunar („deca-
dence“). Áferð myndanna minnir á
máðar og rispaðar myndplötur úr
bernsku ljósmyndatækninnar og
Witkin reynir að endurskapa
myndstíl stúdíóljósmyndara frá
miðri 19. öld, bæði með kyrralífs-
myndum og uppstillingum byggð-
um á verkum frægra meistara, t.d.
Velazquez og Gericaults.
Kyrralífsmótíf eru yfirleitt kölluð
„nature morte“ á erlendum tung-
um, dauð náttúra, og myndir
Witkins gefa þessari nafngift nýja
vídd. Ein frægasta mynd Witkins
er af höfði af líki gamalmennis,
sem meinafræðingur hafði sagað í
tvennt eftir endilöngu, en Witkin
stillti helmingunum upp, eins og
gifsstyttum, innan um plussklæði,
þannig að varir helminganna
mættust. Nafn myndarinnar er „Le
Baiser“, Kossinn, en ég get fullviss-
að fólk um að sú mynd er ekki á
sýningunni á Mokka.
Til hvaða hvata í huga áhorfand-
ans höfðar Witkin? Menn hafa nú
löngum haft kvikindislega ánægju
af því að láta ganga fram af sér og
velta sér upp úr óhugnaði og
kannski er einhver kidandi forvitni
sem ýtir á eftir mönnum að kíkja
með öðru auga á það sem er for-
boðið og aldrei sýnt. Þá má benda
á að dauði og hryllingur hafa alltaf
verið viðfangseffti listamanna og
margir þeirra reynt að sýna það á
eins áhrifaríkan hátt og þeim var
unnt. Gegn ásökunum um að
hann sé að reyna að hagnast á
ógæfu annarra með lágkúrulegri
æsimennsku hafa menn bent á hið
fágaða handverk hans og listrænt
næmi. En það má spyrja sig hvort
það sé aldrei hægt að ganga svo
langt í viðurstyggð að handverk og
listrænt hugmyndaflug megni ekki
að „göfga“ myndefrtið. Er hægt að
réttlæta hvað sem er, t.d. að nota
andvana fóstur sem leikmuni, í list-
rænurn tilgangi? Fágun hand-
bragðsins eykur á óhugnaðinn
frekar en dregur úr honum.
Sjálfúr segist hann bera „um-
hyggju fyrir hinum vanelskuðu, af-
brigðilegu og útskúfuðu", svo vitn-
að sé í grein sem liggur ffamrni á
sýningunni, til að „sýna fegurð
þeirra, varnarleysi og angist, með
því að göfga þjáningu þeirra“. En
það er ekki mannleg þjáning sem
slík sem vekur áhuga hans heldur
aðeins þjáning hinna „útskúfuðu“.
Fólkið sem situr fyrir á myndunum
er statistar í leikrænum draumór-
um hans.
Er þetta virkilega lisfí spyrja sjálf-
sagt einhverjir. Ég held það sé frek-
ar spurning um hvort menn hafi
lyst á þessum myndum en hvort
þær séu list. Það má segja að ljós-
myndirnar skapi nægjanlega list-
ræna fjarlægð á myndefhið til að
Dauði og útskúfun
Joel-Peter Witkin
á Mokka
í stuttu máli: Draumóra-
kennduróhugnaður á
mörkum velsæmis —
ekki fyrir viðkvæma.
Kaffihúsið Mokka, fyrir til-
stilli Flannesar Sigurðsson-
ar, listfræðings í New York,
hefur boðið upp á óvenjulegar ljós-
myndasýningar. En ljósmyndir
Bandaríkjamannsins Joel-Peters
Wilkins slá þó 'allt út. Jafnvel
svæsnustu myndir Roberts
Mapplethorpes fölna í saman-
burði, en þess er skemmst að
minnast að sýningar á verkum
Mapplethorpes lentu í Jdónum á
ritskoðurum og dómstólum í
Bandaríkjunum. Kynlíf, óskapnað-
ur og dauði eru viðfangsefni Witk-
ins, helst allt í einu. Nú er Witkins
orðinn ffægur að endemum, ef
ekki alræmdur, selur vel og sýnir
víða. Fyrirsætan ástsæla Cindy
Crawford ældi á opnun, en leikar-
anum Richard Gere finnst mynd-
irnar skoplegar og safnar þeim til
að hrekkja vinkonur sínar.
