Tíminn Sunnudagsblað - 21.04.1968, Blaðsíða 17

eigin raun, þvi hann var afburða
feröamaður og oft einn. Sá, er
þetta ritar, barst þarna sjálfur fyr-
ir í blindstórhríðum, og þóttist
hafa himin höndum tekið.
Á rissi, sem þessari frásögn fylg
ir, eru merktar tvær leiðir Punkta
línan sýnir leiðina yfir Hólssand
eins og hún var fram um 1950.
Og þá er loks komið að þvi að
segja frá einni ferð yfir Hólssand
fyrir hálfri öld. Ýmsum kann að
finnast hún hversdagsleg — frá
þeim tíma, eins og sá, er hana fór.
Það sagði hann mér löngu síðar.
En því rifja ég hana hér upp. að
mér finnst hún geta verið til eft-
irbreytnj öllum, sem lenda í svip-
uðum vanda, þótt fullorðnir séu.
Hún sýnir Ijóslega, hve mikilvæg
ákvörðun, byggð á rólegri yfirveg-
un, ásamt einbeittum vilja og tals-
verðu þreki, getur orkað miklu.
Og enn sé ég — ljóslifandi —
'söguhetjuna, er ég renni huga til
þess tíma, er hún kom, ásamt Guð-
óður mínum, heim í Haf-
ursstaði, kvöldið eftir að þessi för
var farin. Ég, sem var þó þrem
árum eldri, varð svo undrandi og
hrifinn af þessu afreki, er bróðir
minn sagði mér frá í fáum orðum,
af þessum unga pilti, sem stóð
við hlið hans, hægur í fasi, þétt-
ur á velli og brosandi, að því mun
ég seint gleyma. Hann var þá líka
strax orðinn einn af mínum beztu
vinum. Og ég hét því þá, að ein-
hvern tíma skyldi ég segja þá sögu
alla, ef tækifæri gæfist. Þessi vin-
ur minn hefur nú lagt upp í lang-
ferðina miklu, sem bíður okkar
allra. Það er því ekki seinna
vænna fyrir mig að framkvæma
heitið. Hefst þá frásögnin:
Um veturnætur 1917 voru hjón-
in í Fagradal á Hólsfjöllum —
Kristin og Jóhannes — snemma á
fótum. Kvöidið áður hafði það ver-
ið bundið fastmælum, að elzti son-
ur þeirra — Gunnar — sem þá
var 13 ára. færi einn, ef veður
leyfði, niður yfir Hólssand, dag-
inn eftir, með nokkrar kindur.
Þær fundust á Fjöilunum eftir
göngur og áttu heima í Öxarfirði
og Núpasveit. Þá var það venja,
að bændur á yztu bæjum á Fjöll-
um — Hólsseli og Fagradal —
skiptust á að reka rekstur eftir
göngur. Höfðu þvi kindurnar ver-
ið sameinaðar í Fagradal. Þær
voru 23.
Enginn veit um orðaskipti Jó-
hannesar og Kristínar þennan um-
rædda morgunn, en kvöldið áður
var Gunnar mjög fús til farar. Var
þá ákveðið að hann sky/di reka
kindurnar frá svonefndum Kven-
söðii, sem er neðarlega á Hóls-
sandi, beint niður í Hafursstaði,
en það var mun styttri leið miili
bæja. Frá Hafursstöðum átti Gunn
ar vísa aðstoð við að koma kmd-
unum að Austara-Landi. í Hafurs-
staði hafði hann líka komið áður,
oftar en einu sinni, en aldrei að
Austara-Landi. Sú leið, með vörð-
um, var um átta km. lengri og á
löngum kaíla geysi stórgerður mór
sem göturnar lágu eftir. Og Gunn-
ar hafði heyrt föður sinn hafa orð
á því, að þessi mór væri mjög
seinfarinn með kindur f fyrstu
snjóum.
Kvöldið áður hafði Kristín móð-
ir hans tekið til nesti og fieira.
Það átti hann að hafa í litlum
poka, sem hann hafði oft með sér.
Þennan morgun var það fyrsta
verk Jóhannesar að athuga loft-
vogina, ganga svo út og gá til veð-
urs. Á meðan beið kona hans. sem
reis hugur við að senda vininn
sinn, svo ungan, í þessa för, ef
veður breyttist skyndilega En hún
mun hafa séð á svip Jóhannesar,
þegar hann kom inn; að hann virt-
ist engu kvíða með veðurútlitið.
