Tíminn Sunnudagsblað - 22.03.1964, Síða 17

Klaus Schenk, greifi von Stauffen-
berg var ungur höfuðsmaSur í her-
foringjaráðinu þýzka. Hann var ein-
hentur og vantaði þar að auki tvo
fingur á þá höndina, sem hann hélt
eftir, vinstri höndina. Og þar, sem
vinstra augað hafði eitt sinn verið,
bar hann svarta skýlu, sem huldi gap
andi tóttina. Hann átti erfitt með að
vinna mörg einföld störf, og því var
það sumum nokkurt undrunarefni,
hve gaman honum þótti að leika sér
að litlu verkfæri, sem minnti á syk-
urtöng, en var raunverulega litlar
vírklippur. En það var ekki bara af
fikti, sem hann meðhöndlaði töngina
öllum stundum, honum reið á að æfa
sig í að beita henni örugglega með
til og yfirbuguðu hann. Hann brauzt
um af öllum kröftum. Ping benti á-
sakandi á Ásu.
„Þér vitið, að það á að skjóta strax
þann, sem tekinn er. Eg hafði alls
ekki reiknað með þessu, þegar ég
samþykkti að tefla við yður. Hver á
að tefla áfram?“
Ása gekk út að brún skákborðs-
ins. Limaburður hennar og fas var
svo tígulegt sem drottningu sæmdi.
„Maðurinn minn á að leika áfram.“
Hún vék sér að honum. „Eiríkur,
elskan mín, taflið er unnið. Þökk
fyrir allt.“
Svo sneri hún sér að Ping hers-
höfðingja.
„Eg er tilbúin, böðull.“
Tveir hermenn leiddu hana út,
og dyrnar lokuðust á eftir henni.
Skot kvað við.
Eiríkur stóð á sínum stað.
„Riddari", sagði hann við Frakk-
ann, sem staðið hafði fyrir framan
Ásu, þegar hún tók hina örlaga-
þrungnu ákvörðun sína. „Tvö skref
fram og eitt til hliðar. Skák og mát.
Ping hershöfðingi.“
„Það eru liðin meira en fimmtán
ár síðan þetta gerðist," sagði grá-
hærði maðurinn við franska sendi-
herrann, „en ég hef aldrei náð mér
aftur. Þegar þér ætluðuð áðan að færa
sömu drottningarfórnina, þyrmdi yf-
ir mig. Eg bið yður innilega afsök-
unar.“
„Hve hræðilegt, hve hræðilegt,
herra,“ sagði Kínverjinn, vinur
franska mannsins. „Fórn, drottningu
samboðin. Herra, við þökkum yður
fyrir frásögn yðar.“
G. J. þýddi.
aðeins þremur fingrum vinstri hand-
ar, þumalfingri, löngutöng og litla-
fingri. Það var nauðsynlegt, ef hon
um ætti að auðnast að framkvæma
ráðagerðir sínar. Og Klaus von Stauff-
enberg hafði ekki lítið í hyggju. Hann
ætlaði sér að ráða yfirmann sinn.
Adolf Hitler, einræðisherra Þýzka-
lands, af dögum.
Von Stauffenberg var af gömlum
heraðli kominn og fetaði dyggilega
í fótspor feðra sinna. Hann kom
fljótt til metorða innan hersins, bæði
vegna glæsileika síns og gáfna. Jafn-
vel eftir að hann bæklaðist var hon-
um lýst sem „höfuðsmanni sem lít-
ur út eins og skáksnillingur". Og
hann var ekki gamall, þegar farið var
að tala um hann sem væntanlegan
yfirhershöfðingja. „Hann er eini for-
inginn í herforingjaráðinu, sem hef-
ur til að bera snilligáfu“, sagði yfir-
maður hans einn um hann í stríðs-
byrjun.
