Tíminn Sunnudagsblað - 02.07.1967, Blaðsíða 19

Stórvaxna konan er Salote drottning, en maSurinn fjær meS svörtu gleraug-
un er núverandi konungur Tongaeyja, Tupou þriSji.
Tongatabu, og eru íbúar hennar tiu
þúsund. Hús eru flest af timbri og
margvís þó að yfirbragði. Sum eru
býsna fögur, máluð skærum lit-
um, en önnur særa augað, hrörleg
og að hruni komin. Hin elztu hafa
af engu þaki að státa. Ekki að síð-
ur á borgin sér langa og viðburða-
ríka sögu. Hér tók núverandi kon-
ungsætt sér bólfestu fyrir tíu öld-
um, en gömlu konungsættina hafði
hún þá yfirbugað í einni hinna
miklu pólinesísku styrjalda.
Ókunnur ferðamaður verður þó
sögunnar lítið var, þar eð fátt er
um gamlar minjar í borginni.
Við fyrstu sýn mun honum óetað
þykja markverðust lítil skjald-
baka, nýr Malilakóngur, sem lullar
áfram um grasflötinn við konungs
liöllina.
Konungatal Tongaeyja, Tu‘i
Tonga, hefst með frásögn af Aho-
eitu nokkrum, en forn minni geta
fjölmargra konunga, sem ríktu á
undan honum.
í dagbók bandariska skipstjór-
ans Davíðs Porters urn árið
1813 er samtal við Gataneva, höfð
ingja nokkurn í Marquesaeyjum.
Þar segir Gataneva, að 48 kynslóð
ir hafi horfið, síðan flokkur Tonga-
eyinga herjaði á Nukuhiva. Sé
kynslóð talin samsvara meðalaldri
höfðingja á Nukuhiva, mun þetta
hafa verið nokkru fyrir Krists burð
eða fyrir rúmlega 2000 árum. í
Evrópu hafði enginn hugmynd um
Tongaeyjar, fyrr en hollenzkir sjó-
menn sigldu þangað árið 1616. Þá
voru Tongaeyjar hlutaðar sundur í
fjölmörg furstadæmi og nokk
ur konungsríki, sem áttu sífellt
í ófriði sín á milli. Hinar þrjátíu
og þrjár aðalsættir eru afkomend-
ur furstanna.
Þegar Hollendingarnir Sehouten
og Lemaire heimsóttu eyjarnar árið
1616, eins og fyrr getur, voru Eua,
Tongatabu og Nomuka voldug-
ustu furstadæmin. Tasman, land-
könnuðurinn frægi, sté á land í
Tongaeyjum árið 1643 og skírði
eyjarnar og helztu bæi nöfnum,
teknum úr Evrópumálum. Þessi
nýbreytni vakti enga athygli eyja-
skeggja, og aftur sáu þeir ekki hvít
an mann, fyrr en James Cook færði
þeiim Malilakóng hundrað árum síð
ar. Cook nefndi eyjarnar Vináttu-
eyjar, af því honum þóttu íbúarn-
Ir vera með fádæmum brosmildir
og vingjarnlegir.
Hið þekkta skip Bounty varpaði
akkerum við Haapaai árið 1789, og
uppreisnin á Bounty var gerð í
sundinu milli Tongaeyjanna Nom-
uka og Tofua.
Árið 1797 komu fyrstu kristni-
boðarnir til Tonga, og þótti þeim
Vináttueyjar síður en svo réttnefni.
Þar logaði allt í deilum og ófriði.
Ættbálkar frá Fiji reyndu að brjót-
ast til valda, og furstarnir rifust
sleitulítið um erfðagóss og ríki-
dæmi.
Kristniboðið mætti mikilli and-
spyrnu konunga og aðalsmanna,
Stéttaskipting greindi eyjaskeggja
í þrjá flokka, kónungsfjölskyldur,
aðal og almúga, og samkvæmt inn-
lendum trúarsetningum «kyldu
einungis konungsfjölskyldur og
aðall njóta fegurra og betra lífs
eftir dauðann. Hlutskipti almúg-
ans var hins vegar að hjaðna niður
á myrkum og köldum hafsbotni.
Kristniboðarnir hétu sérhverjum
manni himneskri sælu, ef hann
hóldi boðorðin tíu, og almúginn
tók því allur kristna trú, en höfð-
ingjafólk leit hinn nýja sið óhýru
auga. Voru kristniboðarnir nær því
flúnir undan ofríki og ásókn aðals-
ins, þegar þeim barst óvænt hjálp.
Prins nokkur, Taufa-ahau, veitti
kristniboðunum liðsinni, og um leið
sölsaði hann furstadæmin undir sig
og gerðist einvaldur í Tongaeyjum.
Var hann krýndur til konungs árið
1845 og tók sér nafnið Georg Tup-
ou fyrsti. Tupou fyrsti er Napóleon
Tongaeyja. Hann andaðist í hárri
elli árið 1893, og tók þá barnabarn
hans, Georg Tupou Taafaahau, við
ríki sem konungur Tupou annar.
Kona Tupous annars var Lavinia,
og elzta dóttir hans var Salote
Karlotta. Hún var skírð í höfuðið á
formóður konungsfjölskyldunnar
Karlottu, drottningu Georgs Tup-
ous fyrsta.
Ríkishafar Tongeyja bera ensk
nöfn, því að Taufa-ahau prins fyllt
ist ungur lotningu gagnvart brezka
heimsveldinu og hreifst mjóg
af enskri menningu. Þá
réðu ríkjum á Englandi
Georg þriðji og Karlotta.
Þótti prinsinum Georg og Karl
otta fegurstu orð i heimi og taldi
sér og konu sinni mikinn heiður
að bera nöfn enskra valdhafa.
Síðustu áratugir nítjándu aldar
voru mikill hörmungatími fyrir hin
friðsælu konungsríki í Kyrra-
hafi. Smám saman urðu þau
flest bandarísk, frönsk eða
þýzk verndarsvæði. Tupou fyrsti
leitaði skjóls í skugga brezka heims
veldisins, og með því móti tókst
honum að varðveita sjálfstæði
Tongaeyja og tryggja yfirráð kon-
ungsættarinnar um ókomin ár.
Tongaeyingar og Bretar gerðu með
sér samning árið 1900, og er hann
enn í fullu gildi. Hefur friður ríkt
í Tongaeyjum, sem af er tuttugustu
öld og Bretar aldrei haft yfirgang
í frammi. Brot af siðmenningu Vest
urlanda hefur borizt til eyjanna, en
þó er þar enn sannkölluð paradís
á jörðu, heilnæmt andrúmsloft og
ósnortin náttúrufegurð.
Þótt konungur Tongaeyja sé
valdameiri en samstarfsmenn hans
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLaÐ
571