Tíminn Sunnudagsblað - 12.02.1967, Blaðsíða 6

Köllugosið haustið 1918.
ég þá hlaða í öll hlið með torfi
og grjóti og hurðum“.
Ekki virðist óhugsandi, að nokk-
ug mætti gera til varnar í Álíta-
veri og Meðallandi, en allt skyldi
það athuga í samráði við heima-
menn. Enginn skyldi þó ætla, að
nokkurt mannvirki 'geti staðizt
Kötluhlaup, þar sem það nær
framrás af nokkrum krafti. Er það
þeim ljóst, sem slíkar hamfarir
hafa séð. Þá má það furðu vckja,
sem greint er frá í áðurnefndu
Riti um jarðelda á íslandi, þó að
ekki verði vefengt. Eftir hlaupið
1755 sást hjá Höfðabrekku steinn
upp á jaka, „sem sambauð hverri
stærstu kirkjit í Mýrdal, þó hún
stæði upp á endann“ í hlaupinu
1721 tók af grasivaxinn háls milli
Seldals og LéreftshörTa, sem var
100 faðma hár og 160 iaðma breið-
ur. í einu hlaupi stóðu jakar grunn
á 20 faðma dýpi í sjó. Og síðasta
hlaup 1918 flutti fram jaka, sem
voru 20—60 metra háir.
Bæir í Meðallandi og Álftaveri
stóðu allir eftir síðasta Kötlu-
hlaup. Víst má þó telja, að hefði
verulegur hluti hlaupsins, sem fór
vestan Hafurseyjar, lent austan-
megin, mundi verr hafa farið.
Gunnar Gunnarsson i Vík ritaði
um það fyrir mörgum árum, að
nauðsynlegt væri að hafa tilbúin
skýli til öryggis fólki í Álftaveri,
þegar Kötlukaup bæri að höndum.
Hafði hann þá í huga stað í grennd
við Herjólfsstaði, ef ég man rétt.
Hugmynd þessi er mjög vitteg að
öðru leyti en því, að staðsetning
skýlis í nánd við Herjólfsstaði er
ekki heppileg. Öll byggð í Álfta-
veri liggur sunnar og austar. Ó-
hugsandi tel ég að ætla fólki að
flýja á móti Kötluhlaupinu. Stað-
inn þarf að velja nær syðstu bæj-
um. Skýli eða virki, gert í þeim
tilgangi að verjast áhlaupi Kötlu,
skapar mikið öryggi, umfram það
sem venjuleg híbýli gera. Út-Meðal
land er í líkri hættu og Álftaver.
Sömu öryggisaðgerðir þarf því að
gera þar.
Enginn skyldi rugla saman
bráðri hættu af Kötlugosi og skyn-
samlegum aðgerðum, til öryggis
fólki. Hafa verður í huga, að eng-
iniTveit, hvenær Katla getur kom-
ið og ráðstafanir má því ekki
draga á langinn. Of seint gæti haft
þær afleiðingar, sem ekkert fé fær
bætt. Hins vegar er því að fagna,
ef ráðstafanir vegna Kötlu reynd-
ust um alla framtíð óþarfar.
Ég hef um nokkurt skeið spurt
ýmsa bílstjóra, sem oft aka yfir
Mýrdalssand, hvort þeir hafi gert
sér ljóst, hvaða stefnu þeir tækju,
ef þeir yrðu varir við Kötluhlaup.
Flestir hafa svárað í fáum orðum
á þessa leið: Það hef ég aldrei
hugleitt, en viðurkenna eigi að sið-
ur, að skynsamlegt sé að hafa fyrir-
fram áætlun um það á hverjum
stað, hvernig bregðast skuli við
vandanum. Flótti undan hlaupinu
beint af augum er örþrifaráð.
Einn bílstjóri Austurleiðar seg-
ist leita mundi til Álftavers á Sand-
inum austanverðum, en kominn í
námunda við Hafursey ætla sér
þangað. Líkur væru til, að var
myndaðist suður frá henni alUangt
fram á Sandinn, þó að h’aupið færi
fram. Vestan Hafurseyjar kveðst
hann ógjarnan snúa undan til Hjör
leifshöfða, heldur freista þess að
ná til Hafurseyjar. Leiðin suður í
Höfða væri mjög óálitleg, jafnvel
á brautinni, sem þangað liggur
skammt austan Múlakvíslar.
Sjáifsögð öryggisráðstöfun sýn-
ist að leggja upphleyptan veg af
þjóðveginum upp að Hafursey og
suður í Hjörleifshöfða.
Útsýn af Höfðanum er ósegjan-
lega tilkomumikið að dómi allra,
sem til þekkja. Að því Ieyri er
einnig þess vert að kosta nokkru
til vegar þangað.
Raddir hafa heyrzt um, að nauð
synlegt gæti verið, að bílfær leið
væri tiltæk að fjallabaki, ef KÖtlu
hlaup lokaði þjóðleiðinni um Mýr
dalssand. Þetta er ekki fjarstæða,
en ekki heldur fullkomin lausn á
vandamálinu. Fjallabaksleið lokast
vegna snjóa snemma að haustinu
og opnast seint á vorin. Örugg
gæti hún ekki talizt nema tvo eða
þrjá mánuði ársins. Nyrðri leiðin
er að öllu leyti öruggari eða svo
telja gamlir Skaftfellingar, sem
kunnugir eru báðum leiðum.
Nyrðri leiðin, sem Pálmi Hannes-
son rektor kallar Landmannaleið,
án allra raka, verður alltaf fjölfar-
in af skemmtiferðafólki — slíkum
töfrum náttúrufegurðar býr hún
yfir. Segja má því, að skylt væri
að auðvelda fólki ferðir á þær
slóðir, þó að ekki ekki kæmi
annað til. Einhverjum kann að
virðast sem hér sé vikið köldu
að Pálma Hannessyni. Sú er þó
engan vegin meiningin. Hann hef
ur ritað ágæta lýsingu á þessari
leið, þó að nákunnugir menn viti
sumt betur. Nafngift hans er eigi
að síður fjarri sanni. Landmenn
fóru engra erinda þessa leið, nema
hluti hennar samfara göngum.
Geta Skaftártungumenn á sama
hátt tileinkað sér hana. En leið
þessi var um skeið mikið farin af
Skaftfellingum með lestir og fjár
rekstra. Það voru Skaftfel’ingar,
sem vörðuðu og stikuðu þessa íeið
í fyrstu. Þeir reistu einnig sælu-
hús á Kýlingum vegna umferðar-
innar. Skaftfellingaleið væri rétt
nefni, en vel má una hinu ga:nia
heitir, Fjallabaksvegur.
Á síðastliðnu sumri var Jökul-
kvíslin brúuð á Fjallabaksvegi.
Hún var mesti farartálminn á
leiðinni. Stórátak er ekki að gera
leiðina sæmilega akfæra, þó að
brúa þurfi enn nokkuð. Hvort það
verður fljótt veltur á vilja þeirra,
sem ákveða, hvað gera skal eða
gera ekki.
Eins og áður er vikið að, má
búast við því, að þessi vegur verði
/
126
TlSIINN > SUNNUDAGSBLAÐ