Tíminn Sunnudagsblað - 06.01.1963, Page 7

um í Kolbeinss’aðahreppi, og gerðiit
þá hinn fyrsti hreppsnefndaroddviti
þar í sveit, samkvsemt nýrri lögskip-
an sveitarstjórnarmála. Hann fór t;
Ameríku 1876.
Saga Baulárvalla verður að þessu
sinni ekki rakin lengra en nú þegar
hefur verið gert, því að þess gerist
ekki þörf með tilliti til æviferils
þeirra hjóna, Kristínar og Jóns Sund-
manns.
Jón Sundmann , var fæddur að
Syðra-Skógarnesi í Miklaholtshreppi
7. júlí 1798, sonur hjónanna Sigurð-
ar Guðbrandssonar og Guðrúnar Jóns-
dóttur. Þau bjuggu fyrst í Syðra-
Skógamesi, síðan á Svarfhóli í sama
hreppi, þar næst í Arnartungu í
Staðarsveit og loks á Hofsstöðum í
Miklaholtshreppi — fluttust þangað
1826. Ekki er annað kunnugt en Jóo
hafi fylgzt með foreldrum sínum,
þangað til þau fluttust að Hofsstöð-
um, þá varff hann eftir í Arnartungu
og taldist „lausamaður", en flutti svo
aðsetur sitt árið eftir að Dal í Mikla-
holtshreppi. Þar bjuggu þá roskin
hjón, Asmundur Magnússon og Sig-
ríður Halidórsdóttir. Og þar kvænt-
ist Jón 28. okt. sama ár Kristínu Þórð-
ardóttur, og þar eru þau í hús-
mennsku 1828. Aðeins smápartur er
til af sóknarmaíintali Miklaholts árið
1829, svo að ekki verður fullyrt um
aðsetur þeirra hjóna það ár, en lík-
lega hafa þau annaðhvort verið kyrr
á sama stað eða fært sig að Kleifár-
völlum í sömu sókn. Svo mikið er
víst, að þau eru skráð búandi á Kleif-
árvöllum 1830 og síðan óslitið til 1833.
Svo vill til, að Kleifárvalla er ekki
getið í sóknarmanntalinu 1834, svo
að óvíst er um bústað þeirra hjóna
það ár. En vera mætti, að bærinn
hafi fallið úr manntalinu af vangá
og þau hafi verið þar kyrr. Þau eru
þar að minnsta kosti, þegar allsherj-
armanntalið var tekið 1835 og síðan
óslitið til 1837, en þá þrýtur mann-
talið og hefst ekki aftur fyrr en 1855.
Það er því alveg óvíst um bústað
þeirra árið 1838 og lang líklegast, að
þá hafi þau veriff á Baulárvöllum,
enda litlar líkur til að þau hafi getað
verið þar siðar, og varla heldur fyrr,
sem síðar segir. Árin 1839—1842
bjuggu þau í Eyrarsveit: í Bár og
Hellnatúni, og 1843 og 1844 á Slit-
vindastöðum í Staðarsveit. Og 1845
slíta þau samvistir jafnframt því að
þau fluttust frá Slitvindastöðum. Jón
gerðist þá vinnumaður á Hofsstöðum
í Miklaholtshreppi, hjá Magnúsi Jóns-
syni, sem kvæntur var Kristínu
(yngri) systur Jóns Sundmanns. En
Kristín Þórffardóttir lagði þá leið
sína vestur í Flatey á Breiðafirði og
var þar í eitt ár.
Vegna þeirrar vöntunar á sóknar-
manntali Miklaholtsprestakalls, sem
fyrr var getið, verður ferill Jóns ekki
rakinn næstu árin eftir þetta, en lík-
legt er, að hann hafi þá ekkert farið
burt úr sókninni. Og þegar allsherj-
armanntalið var tekið 1850, er hann
orðinn þar bóndi á parti í Gröf, og
þau hjónin tekin saman aftur. En
þá hafði Kristín misst heilsuna. Á
því sama ári fór hún að Hallbjarnar-
eyri til lækninga og dó þar úr krabba-
meini, að talið er.
í Gröf voru þau Jón og Kristín í
sambýli við hjónin Guðmund Þórðar-
son og Þóru Þórðardóttur, sem var
bróðurdóttir Kristínar. Guðmundur
og Þóra voru föðurforeldrar séra
Lárusar Halldórssonar þess, er ritaði
áðurgréindan frásöguþátt í Gráskinnu
árið 1899.
Enn heldur áfram eyðan í sóknar-
manntalinu, svo að ferill Jóns verð-
ur ekki rakinn örugglega árin 1851—
54, en líklega hefur hann þá alltaf
verið í Gröf. Hann er þar að minnsta
kosti við allsherjarmanntal 1855 og
býr á jarðarparti sem áður með Jó-
hönnu nokkurri Jónsdóttur, 45 ára
að aldri, og talin fædd í Ingjaldshóls-
sókn. En af þeim slitrum, sem til eru
af kirkjubókum Nesþinga frá fyrstu
áratugum 19. aldar verður ekkert
ráðið um uppruna og ætterni Jó-
hönnu. Hún er í manntölum sögð
kona Jóns, en svo undarlega vill til,
að hjónavígslu þeirra hefur hingað
til hvergi fundizt getið.
