Tíminn Sunnudagsblað - 12.02.1967, Blaðsíða 5

bein, afhallandi lína norður af
jöklinum svo langt sem séð varð.
í áður nefndu riti um jarðelda
er lýsing á ferð til Kötlugjáar árið
1823, eftir Jón Austmann, prest á
Mýrum. Hann segir (á 82. bls.):
„ . . En einasta leyfi ég mér
þess að geta, að þegar slétt er
orðið, eða einkum farinn að bunga
upp jökullinn á milli linúkanna,
mega þeir sem þá lifa, óttast fyrir
nýju Kötlugosi, og ef það þá skyldi
taka skemmstan veg gegnurn jók-
ulinn, tekur þá stefnu, nefnilega
niður með Sandfelli, fram úr okk-
ar upphaflega nefndu göngugljúfri,
mundi þá Álftaveri og Meðallandi
mikil hætta búinn.“
Síðasta Kötlugos tók stórt stykki
úr Mýrdalsjökli milli hnúkanna.
Kom þá í ljós hvilftin, sem áður
er nefnd, og má segja, að hún hafi
furðulega litlum breytingum tekið
síðan. Engin breyting varð á jökl-
inum annars staðar en milli hnúk-
anna, svo að héðan yrði greint.
Það er fyrst nú á síðari árurn, að
breyting er sjáanleg á jöklinum
norðanverðu. Sýnist mér þó
nokkru muna með ári hverju, hvað
hann hækkar og breytir lögun.
Þar sem áður var sem bein lína
eru komnar hæðir og bungur, sem
nálgast óðum að ná sömu hæð og
nyrðri hnúkurinn. Jöklar eru yfir-
leitt minnkandi hér á landi, en
varla frá leikmannssjónarmiði trú-
legt, að hnúkarnir lækki meira en
jökullinn norðan þeirra. Hitt má
svo vel vera, að jökullinn breyti
alla vega um svip og lögun við það
að lækka. En þeim grun fæ ég
ekki varizt, að Katla sé að búa um
sig norðar í Mýrdalsjökli en á
höfuðstöðvunum. Það er þó engan
veginn ætlan mín að' deila við
jarðfræðinga um þessi efni, heldur
fúslega viðurkenna álit þeirra og
rök, ef á annan veg falla. Auðvitað
skiptir það nokkru máli um fram-
rás hlaupsins, hvar Katla brýzt út,
en mestu máli skiptir að vanrækja
ekki alla viðleitni til að mæta komu
hennar með skynsamlegum ráð-
stöfunum. Of lítið kveður að því
enn sem komið er. Skylt er þó
þess að geta og fyrir að þakka,
að Ragnar Jónsson alþingismaður
fékk því orkað, að fé var veitt úr
ríkissjóði til að gera varnargarð frá
Höfðabrekkufjalli í svolrallaðan
Jökul, en það er málarhöfði, sem
nær að sjó.
Gísli Sveinsson sýslumaður Skaft
fellinga ritaði skýrslu um Kötlu-
gosið 1918. Hann segir: „ . . Það,
sem hlífði, að hlaupið féll ekki út •
á við með hömrum og að Vík, -
var hin mikla urðaralda ;r mynd
azt hefur áður fyrr í Kötluhlaup-
um (fram af Höfðabrelcku — nafn-
ið Höfðabrekkujökull, þótt sandur •
sé nú). Braut þó virki þetta mjög
niður og verður verra t:l varnar
síðar.“
Jökullinn (malarhöfðinn eða 1
urðaraldan) náði aldrei fast upp j
að fjallinu. Var þar þvi opið j
svæði, sem vatn í hlaupi átti greiða ;
leið um vestur með fjallinu. Varn i
argarðurinn nær frá fjallinu suður j
í jökulinn og er jafnhár honum. ,
Jökull þessi hefur upphaflega verið '
geysileg jakahrönn, sem skyldi eft- \
ir þennan malarhöfða, þegar hUn )
bráðnaði. Þó að Jökullinn væri í j
síðasta hlaupi sem virki til varnar {
Víkurkauptúni, er eins víst, að hann
hafi veitt hlaupum mótstöðu, með-
an hann náði langt austur með
fjörunni, og þá verið til miska.
Hvorki skyldi vanmeta né of-
meta þennan varnargarð. Stundum
munar um lítið og munar þó því,
sem dugar. í skýrslu Þorsteins
Magnússonar, sýslumanns og klaust
urhaldara á Þykkvabæjarklaustri,
segir um Kötlugosið 1625: „ . . Lét
Á Mýrdalssandi — séð út til Hjörlelfshöfða.
Ljósmynd: Péll Jónsson.
T I tVl I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
125