Tíminn Sunnudagsblað - 12.02.1967, Qupperneq 17

Hetja nútímans, örvita og sálsjúk, heyr baráttu við einsemd og tilgangsleysi. Krapp í leikverki Becketts,
„Síðasta segulband Krapps*'. — Myndin er tekin á sýningu í Lindarbæ, og er Árni Tryggvason í hlut-
verki einstæðingsins.
ar. Heimskulegt er að skrifa slík
leikverk. Skáld vilja gjarnan koma
á óvart, að minnsta kosti er fæst-
um þeirra metnaðarmál að segja
það, sem aðrir hafa sagt áður Ef
leikskáld finnur hjá sér þörf til
að skrifa „gott leikrit", er honum
miklu nær að afhenda leikstjóra
stutt, en gagriórt yfirlit um helztu
persónur verksins, umhverfi þess
og upphaf, og láta síðan leikendur
slá botninn í allt saman.
í öðru lagi auðkennir lágkúru-
legur starfsháttur sköpun „góðra'
leikrita“. Atburðarásin er fyrst á-
kveðin, þá er persónum skotið inn
eftir þörfum, og síðan reynt að
uppgötva, hvaða boðskap þetta
flytji áhorfendum. Leikskáldið seg
ir sem svo: Ég ætla að skrifa leik-
rit um tvenn hjón, sem skiptast
á mökum, en hneigjast til lögboð-
ins hjónalífs, þegar börn þeirra,
sonur og dóttir, hugsa til giftingar.
Er leikritahöfundurixin hefur
hripað þetta sögukorn á blað, veit
hann, hversu margar persónur
skulu fram koma í leiknum, hvern
ig þær hugsa og hvað þær segja
1 stórum dráttum. Hann veit og,
hvenær stórviðburðir verða í leikn
um: í fyrsta þætti lýsir hann hjón-
unum og gerir grein fyrir vanda-
málum þeirra. Hann undirbýr
makaskiptin með viðeigandi augna
gotum og launungarkjassi. í upp-
hafi annars þáttar hafa makaskipt-
in farið fram. Loftið er lævi bland-
ið, spenna eykst, hjónin standa
hvort annað að verki og heimili
beggja hrynja í rúst. Sviðið gnötr-
ar í djöfullegum eldmóði, og börn-
in, sonurinn og dóttirin, reyna að
koma á sáttum. í þriðja þætti eru
börnin orðin ástfangin hvort af
öðru og tilkynna foreldruin trú
lofun sína. Þetta lægir hina fieu-
dísku girndahljómkviðu, og leikn-
um lýkur með gleðibrosi á hvers
manqs vör.
Nei, — „gott leikrit" á ekki upp
. á pallborðið hjá þeim leikskáldum,
er mótað hafa leikmennt nútírnans.
Þau segja fremur: Ég hef sex per-
sónur, þrjá karlmenn og þrjár
konur. Ef til vill eru þau gift. Ég
veit það ekki. Látum okkur sjá
Að sjálfsögðu er forsaga sérlivers
nútímaleikverks ekki svo sára ein-
föld. Ég vildi einungis leggja á-
herzlu á, að nú beina leikskáld
athygli sinni að fólki, en ekki að
atburðum. Fólkið skiptir megin-
rnáli, tal þess, líf þess, andsvör
þess gegn örlögum og atburðum.
Þegar allt kemur til alls, leiða
gerðir fólks til atburða, en viðburð
ir leiða ekki til athafna. ílver er
sinnar gæfu smiður, eins og mál-
tækið segir. Skrifi leikskáld „gott
leikrit", og móti persónur eftir
þörfum, eru þær ekki fólk heldur
leikbrúður, sem gæða söguna lífi.
Nútímaleikskáld, er aðhyllast nýjar
stefnur, láta hins vegar persónur
sínar ráða efni leikverksins.
Persónusköpun nútímaleikskálda
miðast einkum við „innra mann-
inn“, hugsun, tilfinningar og af-
stöðu til atburða, en ekki við „ytra
manninn", talsmáta, kæki og fas.
Við gætum ef til vill nefnt aðferð
þeirra „mannrýni". Mannrýni auð-
kennir sérlega verk höfunda eins
og Pinters og Becketts, og hún
hefur orðið til náinna tengsla mill-
um sviðs og salar, sem eru eins-
dæmi í sögu leikmenntar. Að vísu
reit Shakespeare einræður, en þær
voru einungis hluti sögunnar,
TfMINN - SUNNUDAGSBLAB
137