Jón og Jóhanna bjuggu í Gröf óslit-
ið til 1869, en fluttust þá að Svarf-
hóli í sama hreppi og voru þar í eitt
ár. Árið 1870 skildu þau. Jóhanna
fluttist þá að Ballará í Dalasýslu, en
Jón gerðist húsmaður á Borg i Mikla-
holtshreppi. Þar bjó þá Jón Jónsson,
hreppstjóri, síðar á Hjarðarfelli og
fór til Vesturheims 1883, kvæntur
Vilborgu, dóttur Guðmundar og Þóru
í Gröf, sem fyrr var getið. Nú var
Jón Sundmann tekinn allmjög að eld-
ast, enda_Jeið nú óðum að lokunum
fyrir honum. Þó var það hvorki elli
né lieilsuleysi, sem reið honum að
fullu, heldur slys. Hann drukknaði,
og er svolátandi frásögn af því slysi
í Þjóðólfi 11. marz 1871:
„Skiptapi. — 31. jan. þ. á. um
kvöldið fórst bátur með 4 mönnum
vestur í Eyrarsveit rétt undir Iandi.
Þeir komu innan úr Stykkishólmi og
voru vel hlaðnir, mennirnir máske
eigi heldur algáðir. Sló þá í baksegl,
er inn undir land kom, og hvolfdi
bátnum. Þrír mennirnir drukknuðu
þar; form. Jón Jónsson frá Eiði, góð-
ur smiður, nál. 50 ára, sonur hans
Daníel nál. tvítugur, smiður líka, og
Jón Sigurðsson nefndur Sundmann';
fremur roskinn, en fjórði maðurinn
Sigurbjörn að nafni, komst af“.
Það er með öllu ókunnugt, hverra
erinda Jón var fyrir vestan fjall að
þessu sinni, en átt hefur hann þá
heima í Miklaholtshreppi, eftir því
sem segir í kirkjubók Helgafells. Lík
mannanna fundust og voru jörðuð
í Bjamarhöfn.
Kristín, húsfreyja Jóns Sundmanns,
var fædd á Ytra-Lágafelli í Mikla-
holtshreppi 25. nóvember 1791, dó .t-
ir Þórðar bónda Jónssonar (auka.
stóri) og 1. konu hans, Ingveldar
Eiríksdóttur. Hún ólst upp hjá for-
eldrum sínum á Ytra-Lágafelli, Borg-
arholti og Syðra-Skógarnesi, og er
ekki kunnugt að hún færi nokkuð
úr foreldrahúsum fyrr en 1819, þá
gerðist hún vinnukona á prestsetr-
inu Hítardal. Þar bjó þá sóknarprest-
urinn Björn Benediktsson. Tveim ár-
um síðar réðst hún frá Hítardal að
Ósakoti í Staðarsveit sem bústýra.
En þar höfðu húsum að ráða um þær
mundir synir Hans Hjaltalíris kaup-
manns, Benjamín og Hans Friðrik,
verzlunarmenn á Búðum. Sú vist
Kristínar stóð í eitt ár, og hélt hún
svo aftur heim í Miklaholtshrepp og
settist að á Stakkhamri. Þar bjó þá
bróðir hennar, Jón Þórðarson, hrepp-
stjóri, kvæntur Guðríði Jónsdóttur,
sem áður hafði átt séra Magnús Sig-
urðsson í Miklaholti. Þegar hér var
komið, var Kristín barnshafandi af
völdum Hans F. Hjaltalíns, og barn
sitt fæddi hún á Stakkhamri. Það
var drengur og látinn heita Friðrik,
fæddur 5. febrúar 1823. Hann mun
ávallt hafa fylgzt með móður sinni,
aðallega í Miklaholtshreppi, enda átti
hún þar mikinn fjölda skyldmenna
og venzlamanna. Hann fluttist með
móður sinni og stjúpföður vestur í
Eyrarsveit og vistaðist þar á Hall-
bjarnareyri hjá Kristínu eldri Sigurð-
ardóttur, systur Jóns Sundmanns og
manni hennar, Þorleifi lækni, sem
þangað fluttust frá Hofsstöðum árið
1841. Friðrik Hansson varð skamm-
lifur; dó á Hallbjarnareyri 4. maí
1843, úr lungnabólgu, að talið er.
Kristínu og Jóni Sundmann fædd-
ust tvö börn, á meðan þau bjuggu á
Kleifárvöllum. Kristjana, fædd 12.
nóvember 1830, og Daníel, fæddur
21. nóvemþer 1831. Daníel dó á Kleif-
árvöllum 1837, en Kristjana fylgdist
með foreldrum sinum, þar til sam-
búð þeirra rofnaði 1845. Þá vistaðist
hún í Staðarsveit. Upp úr því lenti
hún á samfelldum flækingi til 1867,
eða í 22 ár. Má með sanni segja, að
allan þennan tíma hafi hún ekki hald-
ið kyrru fyrir, því að leið hennar
hefur legið um 7 sýslur norðan-, vest-
an og sunnan lands og átt hefur hún
þar eigi færri en 16 heimili. Árið
1867 fluttist hún frá -Norðtungu í
Mýrasýslu til föður síns á ný, en
hann var þá búandi í Gröf með Jó-
hönnu Jónsdóttur, og fylgdist hún
svo með þeim, unz þau skildu 1870.
Þá réðst hún til vistar í Neðri-Hunda-
dal í Miðdölum til bóndans Torfa
Sveinssonar, sem var ekkjumaður eft-
ir fyrsta hjónaband. Þaðan fluttist
hún með Torfa árið eftir að Kirkju-
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
15