Tíminn Sunnudagsblað - 21.04.1968, Blaðsíða 2

Þýtur í skjðnum
Fyrir nokkru kom framkvæmda
stjóri svokallaðra almannavarna í
landinu fram í sjónvarpi til þess
að gera grein fyrir því, hvernig
rösklega hálfum öðrum milljóna-
tug, sem gengið hefur til stofnun-
ar hans á liðnum árum, hefur ver-
ið varið.
Þetta er ekki rifjað hér upp i því
skyni að vekja upp neina tor-
tryggni í garð þess manns, sem
stofnuninni hefur stýrt, og er eng-
in ástæða til þess að ætla annað
en hann hafi gætt allrar útsjónar
um meðferð þess fjár, sem hon-
um var fengið í hendur. Hitt er
annað mál, hvort til embættisins
var stofnað af fullri forsjá, og vek-
ur það slæmar grunsemdir, að
ekki hefur verið hirt um að fram-
fylgja þeim lögum, sem sett voru
um þessar almannavarnir, í ýms-
um greinum. Þau eru þvi að yeru-
legu leyti eitt af þessum dauðu
lagabókstöfum, sem skarta á hvit-
um pappírnum, en eiga sér ekki
stoð í þjóðlífinu.
Ekki er grunlaust um, að kveikj-
an að þessari löggjöf hafi verið
ótti við það, að herstöðin á Kefla-
víkurflugvelli kynni að kalla yfir
okkur styrjaldarógnir, ef til ófrið-
ar drægi. Um það hafa menn þó
viljað hafa hljótt. í lögunum er
samt gert ráð fyrir, að almanna-
varnir eigi bæði að draga úr hættu.
sem yfir kynni að dynja vegna
st.vrjaidarástands í heiminUm, sem
og náttúruhamfara heima fyrir.
Svo virðist sem það sé ekki mik-
ils vert, er gert hefur verið tii
þess að firra manntjóni af árás á
styrjaldartímum. Loftvarnakerfi
kvað eiga að koma í höfuðborg-
inni, athugað hefur verið, í hvaða
byggingum ^itthvert afdrep væri
að finna, óg geymslustöð með
brekánum og öðru fleira er
uppi í Mosfellssveit. Setjum nú svo,
að loftvarnarkerfinu væri komið
upp, og einbvern daginn dyndi
Ihættan yfir og flauturnar tækju
allt í einu að hvína. Hvað gerðist
þá?
Tvennt virtist geta að haldi kom-
ið: Viðhlítandi loftvarnarskýli og
greið undankomuleið. Hvorugt er
til. Erlendis, þar sem viðbúnaður
er hafður, hafa stór byrgi verið
gerð í jörð niðri — rými handa
tugþúsundum manna. Annað er
líka kák. Engu slíku er hér til
dréifa, og byggingarnar, þar sem
Mklegast væri að leita afdreps,
veit almenningur ekki hvar eru og
þaðan af síður, að nokkur eigi að-
gang að þeim, nema forráðamenn
þeirra sjálfir. Ekki tekur betra við,
ef til þess væri hugsað að komast
brott úr bænum. Leiðin lægi ann-
aðhvort austur yfir heiðar eða inn
í Hvalfjörð, því að voðinn yrði
sjálfsagt á hina syðri hlið. Bílarn-
ir yrðu að komast yfir Elliðaárn-
ar og upp Elliðaárbrekkuna. En
þ'ar er svo ástatt, að umferðar-
teppa myndast upp úr hádegi í
góðu veðri á laugardögum og
sunnudögum á surnrin, þótt ekkert
sé annað um að vera en það, að
borgarar ætla sér út úr bænum í
tómstundum sínum. Og þó að upp
úr Elliðaárbrekkunni væri komið,
er mjög trúlegt, að þúsundum bif-
reiða yrðu vegirnir seinfarnir, að
minnsta kosti hér hið næsta.
Þessar svonefndu almannavarn
ir eru því gagnslaust kák, ef
skyndilega árás í styrjöld bæri að
höndum.
Ef litið er til áfaHa af völdum
náttúrunnar, er tvennt, sem við
megum jafnan vera við búnir:
Kötlugos og^siglingateppa af völd-
um hafiss. Þetta kemur hvort
tveggja fyrr eða síðar, og höfum
verið rækilega á það minnt. Land-
skjálfti gæti lika valdið verulegu
tjóni. Slíku megum við vera við-
búnir og eigum að vera það.
Það væri auðvitað ekki neitt smá
fyrirtæki að sprengja inn i Arnar-
hól eða einhverja aðra hæð í bæn-
um skýli, þar sem þúsundir
manna gætu átt nokkuð öruggt af-
drep, ef illt á að gerast. Hér er
ekki verið að deila á það, að þetta
hefur verið látið undir höfuð leggj
ast. Þó er hitt Ijóst, að almanna-
vörnum verður ekki komið við í
hernaði án mikilla sprengiuheldra
skýla í þéttbýli. En það
fylgdi heldur aldrei sá
„hugur máli, að nokkrar líkur væru
til þess, að í svo kostnaðarsamt
fyrirtæki yrði ráðizt. En um hitt
verður- varla deilt, að það væru
hagnýtar ráðstafanir ^ð gera leið-
ina út úr bænum nokkurn veginn
greiðfæra, ef þrátt þyrfti til ' að
taka af einhverjum ástæðum, og
koma upp birgðastöðvum austan
Mýrdalssands og við meginhafnir
þeirra héraða, sem hafís lokar,
þegar hann sveimar á annað borð
að ströndum landsins. Þar þarf
að vera næg olía, næg fóðurvara
og nauðsynlegasta matvara, svo að
háfísinn valdi ekki þeim óþægind-
um og því tjóni, er ekki verður
kallað annað en sjálfskaparviti.
Það er auðvitað ágætt að eiga
birgðir brekána tiltækar í Mosfells
sveitinni og fleira, sem gagnlegt er
í nauðum. En ég held, að megin-
hlutanum af milljónunum, sem til
þessara svonefndu almannavarna
hafa gengið, hefði verið betur var-
ið til þess að stíga skref í þá átt,
sem hér hefur verið bent til.
Að undanförnu hefur verið Mtið
horft í fjármuni, oft og tíðum, og
það er orðið mikið, sem farið hef-
ur í súginn, bæði hjá einstakling-
um og þeim, sem ráða almanna-
sjóðum. En í þeim fjáraustri hefur
verið lítið skeytt um sumt, er sizt
hefði átt að gleymast, og kunnum
við eiga eftir að súpa seyðið af því.
Hafísinn árið 1965 hefði þó til
dæmis átt að vera alvarleg bend-
ing um, að það voru á sinn hátt að-
kallandi almannavarnir að gera sér
grein fyrir því, að hann gat slangr-
að að landi í annað sinn. Með þeim
orðum er ekki að áfellast fram-
kvæmdastjórn almannavama, held
ur andvaraleysið í stjórnarfarinu.
J.H.
266
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