Af margra ára reynslu sem beitar-
húsamaður, sá hann fyrir veðra-
brigði, með aðstoð loftvogar og
eigin glöggskyggni, svo undrun
sætti. En þannig stóð á, að hann
átti sjálfur mjög óhægt með að
fara þessa ferð. Það varð því á-
kveðið að vekja Gunnar og ætl-
aði hann sjálfur að fylgja honum
niður á Austur-Vegginn, en eftir
honum lágu vörðurnar. (Sjá meðf.
riss.)
Snjór var lítill á jörðu, en tals-
vert hafði þó bætt á um nóttina.
Það þurfti því ekki að hvessa mik-
ið tíl að renna í slóðir.
Eftir stutta stund var lagt af
stað. .Var þá byrjað að skíma af
degi, stafalogn, þykkt í lofti og
óglöggt að ganga. Með þeim feðg-
um var stór hundur, fremur loð-
inn. Hann hét Bokki og fylgdi báð-
um. Hann átti að verða félagi
Gunnars og hjálparsveinn við
reksturinn. Engin forystukind var
í hópnum, en gömul ær, léttræk,
varð strax fús til að hafa foryst-
una. Hana átti Þorsteinn Þorsteins-
son á Daðastöðum í Núpasveit,
lengi stjórnarformaður Kaupfélags
Norður-Þingeyinga á Kópaskeri.
Þeim feðgum sóttist vel ferðin
norðvestur frá Bæjarás’num og
var stefna tekin beint á miðjan
Austur-Vegg. Og smám saman
lyfti undir skýjahettuna, sem virt-
ist næstum liggja við jörð, en þó
sást ekki til fjalla. Jóhannes vissi,
að sum lömbin, sem þarna voru,
yrðu treggeng, ef ekki væru næst-
um látin sjálfráð. Þeir fóru því
mjög hægt. Og þegar ærin létt-
ræka nálgaðist vörðurnar, virtist
hún verða fúsari til að fara á und-
an. Það varð báðum gleðiefni.
„Ég held það haldist svipað veð-
ur í dag, Gunnar minn,“ mæiti
Jóhannes. Og áður en hann sneri
heim, nam hann staðar og horfði
um stund á eftir Gunnari, með
Bokka við hlið sér, en á undan
þeim röltu kindurnar á hægagangi
Flestir munu fara nærri um þá
hljóðu bæn. sem þá barst fram á
varir Jóhannesar.
Norður Austur-Vegginn gengu
kindurnar vel, enda sæmilegar göt
ur og slétt undir fæti. í Stóru-
steinstorfum, þar sem mest bar
á sandtöðu og loðvíðikvisti uppi
á hæstu torfunum, lét Gunnar þær
taka niður talsverða stund Þær
kunnu að meta það, enda var nú
löng leið framundan, þar sem ekki
sást stingandi strá. aðeins melar
oggrjót.
Úr hafði Gunnar ekkert og vissi
því ekki h\að tíma leið, þar sem
aldrei sá til sólar. En óra tími
virtist líða, þar til hann var kom-
inu niður á Miðleiðisöldu. Þá loks
sá hann ofan á Kvensöðul sem
hann þekkti vel, og varð harla
glaður. Frá honum ætlaði hann
að taka stefnuna beint í Hafurs-
staði. Við hugsunina léttist spor-
ið, enda fór nú að halla undan
fæti.
Kindurnar höfðu nú vanizt
rekstrinum og héldu betur hop-
inn. Þó vsr ein dilkær ótrúlega
þrá. Hún tók sig alltaf út ú; og
sat um færi að verða eftir. En,
Bokki fylgdist vel með henni og
var fús til að sýna henni í tvo
heimana. Sú léttræka virtist aft-
ur stefnuvissari og fór sér hægt.
Það leit þvi vel út Fyrr en varði
tók hann þó eftir því, að bað
þykknaði ískyggilega í lofti Og
eftir litla stund var Kvensöðull
horfinn. Þá flaug um hug hans,
að svo gæti farið, að hyggilegast
yrði að sleppa aldrei vörðunum.
En við þá hugsun varð honum
TtlHINN - SUNNUDAGSBLAÐ
281