Á fyrsta styrjaldarárinu tók hann
þátt í hernaðaraðgerðum á vígvell-
inum og gat sér gott orð í bardögun
um um Frakkland. En þrátt fyrir bar-
dagagleðina, sem hann hafði til
bera í ríkum mæli, fóru að vaxa með
honum efasemdir um réttmæti þess
arar herferðar og óánægja með fram
ferði nazistanna. Hann var sjónarvott-
ur að grimmdarverkum SS-sveita
Himmlers bæði í Frakklandi og öð
um sigruðum löndum, og þær aðferð-
ir sannfærðu hann um, að stjórnarfar
Hitlers væri böl, sem öllum siðuð-
um mönnum bæri að berjast gegn,
og það þótt þeir ættu á hættu að
verða stimplaðir föðurlandssvikarar
fyrir vikið. Andúð sína á Hitler gat
hann að sjálfsögðu ekki básúnað út
fyrir öllum, en þó lagði hann frá
fyrstu enga sérstaka dul á hana. í
skrifstofu hans hékk ljósmynd af for-
ingjanum, þar sem ofstæki hans
grimmd skein út úr hverjum drætti
Og Stauffenberg sagði gestum sínum
að þessa mynd hefði hann valið til
þess, að allir, sem kæmu inn, mættu
sjá, hvert hið rétta eðli foringjans
væri. Og um veturinn 1941—’42 þegar
byrjaði að halla undan fæti fyri
Þjóðverjum í Rússiandi, spurði félagi
Stauffenbergs einn hann að því, hvað
hægt væri að gera til að forða Þýzka-
landi frá ófarnaði. „Drepa hann“,
svaraði Stauffenberg stuttlega.
Þessa ákvörðun hafði Stauffenberg
ekki tekið án sálarstríðs. Honum var
fullljóst, hver ábyrgð fylgdi því að
rísa gegA þjóðhöfðingja lands síns á
ófriðartímum, og Stauffenberg vai
þjóðerr.issinni, sem viidi veg Þýzka-
lands sem mestan. En honum var líka
ljóst, að stjórn Hitlers braut í bága
við öll viðurkennd siðalögmál, og
honum hraus hugur við þeim glæp-
um, sem framdir voru í nafni Þýzka-
lands. „Við höfum ráðfært okkur við
guð og samvizku okkar“, sagði hann
eitt sinn um sjálfan sig og félaga
sína. „og þetta verður að gerast, því
að þessi maður er illskan holdi
klædd“.
En enn var ekki tækifæri til að
hefjast handa, og von Stauffenberg
gegndi áfram störfum sínum í hern-
um. Hvar, sem hann kom því við, kom
hann sér í samband við herforingja,
sem höfðu svipaðar skoðanir á Hitl-
er og hann sjálfur og ólu með sér
vonir um að geta steypt nazistastjórn
inni af stóli og voru tilbúnir að
myrða Hitler, ef þess gerðist þörf.
Andstaðan gegn Hitler innan hers-
ins var öflugust á austurvígstöðvun-
um. Potturinn og pannan í þeirri
andspyrnuhreyfingu var general-
majór Henning von Tresckow, prúss-
neskur hershöfðingi, sem hafði snú-
izt gegn nazistum, en hann horfði
upp á grimmd þeirra í Póllandi á
fyrsta mánuði ófriðarins og síðan.
Og það var hann, sem stóð fyrir
þeirri morðtilraun, sem komst næst
því að heppnast, þar til von Stauffen-
berg hófst handa.
Erfiðasta vandamálið við að skipu-
leggja tilræði gegn Hitler var að
komast að honum. Kans var vandleg-
ar gætt en nokkurs annars manns.
Hvar, sem hann fór eða stóð, var
hann umkringdur velvopnuðum SS
mönnum, og hann klæddist skotheldu
vesti, ók aðeins í brynvörðum bílum,
og engum var hleypt til hans, sem
ekki hafði áður verið afvopnað
Þá sjaldan hann fékkst til að fa-
frá aðalstöðvum sínum í Austur-
Prússlandi, var ferðaáætlunum hans
haldið vendilega leyndum. Venjulega
var allt búið undir að hann færi með
flugvél á ákveðnum tíma, en á sí
ustu stundu var því breytt og hann
fór með bifreið á öðrum tíma er
ákveðið hafði verið. Hitler tortryggði
allt og alla, og hann virðist hafa
haft sérstaka hæfileika til að skynja
hættu.
En von Tresckow og félögum hans
tókst að komast í færi. Þeir komu
því um kring, að Hitler ákvað gð
halda sjálfur til austurvígstöðvanna
og ráðgast við herforingjana þár.
Sjálft tilræðið var vandlega undir-
búið. Ákveðið var að nota tíma-
sprengju, en hins vegar var ekki
hlaupið að því, að fá hentugt vopn
af því tagi. Leynilegar tilraunir, sem
gerðar voru með þýzkaf sprengjur,
T t M | N N — SUNNUDAGSBLAÐ
281