Witldn fer vægast sagt ótroðnar
slóðir í leit að fyrirsætum. Alvar-
lega vanskapað eða fatlað fólk, tví-
kynjungar og lcynsldptingar,
sirkusviðundur og kynlegir kvistir,
helst afslcræmdir eða með óprent-
hæfar kynferðislegar tilhneigingar.
En hann einskorðar sig ekki við lif-
andi fyrirsætur, hinir dauðu vekja
ekld síður áhuga hans og þeir þurfa
ekld að vera í heilu lagi; afskornum
höfðum og útlimum er stillt upp
innan um blóm og ávexti.
Ef slíkt myndefni væri myndað á
„klínískan“, Uudausan hátt væri
það einfaldlega ffáhrindandi. En
myndir Witkins eru hin undarleg-
asta samsuða af draumórakennd-
„Það má spyrja sig hvort það sé aldrei hœgt að
ganga svo langt í viðurstyggð að handverk og
listrœnt hugmyndaftug megni ekki að „göfga“
myndefnið. “
það geti verið ögrandi tilhugsun að
reyna að sjá fegurðina í óhugnað-
inum, og það má benda á að list-
rænt og trúarlegt ímyndunarafl
hefúr alltaf reynt að staðsetja „hina
hliðina“ á veruleikanum, böl og
dauða, fólki til hrellingar. En í kap-
ítalískum neyslusamfélögum er
ekki spurt um siðferðilega réttíæt-
ingu á listaverkum, heldur aðeins
hvort menn séu reiðubúnir að
kveikja eða slökkva á rásinni, opna
eða loka fyrir það sem í boði er. Ég
efast um að það verði nokkum
tímann menningarleg sátt um
myndir Witkins, þannig að hver og
einn verður að gera það upp við sig
hvort hann hafi lyst á að „kveikja
á“ myndum hans.
Að breyta sér í varúlf
Nýlega kom út ævisaga An-
tons Szandors LaVey, höf-
uðsmanns „Kirkju Satans“
sem ég minntist á í síðasta pistíi.
Heitir bókin „The Secret Life of a
Satanist“ og er eftir konu að nafni
Blance Barton. LaVey er líka höf-
undur nokkurra kafla sjálfur og
fjallar einn þeirra um hvernig má
gerast varúlfur. Varúlfur er sá eða
sú sem hefur breyst í úlf. LiiVey
segir að auðvitað sé það ekki hægt í
eiginlegri merkingu, heldur sé það
sálin sem umbreytist. Hann heldur
því þó ffam að umbreytingin geti
haft ótrúlega sterk áhrif á líkam-
ann. Fólkinu í söfnuði hans sem
upplifi þetta ástand finnist það
hafa klær, vígtennur, trýni, o.s.ffv.
Engin hætta sé samt á að neinn
„festist" sem varúlfúr, til þess sé
mannseðlið allt of sterkt.
Samkvæmt LaVey mun rándýrs-
eðlið vakna í hverjum þeim sem
fylgir eftirfarandi leiðbeiningum.
Áfleiðingamar verði betra sam-
band við dýrslegu þættina; fólk
verði almennt grimmara og því
muni þar með ganga betur í lífs-
baráttunni. í hnotskum gengur að-
ferðin út á að gera sjálfan sig
hræddan, en hugsa sér síðan að
maður hafi að sama skapi máttinn
til að gera aðra hrædda. Best er að
útskýra þetta nánar. Nokkrum
dögum fyTÍr fullt tungl skaltu fara á
einhvern stað sem vekur hjá þér
óhug. Þetta gæti verið eyðibýli að
nóttu til, en líka máttu fara eitt-
hvert út í náttúmna langt frá
mannabyggð. Þú verður að vera
ein(n) og dvelja þama um stund.
Síðan skaltu fara burt, en komdu
aftur næstu nótt. Gerðu þetta í
nokkur skipti og reyndu að upplifa
eins mikinn ótta og þú getur.
Eftir fáeina daga, þegar tunglið
er orðið fúllt, er komið að næsta
skrefi. Það geturðu tekið heima hjá
þér. Klæddu þig í svört föt og ef þú
átt gamlan pels er það ekki verra.
