Tíminn Sunnudagsblað - 21.04.1968, Blaðsíða 10

að éta maurana, svo að ikturnar
næðu kynþroska og gætu orpið
eggjum sínum.
Menn undruðust ekki, að snigl-
arnir fundu nægð iktueggja, því að
þeir eru margir og matf rekir. Eng-
an furðaði heldur á því, þótt
margt maura sýktist, því að maur,
sem fann slímkökk með iktum í,
flutti hann að sjálísögðu heim í
þúfu sina, þar sem íjöldi maura
gat fengið í sig lirfur úr sama
kekkinum. En hitt var hrein ráð-
og þess vegna eru einmitt miklar
líkur til þess, að þeir lendi ofan í
grasbítnum, þótt litlar líkur séu
til þess,/að heilbrigðir maurar endi
líf sitt- með þeim hætti.
Þótt þetta væri kunnugt orðið,
var það enn ráðgáta, hvers vegna
sjúkir maurar haga sér eins og
þeir gera. En það sannaðist einn-
ig. Þegar maur hefur étið iktu-
lirfu, smýgur hún í gegnum þarma
veggina og býr um sig í afturenda
hans. Ein af lirfunum tekur sig þó
náftúran býður henni að þræða, ef kyn hennar skal ekki farast.
gáta, að sauðkindur og aðrir fleiri
grasbitar skyldu éta maura, svo
að verulegu næmi.
Líkurnar til þess að skepnur
ætu sýkta rnaura reyndust rneiri
en nokkurn gat grunað að ó-
reyndu. Orsökin var afbrigðilogt
háttalag hinna sýktu maura. Maur,
sem hefur fengið iktulirfu í líkama
sinn, snýr sem sé ekki heim í þúfu
sína að kvöldi eins og annars er
háttur þessara kvikinda. í þess
stað klifrar hann - upp á strá, bít-
ur sig fastan í það og húkir þar
næturlangt. Þegar hlýnar næsta
morgun, skríður hann niður aítur
og tekur upp venjulega hætti.
Sauðfé er aítur á móti iðnast á
beit í kvöldsvalanum og um aftur-
eldingu að morgninum, sem sagt í
ljósaskiptunum. Þá húka hinir
sýktu maurar efst á grasstráunum,
út úr af einhverjum undarlegum
ástæðum — stundum kannski tvær
og aldrei nema örfáar.'Þessar lirf-
ur láta ekki staðar numið fyrr en
þær eru komnar í heila maursins,
og þar valda þær þeirri truflun á
miðtaugakerfi hans, að hátt-
erni ihans raskast. Á atferli þess-
ara fáu ikta hvílir öll von um við-
gang iktukynsins, því að það eru
þær, sem svo að segja stýra ferð
maursins upp í sauðkindurnar eða
aðrar þær skepnur, er éta þá í ó-
gáti. En samtímis því, að þær
bjarga kynstofni sínum, verða þær
að fórna sér. Förin til heilans er
helför. Þær ná ekki þeim vexti,
sem leiðir til kynþroska, líkt og
hinar, sem hafast við í afturhluta
maursins, og deyja jafnskjótt og
þær korna niður í meltingarfæri
þeirrar skepnu, sem étur maurinn.
Mð tilraunir hefur komið í ljós,
að , hitastigið stjórnar algerlega
háttalagi maurs, sem gengur með
iktulirfu í heila sínum. Þegar kóln-
ar, skreiðist hann upp í strá og
læsir sig þar fastan eins og drukkn
andi maður, sem grípur um sprek
á floti, en þegar hlýnar á ný hverf-
ur hann niður og tekur til þeirr-
ar iðju, sem honum er eiginleg.
Hér verður með öðrum orðum
sú breyting á hátterni hýsilsins,
sem stuðlar því að kyn sníkilsins
megi lifa og dafna. Þessu til við-
bótar er svo sníkillinn afarfrjósam
ur eins og títt er um sníkla og
snapagesti, sem þræða verða vand-
rataðan veg til þess að halda velli.
Hin mikla mergð afkvæma eykur
líkurnar til þess, að nógu mörg
þeirra, þótt smár hundraðshluti
sé, rati þann veg, er einn getur
tryggt viðhald stofnsins. Og það
er ekki aðeins, að hver ikta, sem
nær kynþroska, eigi egg þúsund-
um saman, heldur margskiptir sér
hver lirfa, sem klekkst út, svo að
út af einni geta um síðir komið
mörg hundruð. Þessi kynlausa
fjölgun lirfanna gerist í sniglun-
um eins og áður var getið. Þó að
ævibrautin sé slíkri lífveru harla
hættusöm og langflestir einstak-
linganna verði úti á henni, áður
en náð er því marki, sem að er
keppt, áorkar hin mikla viðkoma
því, að stofninn deyr ekki út.
/
Þessi margbrotna og sérkenni-
lega aðhæfing á vafalaust að baki
sér langa þróunarsögu. Hún hefur
gerzt á milljónum ára og er enn
að gerast.
Á langri braut framþróunarimi-
ar hafa allir slíkir sníklar aðhæfzt
þeim skilyrðum, sem þeim bjóðast
í eða á líkama sérstakra hýsla. Dar-
win hefur sagt okkur, að stökk-
breytingar, sem verða fyrir til-
viljun, hljóti að lúta þeim lögum,
sem náttúran setur þeim með úr-
vali sínu. Dauðinn bíður þeirra,
sem ekki geta samsamazt þeim lífs
skilyrðum, er umhverfið býður, en
þeir, sem hæglega geta fellt sig
að þeim, auka kyn sitt. Þess vegna
er litla lifrariktan hvergi til nema
í þeim löndum, þar sem bæði eru
þær tegundir landsnigla og maura,
er hún þarf að eiga athvarf hjá.
Annars staðar hefur hún lotið í
lægra haldi vegna annmarka
sinna.
274
T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