Tíminn Sunnudagsblað - 21.04.1968, Blaðsíða 5

/ lögreglurmi fyrir
f jörutíu og níu árum
Rætt við
Guðlaug Jónsson
Ljósmynd frá 1926. Takið eftir húfunnil
„Af hverju ferðu ekki- og talar
við fyrsta rannsóknarlögreglu-
manninn á íslandi,“ sagði einhver
við mig um daginn, og það var upp
hafið að kynnum mínum við Guð-
laug Jónsson.
Guðlaugur gekk í lögregluna
árið 1919, árið eftir að embætti
lögreglustjóra var formlega stofn-
að, því til fullveldisársins 1918
annaðist bæjarfógeti vernd borg-
aranna með aðstoð „pólitía,“ sem
hann stjórnaði frá „kontór“ sím
um.
Fyrsti lögreglustjóri Reykjavík-
ur var Jón Hermannsson, og fyrsta
húsnæðið voru fimmtíu fermetrar
í húsinu Vesturgata 4, þar sem nú
er horn Grófar og Tryggvagötu,
en þær götur voru þá varla komn-
ar til sögunnar.
Lögregluþjónar voru níu, og
stóðu jafnan fjórir næturvakt. Á
daginn höfðu þeir ekki meiri að-
gang að húsnæði lögreglustöðvar-
innar, sökum þrengsla, en hinn
almenni borgari, og á nóttunni alls
engan, því þá voru skrifstofurn-
ar harðlæstar. (Næturvarðstofa
kom ekki fyrr en 1922—3, þegar
stöðin 'var fyrir nokkru flutt í
Lækjargötu lOb, þar sem nú er
Iðnaðarbankinn).
Enda nöldraði almenningur i
barm sér, að aldrei sæist lögreglan,
þegar á henni þyrfti að halda.
Guðlaugur segir mér lítillega frá
fyrsta vinnudeginum, sem reyndar
var 24. afmælisdagur hans sjálfs,
31. marz 1919.
„Mér voru fengnar í hendur
þrír hlutir til ögunar bæjarbúum:
stutt og snotur kylfa úr þungum
harðviði, handjárn og sérprentað
eintak af lögreglusamþykktinni, og
þar með var mér sagt að hefja
varðstöðu á horni Smiðjustígs og
Laugavegar klukkan átta sama
kvöld. Þetta var allur undirbún-
ingurinn. Á umræddu horni beið
mín reyndur næturvörður, nú
löngu látinn, en þó leiðsögn hans
væri góð, fannst mér eftir á að
það hefði ekki spillt, þó að
ég hefði verið látinn lesa lögregju
samþykktina betur, áður en ég hóf
starfið!
Reyndar vorum við tveir, sem
byrjuðum um svipað leyti og hét
hinn Davíð. Á þessum áram voru
bannlögin enn í fullu gildi og
mátti ekki sjást dropi á nokkrum,
manni eða eins og stóð í sam-
þykktinni: Hneykslanleg hegðun
telst það, ef nokkur sést drukk-
inn á almannafæri, og hver sem
verður sekur urn það, skal sæta
sektum er ekki séu lægri én 60
krónur.
En 50 krónur voru alþýðúmanni
þá ólítið fé.
Það kom fljótt i Ijós, að við ný-
liðarnir vorum fundvísari á ölvaða
menn en þeir, sem eldri voru í
starfinu! Við vorum upþfullir af.
samvizkusemi, og viðskiptavinir'
okkar á götunni gáfu okkur viður-
nefni, Davíð og Golíat. Nafngift-
in stóð að því leyti á höfði gagn-
vart ritningunni, að Davið lögreglu
þjónn var á allan hátt stærri í
sniðum en ég.
Við höfðum auðvitað engin tæki
til mælingar áfengismagns í blóði,
svo utan drykkjuláta var aðalein-
kenni ölvunar í því fólgið. að
menn reikuðu í spori. En það gat
verið flókið matsatriði, hvort
göngulag væri nægilega reiku't til
að réttlæta afskipti lögreglunnar,
enda man ég eftir einum manni,
sem bæði var lögkænn og drykk-
felldur, og losnaði við sekt með
því að halda statt og stöðugt fram,
að naglar í skóm sínum hefðu
stungizt upp í iljarnar.
Ölóða menn varð að flytja Tieim
eða í steininn. Það var sjaldgæft,
ef einhver leigubifreið var fáan-
leg að næturlagi, enda ekki ætlast
til, að lögreglumenn ykju útgjöld
lögregluembættisins með háum bil
reikningum. Hina ölvuðu varð þvi
að bera eða draga eftir götunum,
hvernig sem færð var. Ekki þurfti
mikil átök til að valda svitakófi,
og þá var nauðsynlegt að taka sér
duglega gönguferð á eftir til að
koma í veg fyrir kuldahroll.
I garði 'fangahússins sá ég
ræksni af gamalli fangakerru, fú-
ið og mosavaxið, sem vissulega
hefði verið til hægðarauka
fyrir okkur og leitt til betri með-
ferðar á þeim handteknu. Var það
lítill handvagn, tvíhjóla með lok-
Til skýringar myndinni á 268. síðu. Fremsta röð frá vinstrl; Þórður Geirsson, Cuðmundur Stefánsson, ólafur Jónsson, Ág-
úst Jónsson, Margrímur Gíslason, Guðbjörn Hansson, Sæmundur Gíslason, Kristján Jónasson. — Önnur röð: Sigtryggur El-
ríksson, Skúli Sveinsson, Matthías Guðmundsson, Sigurður Gíilason, Magnús Eggertsson, Ingólfur Þorsteinsson. — Þriðja
röð: Guðlaugur Jónsson, Sigurður Ingvarsson, Björn Vigfússon, Magnús Sigurðsson, Karl Guðmundsson, Magnús P. Hjalte-
steð. — Affasta röð: Geir F. Sigurðsson, Stefán Thorarensen, Jakob Björnsson, Matthias Sveinbjörnsson.
Ljósmynd: Loftur 1930. Tekið á þrepunum við Nýja bió, þegar lögreglan fékk nýja búninginn.
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
269