Tíminn Sunnudagsblað - 23.10.1966, Blaðsíða 5

Tíminn Sunnudagsblað - 23.10.1966, Blaðsíða 5
Lón í Kelduhverfi, æskustöSvar höfundar. Liósmynd: Páll Jónsson. Svo sem kunnugt er gengur mik- ill fjallgarður frá Tjörnesi inn í landið, allt suður að Bláskógavegi og sæluhúsum. En þar mætast afréttar- lönd Fjalla og Þeistareykja. Á hæsta hrygg fjallgarðsins, þegar farið er yfir Tunguheiði — Biskupsás — eru sýslumörk Norður- og Suður-Þingeyj- arsýslna. Tilheyrir því austurhlið fjall garðsins Kelduhverfi. Nálægt miðju þessa fjallgarðs skerst mikið gil inn í hann upp frá Fjallabænum og dregur það nafn af bænum. Skiptir það austurhlíð fjall- garðsins í tvennt: Útfjöll eða Brekk- ur og Framfjöll. Útfjöllin eru mikið lægri og gróðursælli en Framfjölin. Lóns- og Fjallabændur slepptu ætíð geldfé sínu í Útfjöllin milli gangna og stundum eftir þriðju göngur, ef tíð var góð. Þar voru ágæt beitilöná. Féð var spakt þar og hélt sér vel. Örfáir aðrir af bændum þeim, er næst bjuggu fjöllunum, slepptu geld- fé sínu í Útfjöllin milli gangna. En engir eftir þriðju göngu, svo að ég muni. Held ég, að það hafi ef til • vill stafað af því, að haust eitt hafði týnzt margt af fé því, er rekið hafði verið í Útfjöllin eftir þriðju göngur. Set ég hér frásögnina um það, því að hún mun einstæð. En hún hljóðar þannig: Eitt mikið góðviðrishaust bar svo við, að miklir hlývindar af suðri blésu á Norðurlandi dagana áður en fénu, er gengið hafði í Útfjöllunum eftir þriðju göngur, skyldi smalað og rek- ið heim. Þegar smölun var lokið og féð talið, kom í ljós, að það vant- aði sjötíu kindur. Rétt á eftir urðu mikil veðrabrigði. Það skall snögglega á hvöss norðan- stórhríð, með mikilli fannkomu. Þegar upp birti, var hafin leit að fénu. En þótt mikið væri leitað, bar það engan árangur. Þessi stóri fjár- hópur var horfinn. Næsta sumar fundust leifar fjárins allar á einum stað. Þær voru í djúpri kvos, sunnarlega í Framfjöll- unum. Uppgönguleiðin úr kvosinni var að norðan, og þóttust menn vita, að þar hefði myndazt svo stór hengja í stórhríðinni, að féð hefði ekki kom- izt upp. Og svo svalt það allt í hel þarna í kvosinni. Þetta virðist hálfótrúleg saga. En ég er viss um, að hún er sönn. Ég heyrði oft á þetta minnzt. Og gam- all, greindur og merkur bóndi, Þór- arinn Björnsson á Víkingavatni, var einn af þeim, er ég heyrði segja frá þessu. Mig minnir, að þessi atburð- ur gerðist á hans dögum. Á síðasta fjórðungi nítjándu aldar hófust fyrstu fjárleitir í Kelduhverfi ætíð á mánudaginn í 21. _ viku ~sum- ars. Voru síðan gengnar tvennar göngur með viku millibili. I-Iaustið 1895 voru þriðju fjárleitir 29. september. Þann dag var veður- útlit ekki gott. Var geldfénu því ekki sleppt upp í fjöllin, heldur rekið heim. Morguninn eftir var bjart veður, en köld norðaustangola og ljótur bakki í hafi. Þungt brimhljóð barst frá ströndinni, sem er í tveggja eða þriggja kílómetra fjarlægð. Og stórir brimskaflar sáust við björgin vestan fjarðarins og við fjöruna í fjarðar- botninum. Þótt slíkt væri engifl ný- lunda þetta haust, því að miku norð- anátt með fádæmarigningum hafði verið ríkjandi, var uggur í mönnum og hikað við að reka geldféð, sem var um níutíu til fjalls. En er leið á daginn og veður og veðurútlit breyttist ekki, var féð rekið vestur og sleppt upp í fjöllin. ■ Næsta morgun, 1. dag októbermán- aðar, var norðangola með hríðar- fjúki og jörð orðin alhvít. Þótti þá sýnt að taka yrði lömbin í hús. Var þá hafizt handa við að bera út úr lambhúsunum vatn, sem þar hafði safnazt í hinum miklu úrkomum. Næstum öll hús í sveitum land.siris, voru þá með torfþökum og stóðust ekki miklar rigningar. Einkum var mikill leki í fjárhúsunum, því að þau voru risminni en önnur hús. Var það mkið og seinlegt verk að ausa öllu þessu vatni í fötu og bera það út. Hríðin fór vaxandi. Og að morg- unverði loknum, sem var snædd'ur klukkan níu eða tíu, því að þá var matazt þrisvar á dag, var farið að ræða um að reyna að ná fénu úr T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ 893

x

Tíminn Sunnudagsblað

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn Sunnudagsblað
https://timarit.is/publication/301

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.