Tíminn Sunnudagsblað - 12.08.1962, Blaðsíða 4

GUÐMUNDUR J. EINARSSQN A BRJANSLÆK:
SOFA URTUBÖRN
Á UTSKERJUM
Selveiðar hafa verið stundaðar hér
við Breiðafjörð og annars staðar, þar
sem selalátur eru, allt frá landnáms-
tíð, og verið taldar til mikilla nytja.
Varla var nokkur byggð eyja í Breiða-
firði, sem ekki átti eitthvert ítak til
selveiða. Einnig áttu margar land-
jarðir stór selalátur, svo sem Reyk-
hólar, Staður á Reykjanesi og Skarð
á Skarðsströnd, svo að nokkrar séu
taldar.
Landselurinn, sem svo er nefndur á
alþýðumáli, kæpir á vorin, í fimmtu
eða sjöttu viku sumars. Eru kóparnir
veiddir í net, og hafa skinnin verið
afar verðhá hin síðari ár og mikið
eítirsótt. Útselurinn kæpir að haust-
inu við sker, sem ekki fellur sjór yfir,
því að kópurinn liggur uppi á skerj-
unum frá fæðingu, þar til hann er
kominn „úr snoðinu", það er að segja
fallin af honum hárin, sem hann fæð-
ist með, því að fyrr getur hann ekki
synt og er ósjálfbjarga. Útselskópa-
skinn eru í miklu lægra verði en vor-
kópaskinnin. Sennilega stafar það
af því, að mikið er veitt af kópum
með þeim lit á vetrum í íshafinu, og
þess vegna meira framboð á slíkum
skinnum.
Um aldamótin síðustu og nokkuð
fram á þessa öld var nokkuð gert að
því hér í Vestureyjum að veiða sel-
inn að vetrinum og snemma á vor-
iri f svonefnd írekstrarnet, og kem
ég síðar að því.
í verzlunarskýrslum frá því rétt
fyrir aldamótin sést, að út hafa verið
flutt frá verzlunarstöðvum hér við
fjörðinn það ár tólf hundruð selskinn.
En sá útflutningur hefur aukizt að
miklum mun, bæði vegna þess, að
selnum hefur fjölgað og frið'un auk-
izt í selalátrunum. Áður stunduðu
sumir veiðiþjófnað með byssuskot-
um, sem fældi selinn frá, meira en
það gerði beinan skaða að öðru leyti,
og svo stórspillti írekstrarveiðfe,
meðan hún var stunduð. Það var eii||-
um láturselurinn, sem veiddur vtur
með þeirri aðferð, en útselurinn var
skotinn. Selaskytturnar eru nú flest-
ar hættar að rjá, og írekstrarnetin
fúin og eyðilögð.
Til skamms tíma var selurinn veidd
ur til matar, fullt svo mikið sem
vegna skinnanna, því að selkjöt þótti
góður matur, en spikið var brætt og
notað til ljósa, og einnig flutt út og
var í há.u verði. Og einhvers staðar
hef ég lesið það, að „Danskurinn"
hafi notað mikið af lýsi til götulýs-
inga í kóhgsins Kaupinhöfn. Hér á
landi voru lýsislampar almennt not-
aðir fram yfir seinustu aldamót. Það
var því ekki neitt smáræði, sem þessi
skepna, selurinn, gaf af sér í búið
— kjöt, ljósmeti og skæðaskinn, eða
skinn til útflutnings. Það var því
engin furða, þótt eftir honum væri
sótt.
Þeir bændur, sem áttu útsker, þar
sem útselurinn lá uppi seinni part
vetrar, fóru stundum í uppidráp,
sem svo var nefnt. Var þá reynt að
komast að selnum uppi á skerjun-
um og rota þá með þar til gerð-
um keppum. Það voru eikarsköpt
með tveimur stálfleinum í. En það
þurfti bæði lagni og áræði til þess að
það bæri árangur. Varð veiðimaður-
inn að koma neðan að selnum á sker-
inu og slá hann um leið og hann rudd-
ist niður að sjónum, og mun ekki
hafa verið heiglum hent að mæta
stórum flokki útsela á leið til sjávar.
Þó tókst einstaka manni að bana
mörgum selum á þessum stutta tíma,
sem um var að gera. En dæmi voru
þess, að selurinn afvopnaði veiði-
manninn og jafnvel ryddi honum í
sjóinn. •
Margir kannast við visu þjóðskálds-
ins Matthíasar og Ara Steinssonar
í Flatey. En tilefni hennar var, að
bændur voru að koma úr selafari á út-
sker. Höfðu þeir banað einum mikl-
um útsel- Matthías, sem þá var ung-
Haldið heim með fenginn Myndarlegir selir llggja I bátnum.
(Ljósm.: Þorsteinn Jósepsson).
556
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