Best er að setja upp úlfsgrímu ef
hún er fáanleg. Það hljómar auð-
vitað fáránlega, en þá má benda á
að töfralæknar hjá ýmsum „ffurn-
stæðum“ þjóðum beita keimlílcri
aðferð. Þeir klæða sig í dýrsfeld,
setja upp viðeigandi grímu, syngja,
dansa og berja á tmmbu. Þetta
virkar sem sjálfsefjun; von bráðar
fer þeim að finnast þeir vera við-
komandi dýr og þá öðlast þeir mátt
þess. Það er að minnsta kosti hug-
myndin. Svipað ert þú að fást við
og nú skaltu ímynda þér að þú get-
ir vakið skelfingu hjá öðmm. Láttu
14B PRESSAN FIMMTUDAGURINN 9. JÚNÍ1994
sem þú hafir ummyndast í úlf og
að aðrir óttist þig, alveg eins og þú
hefúr fundið fyrir ótta undanfamar
nætur. Reyndu að ganga eins langt
og þú getur með því að urra, góla,
þefa út í loftið, o.s.ffv. Skynjaðu
grimmd villidýrsins og láttu hana
magnast upp í æði. Ef þér tekst
þetta muntu finna að ýmsir vöðvar
fara að herpast saman, að því er
virðist ósjálfrátt. Þú byrjar að gretta
þig; neðri vörin geiflast ffam, þú
skýtur upp kryppu og hendurnar
verða eins og loppur. Þegar þetta
gerist ertu orðin(n) að varúlfi!
Vertu þannig nokkra stund, en svo
skaltu slaka á. láttu þá ástandið
ganga til baka, þar til þér finnst að
þú sért orðin(n) manneskja aftur.
Þetta er galdur sem er stundaður
af djöfladýrkendum í „Kirkju Sat-
ans“ og má hver reyna sem vill. En
í sumum galdrareglum, þ.á m.
söfnuði vúdú-biskupsins Micaels
Bertiaux, sem ég hef áður minnst á
í nokkmm greinum, er gengið enn
lengra. Þá fer galdramaðurinn eða
-konan sálföram í líki úlfs. Fyrst er
gerður galdur af svipuðum toga og
ég lýsti hér að ofan og þegar við-
komandi er orðinn að varúlfi fer
hann út úr lflcamanum (ég mun
fljótlega kenna lesendum mínum
það). Sem varúlfur er svo ferðast
um svörtustu afkima ósýnilega
heimsins, en þar eiga að búa all-
skyns demónar og púkar. Þessar
vemr myndu ráðast á hvem sem
færi um þeirra svæði, en sé maður
sjálfúr í úlfsmynd verða púkarnir
aftur á móti hræddir og flýja. Af
þessu má sjá að úlfsgaldrar geta
„Skynjaðu
grimmd villidýrs-
ins og láttu hana
magnast upp í
æði. Efpér tekst
þetta muntu finna
að ýmsir vöðvar
fara að herpast
saman. “
verið jákvæðir og notaðir til vernd-
ar. Hugmyndin er einfaldlega sú að
ef eitthvað skelfilegt ræðst á mann
er best að vera bara fúll á móti.
Galdraseremóníu, sem er í svip-
uðum dúr og ættuð ffá Indlandi,
má gera ef manni finnst eitthvað
óhreint að handan vera nálægt.
Aðferðin er mjög einföld. Sestu á
stól og ímyndaðu þér íjóra úlfa í
kringum þig, einn í hverri höfúð-
átt. Þeir horfa allir út ffá þér, eru
illilegir á svipinn og gæta þín.
Sjáðu fyrir þér fjögur hvít bönd
sem tengja lflcama þinn við úlfana.
Hugleiddu þannig nokkra stund,
en svo skaltu hugsa þér að úlfamir
leysist upp og verði að ljósboltum.
„Sogaðu“ síðan boltana inn í þig.
Þetta er aðferð sem hægt er að
beita hvenær sem er. Hún dugir
ekki aðeins gegn draugum, heldur
lflca ef einhver er að hugsa illa til
manns. Sterkar, fjandsamlegar
hugsanir geta nefúilega verið mátt-
ugar. Það ætti sannur djöfladýrk-
andi að vita...