Tíminn Sunnudagsblað - 16.07.1967, Blaðsíða 8

HiébarSafeldir
eru eftirsóttir,
og því faekkar
þessum tígulegu
dýrum mjög.
Dýrategundum fækkar
Þróun menningarinnar, fé-
græ'ögi manna, duttlungar tízk-
unnar og ýmislegt fleira hefur
leitt til þess, að um það bil 600
dýrategundir eru í þann veginn
að deyja út. í eftirfarandi grein
danski blaðamaðurinn V.J. Brönde
gaard því nokkur skil, hvílíkt af-
hroð dýralíf jarðarinnar hefur
goldið og mun gjalda í náinni fram
tíð.
Ef þi'ð skylduð eiga eftir að
koma inn í dýragarð, ættuð þið
að kosta kapps um að virða fyrir
uð á annan hátt en áður var, og
hafa þeir ekki bilað síðan.
Á árunum upp úr 1950 var .ar-
ið að ræsa lönd til túnræktar víða
á Skeiðum. Kom þá strax í ljós,
að ekki mundi unnt að starfrækja
áveituna, en auka þó túnrækt,
vegna þess hve landið er flatt. Lít-
ið var veitt á eftir þetta, en i mikl-
um þurrkasumrum er vatni hleypt
í skurðina til þess að skepnur hafi
vatn, því að þar sem hraun er
undir, hripar vatn fljótt niður í
þurrkum. Að þessu eru mikil þæg-
indi, því að annars yrði vlða að
vatna skepnum. Jarðvatn hefur
lækkað mjög mikið síðan farið var
að ræsa, og landið þornað mjög
vel víðast hvar.
yður fílana, nashyrningana, vís-
undana og kengúrurnar, því að
allt bendir til þess, að eftir til-
tölulega fá ár verði þessar dýra-
tegundir liðnar undir lok — að
minnsta kosti sem villidýr í eðli-
legu um'hverfi.
Hvar sem menningunni fleyg
ir fram, fer dýralífinu aftur. Engar
friðanir eða friðlýst svæði, þjóð-
garðar eða því um líkt hafa getað
komið í veg fyrir, að æ fleiri teg-
undir dýra deyi út. Þær hafa orð-
ið jarðrækt manna og meindýraeyð
ingu að bráð, en því miður enn oft
Einn síðsumardag 1965 fór ég
að skoða þessa garða, sem hlaðn-
ir voru 1929, og fékk með mér
Vigfús bónda Þorsteinsson á Húsa-
tóftum. Hann var einn af þeim
mönnum, sem unnu við byggingu
garðanna, og hann vann einnig mik
ið við áveituna, er verið var að
gera hana í upphafi. Ekki gátum
við séð, að neitt væri því til fyrir-
stöðu að ná vatni í skurðinn nú.
Vigfús sagði, að mikið kapp
hefði verið í mönnum við bygg-
ingu garðanna vorið 1929, enda
mikið í húfi. Án nægjanlegs vatns
hefði ekki orðið nema hálft not
af þessu miikla mannvirki. Á ör-
stuttum tímia komust. þessir garð-
ar upp með samstilltu átaki, og
vatnið flæddi yfir engjarnar og
ar lotið í lægra haldi fyrir ágirnd
manna, ævintýrahneigð, tízku-
brjiálæði, morðfýsn og heimsku.
Frá upphafi tímatals vors og
til ársins 1800 dó ein dýrategund
út 55. hvert ár.
Á síðastliðinni öld fækkaði um
eina dýrategund annað hvort ár.
Nú, á vorum dögum, verður
dýraríkið einni tegund fátækara
á hverju ári.
Af spendýrum einum voru 33
tegundir með öllu horfnar um ár-
ið 1800. Á öldinni sem leið týnd-
ust aðrar 33. Árið 1944 var talan
komin upp í 106 og mun nú
standa í 110.
Um aldamótin 2000 mun 5
spendýrategundum til viðbótar
hafa verið útrýmt með öllu.
í þeim hörmulega stóra hópi
dýra, sem eru á hraðri leið til
gereyðingar, eru meðal annars
hvíti storkurinn og hornuglan, en
af þeim lifa nú eftir í Evrópu tæp
1000 pör. Sama máli gegnir um
fiskioturinn, múrmeldýrið, Kóla-
björninn, snæhlébarðann, bjórinn,
risaskjaldbökuna, silfurhegrann
og ísfuglinn, sem verða með hverju
árinu sjaldséðari. Og svo meinlaust
sem vörtusvínið í Mið-Afríku sr,
iáta menn veiðihunda fæla það it
á næturþeli og rífá það í sundur.
Frá því um síðustu aldamót hef
ur stofni krókódílanna fækkað
um 75 af hundraði, til þess að
glæsimeyjar geti eignazt skó
og töskur úr skinni þeirra. Fyrr-
um voru Asíuljón á sveimi um öll
Austurlönd, en nú eru hin síðustu
250 þeirra höfð í strangri gæzlu
á friðlýstu svæði hjá Bombay Fvr-
spretta varð með ágætum um sum-
arið.
Þegar aðalskurður áveitunnar
er skoðaður, vekur það undrun.
hve hann hefur verið mikið mann-
virki. Það eru firn af grjóti, sem
upp úr honum hefur kornið, og er
það mikið, sem búið er að fara
með á burt af því á undanförn-
um árum, því að þarna hefur verið
hentugt að ná í hleðslugrjót og
eins hefur verið tekið þar mikið
í uppfyllingar í húsgrunna. Er víð-
ast hvar unnt að komast með öku-
tæki að ruðningunum.
Nú er þetta mikla mannvirki,
sem Skeiðamenn áttu afkomu sína
svo mjög undir um þrjátíu ára
skeið, að mestu úr sögunni.
Jón Guðmundsson.
608
TÍM.INN - SUNNUDAGSBLAÐ